Społeczeństwo informacyjne mortis causa

W 2002 roku Norweskie Centrum Języka i Kultury im. Ivara Aasena (The Ivar Aasen Centre of Language and Culture in Norway) zaoferowało nagrodę: pokrycie kosztów udziału w festiwalu muzyki i literatury "New Norwegian", dla tej osoby, która odzyska hasło dostępu do archiwów Centrum. Problem z hasłem pojawił się wówczas, gdy w 2000 roku zmarł ich archiwista. Archiwista zabrał hasło do grobu i nikt nie mógł dostać się do zasobów instytutu. Hakerzy pomogli się tam dostać. Jednak problem, który chciałem zasygnalizować w tym tekście jest nieco inny: coraz więcej osób prowadzi blogi, coraz więcej ma "prywatne zasoby informatyczne"... Czy macie kogoś, kto po waszej śmierci opublikuje w waszym blogu stosowną notatkę? Co z dziedziczeniem, co z ochroną dóbr osobistych - ochroną pamięci osoby zmarłej?

W chwili śmierci członka społeczeństwa informacyjnego pojawia się bardzo wiele problemów. Załóżmy, że korzystał on za życia z jakiś skrzynek poczty elektronicznej, miał pewnie bloga, albo inny serwis internetowy, być może nawet pod własną domeną. Nie chciał ujawniać swojej tożsamości, więc swoim czytelnikom znany był jedynie pod pseudonimem. Nagle przestał pisać. Nic nadzwyczajnego. Wiele serwisów nagle milknie i nikt się tym nie przejmuje. Po pewnym czasie wygasa abonament związany z hostingiem, wygasa abonament za niepłacona domenę, być może - w międzyczasie - ktoś się do takiego serwisu włamie (ponieważ nie było komu załatać nowej luki bezpieczeństwa w systemie zarządzania treścią). Nawet jeśli to nie jest anonimowa osoba, to pewnie komputer, z którego korzystała, był zabezpieczony hasłem, a na komputerze "bieżące sprawy", poczta, dokumenty, twórczość, a nawet najbliższa rodzina hasła nie zna...

Czasem pojawiają się też takie sytuacje, że ktoś inny otrzymuje "zasoby" po zmarłej osobie i np. na Gadu-Gadu (spółka "zagospodarowuje" numerki, gdy poprzedni ich abonent nie korzysta z nich przez pewien czas; por. Społeczności i dane osobowe) znajomi nagle widzą pojawiający się status dostępności zmarłego kolegi z jakimiś, dla nich niepojętymi informacjami, np. "Dostępny przez Era Mobile", etc...

Jarosław Zieliński w swoim tekście Co po śmierci? relacjonuje jedną ze spraw słowami:

Justin M. Ellsworth, żołnierz amerykańskiej piechoty morskiej, zginął w listopadzie 2004 roku w Iraku. Jego ojciec toczy walkę z Yahoo o konto pocztowe swego syna, założone na tym portalu. Ojciec chce, by znajdujące się w tej skrzynce listy zostały wydrukowane i umieszczone w albumie. Yahoo twierdzi, że ujawnienie listów naruszyło by prywatność poległego żołnierza i tych, z którymi korespondował. “Zapewniamy każdą osobę, która ma u nas konto pocztowe, że będziemy traktować zawartość ich listów jako poufną” – mówi Mary Osako z Yahoo. Czy sprawa ta rozstrzygnie się w sądzie?

Jest też tekst Marty Klimowicz pt. Życie po śmierci w sieci, w którym opisuje swoje przeżycia związane z odwiedzeniem internetowych profili jednego z jej "dalekich znajomych":

Nie mogłam nie pomyśleć o tym, co dzieje się z całym naszym sieciowym bagażem, kiedy umieramy. Dawniej nie było takich problemów, długi i niepotrzebne graty dziedziczyły po prostu odpowiednie osoby. Na nie spadał również ciężar informowania znajomych o śmierci, ewentualne zgłaszanie do urzędów etc. Dziś jednak powszechnie wiedziemy swoje życia również w internecie, zawierając tam znajomości, gromadząc kontakty, pisząc blogi, publikując wiersze etc., wytwarzając coraz większą liczbę słabych więzi. W jaki sposób również ich powiadamiać o śmierci osoby, którą znali z nicka?

Zakładając, że na świecie są miliardy twórców, a uczestnik "społeczeństwa informacyjnego" coś tworzył, to autorskie prawa majątkowe do jego twórczości wchodzą do masy spadkowej i podlegają zasadom dziedziczenia przewidzianym w Księdze czwartej Kodeksu cywilnego. Tak się zresztą dzieje również z innymi prawami i obowiązkami majątkowymi. Prawa osobiste są niezbywalne i gasną z chwilą śmierci uprawnionego, ale mogą się pojawić pewne dobra osobiste jego najbliższych, np. kult pamięci zmarłego (por. Wikipedia i kult zmarłej osoby, Na razie Wikipedia może publikować nazwisko Trona)....

Temat "prawnych aspektów śmierci w społeczeństwie informacyjnym" zasługuje na pogłębioną analizę i - jak przypuszczam - wraz z rozwojem tego "społeczeństwa" doczekamy się analitycznych opracowań poszczególnych sytuacji faktycznych, związanych ze śmiercią abonenta domeny, dostępu do konta poczty elektronicznej takiej osoby lub jej innych zasobów serwerowych, ja w tym tekście jedynie sygnalizuję problem (temat umieszczam też na liście Giełdy tematów prac magisterskich). Przy okazji zastanawiam się, czy prowadząc swojego bloga udostępniliście komuś, np. w zalakowanej kopercie, hasło dostępu do swoich zasobów? Czy jest ktoś, kto ma dostęp do waszego serwisu i w chwili ostatecznej poinformuje czytelników, że serwis nie będzie już aktualizowany? A może w takiej kopercie znalazły się też szczególne polecenia, może ustanowiliście wykonawcę testamentu? Bo o ile rodzina może nie wiedzieć o internetowej aktywności (i pewnie wiele osób jest zdecydowanych na to, by po ich śmierci ich aktywność sieciowa po prostu się "rozmyła" w morzu bitów, została z czasem skasowana, etc.), może nawet nie potrafić korzystać ze wszystkich tych narzędzi, z których korzystał zmarły (i nie wiedzieć co z nimi wszystkimi można zrobić), to pewnie część osób chciałoby, aby ich twórczość nie została zapomniana. Być może ktoś chciałby, aby zebrane przez niego spostrzeżenia, rady, napisana poezja, przygotowane grafiki, komentarze, wszystko to, co w formie cyfrowej, a więc ulotnej, udostępniał, by to wszystko było zebrane i np. opublikowane w jakiejś książce, a może tylko przekazane najbliższym, by pamiętali i wspominali.

Społeczeństwo informacyjne. Warto się nad tym pochylić.

O pomagających odkryć hasło do zasobów The Ivar Aasen Centre of Language and Culture czytaj również w następujących tekstach:

• Hackers solve password mystery
• Language institute asks hackers to help
• Dead Men Tell No Passwords