Dlaczego warto rozmawiać o definicji "bloga", czyli projekt noweli Prawa prasowego trafił na posiedzenie rządu

W trakcie wczoraj zakończonego Blog Forum Gdańsk, gdy sygnalizowałem (tradycyjnie), że nie wiem kim jest bloger i czym jest blog, spotkałem się z ripostą, że temat już był tyle razy wałkowany, że nie ma sensu do niego wracać. Dla każdego blog to coś innego i - by odnotować chociaż jedną z tez - Maciej Budzich uznał, że skoro uważa się za blogera, to nim jest. Z perspektywy podwórkowego badacza systemu prawnego uznaję, że definicja bloga jest (a raczej - staje się) ważna. Dlaczego? Oto 8 grudnia 2010 roku, a więc tuż przed konferencją w Gdańsku, wysłano na Radę Ministrów projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo prasowe. I co z tego, ktoś zapyta? Otóż projektodawca uznał za celowe, by jednak pojęcie "blog" w projekcie występowało. Mimo wcześniejszej krytyki takiej praktyki prawodawczej. Projekt trafił "na rząd", a Trybunał Konstytucyjny uznał właśnie, że niektóre przepisy Prawa prasowego są niezgodne z Konstytucją. Z powodu braku precyzji.

Wcześniej publikowane w tym serwisie materiały na ten temat można znaleźć w dziale prasa. O projekcie i dyskusji na jego temat pisałem m.in. w notatkach: Kolejny projekt noweli Prawa prasowego zabiera prawa dziennikarzom (wraz z odpowiedzią polemiczną na jedną z krytyk: To bardzo dobrze, że dziś o prawie może wypowiadać się każdy), "Dobrowolna" rejestracja nie jest rozwiązaniem, negatywna definicja "prasy" jest zagrożeniem oraz w wielu innych (linki do tych innych tekstów można znaleźć w wyżej przywołanych materiałach).

Ponieważ jesteśmy świeżo po spotkaniu "blogerów" (jakkolwiek oni sami o sobie myślą i jakkolwiek definiują taką grupę społeczną socjologowie i psychologowie społeczni i nawet wbrew wyrażonej głośno przez Marcina Jagodzińskiego tezie, że nie warto znowu gadać o definicjach i tożsamości) - przywołam fragment przesłanego właśnie rządowi projektu ustawy:

3. Za prasę nie uważa się przekazów niepodlegających procesom przygotowywania redakcyjnego w rozumieniu ust. 2 pkt 8, w szczególności: blogów, korespondencji elektronicznej, serwisów społecznościowych służących do wymiany treści tworzonej przez użytkowników, przekazów prywatnych użytkowników w celu udostępnienia lub wymiany informacji w ramach wspólnoty zainteresowań oraz stron internetowych prywatnych użytkowników.

Jeśli nie wiemy czym jest blog, to nie wiemy też bardziej, czym jest prasa (a przecież nie wiemy czym jest prasa; zdefiniowanie "prasy" jest trudne i to dlatego ministerstwo usiłuje stosować protezę, "precyzując" to pojęcie przez "negatywną definicję"). Jeśli nie wiemy co to prasa, to nie wiemy kogo mają dotyczyć określone w ustawie prawa i obowiązki. Jeśli nie wiemy kogo mają dotyczyć te prawa i obowiązki, to mamy do czynienia z brakiem pewności prawnej. Nie tego - jak przypuszczam - można oczekiwać od systemu prawnego w demokratycznym państwie prawnym.

Wiele już na temat tych prac legislacyjnych napisałem i kogo temat będzie interesował, ten znajdzie materiały. Tutaj jedynie podlinkuję opublikowane na stronach Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego:

• projekt ustawy (DOC) (z 8 grudnia) przesłany na Radę Ministrów
• projekt uzasadnienia (DOC)
• projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie rejestru dzienników i czasopism (DOCX)
• tabela rozbieżności (DOC)

Jeśli nie mylą się niektórzy "blogerzy", którzy głoszą siłę społeczną "blogów", to spodziewam się, że po weekendowej rozgrzewce intelektualnej rzeczowo przeanalizują zaproponowane przez ministerstwo dokumenty, a nawet wezmą udział w dyskusji wówczas, gdy projekt - po przyjęciu przez Radę Ministrów - trafi pod obrady Sejmu RP.

A jakie praktyczne zastosowanie ma "roztrząsanie" definicji pojęć, zakresu odpowiedzialności i praw oraz spieranie się o projektowane przepisy?

Ustawodawca nie określił kryteriów pozwalających na rozróżnienie pojęć sprostowania i odpowiedzi oraz nie sprecyzował tzw. przesłanek obligatoryjnej odmowy publikacji sprostowania prasowego, co jest niezgodne z konstytucją.

Tak głosi wstęp opublikowanego przez Trybunał Konstytucyjny Komunikatu prasowego po ogłoszeniu wyroku dotyczącego zasad publikacji odpowiedzi lub sprostowania oraz sankcji karnej za odmowę publikacji. Dalej zaś czytamy:

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca nie określił kryteriów pozwalających na rozróżnienie pojęć sprostowania i odpowiedzi oraz nie sprecyzował tzw. przesłanek obligatoryjnej odmowy publikacji sprostowania prasowego.

W konsekwencji nie da się w sposób precyzyjny, jednoznaczny i niebudzący wątpliwości określić, jakie zachowanie się (działanie lub zaniechanie) jest zabronione, a więc co w istocie stanowi czyn zabroniony pod groźbą kary.

Co więcej, to adresat nakazu i zakazu publikacji sprostowania prasowego, obwarowanych sankcją karną, musi w istocie sam rozstrzygać o zaistnieniu powyższych przesłanek. Kwestionowany art. 46 ust. 1 prawa prasowego łącznie z przepisami art. 31 i art. 33 ust. 1 tej ustawy stwarza zatem po stronie redaktora naczelnego stan niepewności co do rzeczywistego zakresu zachowań dozwolonych i niedozwolonych. Nie sposób uznać, że ryzyko karalności jest dla adresata nieprecyzyjnie określonych zakazów i nakazów publikacji przewidywalne.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził zatem, że sposób sformułowania art. 46 ust. 1 prawa prasowego wraz z art. 31 oraz art. 33 ust. 1 tej ustawy jest w takim stopniu niejasny i nieprecyzyjny, iż uniemożliwia zupełną i poprawną rekonstrukcję normy prawnokarnej.

Trybunał Konstytucyjny uznał tym samym, że art. 46 ust. 1, art. 31 oraz z art. 33 ust. 1 prawa prasowego naruszają zasadę określoności przepisów prawno karnych (art. 42 ust. 1 konstytucji) oraz zasadę określoności przepisów prawa (art. 2 konstytucji).

Chodzi o to, że Trybunał Konstytucyjny wydał 1 grudnia wyrok (sygn. Sygn. akt K 41/07), w którym orzekł, że art. 46 ust. 1 oraz art. 31 i art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe są niezgodne z art. 2 i art. 42 ust. 1 konstytucji przez to, że nie zachowują wymaganej precyzji określenia znamion czynu zagrożonego karą. Przepisy tracą moc obowiązującą z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.