Publikacja wizerunku jako środek karny - projekt rozporządzenia

Ministerstwo Sprawiedliwości przekazało do uzgodnień międzyresortowych projekt rozporządzenia "w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia strony internetowej w celu wykonywania środka karnego – opublikowania wizerunku sprawcy, sposobu i trybu umieszczania oraz usuwania z tej strony podlegających opublikowaniu informacji oraz podmiotów do tego uprawnionych", które ma zostać przyjęte na podstawie art. 199a § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy.

Projekt dostępny jest w formacie RTF na stronach ministerstwa. Jest również uzasadnienie (RTF).

W samym projekcie rozporządzenia są na przykład takie stwierdzenia (wybrane): "Adres strony internetowej, o której mowa w ust. 1 określa załącznik do niniejszego Rozporządzenia"; "System informatyczny strony internetowej generuje, w postaci elektronicznej potwierdzenie, że na stronie internetowej, o której mowa w § 2 została umieszczona zawartość karty wizerunku sprawcy wskazana w postanowieniu, o którym mowa w ust. 1 oraz wskazuje datę jej zamieszczenia i dane upoważnionej osoby"; "Za zgodność danych zamieszczonych na stronie internetowej z danymi zawartymi w karcie wizerunku sprawcy odpowiedzialność ponosi sąd właściwy - wykonujący środek karny - opublikowanie wizerunku sprawcy"; "Przejściowa przeszkoda w działaniu strony internetowej nie powoduje przerwania biegu okresu, na jaki następuje opublikowanie wizerunku sprawcy"; "Każda opublikowana karta wizerunku sprawcy umieszczona na stronie internetowej, o której mowa w § 2 jest ogólnie dostępna"...

Nie udostępniono załącznika do rozporządzenia. O ile projekt odnosi się do "ogólnych zasad bezpieczeństwa" określonych zarówno w ustawie o ochronie danych osobowych jak i rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie organizacji przetwarzania danych osobowych oraz warunkach technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych, to nie odesłano tam do zasad dostępności (accessibility), nie odesłano do ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (wiadomo, że i tak obowiązuje).

Szybkie przejrzenie projektu nie dało mi wskazówek na tematy webmasterskie, tymczasem w rozporządzeniu dotyczącym np. BIP prawodawca położył na to większy nacisk. Jedynie w uzasadnieniu (por. poniżej) projektodawca enigmatycznie napisał, że dostęp do danych "będzie możliwy dla każdego zainteresowanego, który posiada komputer lub inne urządzenie podłączone do sieci „Internet” oraz oprogramowanie do przeglądania stron www. W szczególności za jej przeglądanie nie należy pobierać żadnych opłat, nie rejestrować osób odwiedzających lub uwierzytelniać ich wizyt i przeglądania". Te postulaty jednak nie mają wystarczającego oparcia w treści samego projektu. Wszak chodzi o projekt rozporządzenia, które w założeniu ma "określać szczegółowe zasady prowadzenie strony internetowej w celu wykonywania środka karnego". Nie ma tam mowy o dopuszczanych standardach formatów przechowywania danych i protokołów komunikacyjnych i chyba dobrze, że nie ma, bo to właśnie domena ustawy o informatyzacji i rozporządzeń do niej. Może jednak warto do niej odesłać w tekście aktu?

Uzasadnienie projektu:

Przeprowadzana nowelizacja kodeksu karnego wprowadzająca nowy środek karny - opublikowanie wizerunku sprawcy oraz współgrająca z nimi nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego uzasadnia wydanie rozporządzenia wykonawczego w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia strony internetowej w celu wykonywania środka karnego – opublikowania wizerunku sprawcy, sposobu i trybu umieszczania oraz usuwania z tej strony podlegających opublikowaniu informacji oraz podmiotów do tego uprawnionych.

Delegacja ustawowa do wydania tego rozporządzenia znajduje się w art. 199a § 3 k.k.w. nakłada ten obowiązek na Ministra Sprawiedliwości.

Treść rozporządzenia wyraźnie wskazuje, że komórka organizacyjna Ministerstwa Sprawiedliwości w postaci Departamentu Centrum Ogólnopolskich Rejestrów Sądowych i Informatyzacji Resortu będzie zajmować się jedynie obsługą takiej strony internetowej od strony technicznej i organizacyjnej bez prawa merytorycznej interwencji w treść zamieszczanych danych, zapewniając uzyskiwanie dla wskazanych osób, dostępu dokonywania wszelkich operacji na stronie internetowej.

Jedynym „zbiorowym” podmiotem uprawnionym do zamieszczania merytorycznej treści na takiej stronie będą właściwe wydziały penitencjarne i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych utworzony w sądach okręgowych, których właściwość miejscowa będzie ustalana zgodnie z uregulowaniami Kodeksu karnego wykonawczego. Jeżeli w sądzie okręgowym nie będzie utworzonego wydziału penitencjarnego i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych – sądem właściwym w takim wypadku będzie wydział karny sądu okręgowego, któremu powierzono nadzór na wykonywaniem orzeczeń karnych.

Za takim rozwiązaniem przemawia przede wszystkim szybkość i precyzyjność danych jakie znajdą się na stronie internetowej oraz niewielka liczba jednostek (wydziałów w poszczególnych sądach okręgowych), co wiąże się ze stosunkowo niewielko liczbą osób jakie winny zostać przeszkolone.

Sąd właściwy posiada stosowne „narzędzia prawne” umożliwiające mu realizację orzeczonej kary w tym środka karnego w postaci opublikowania wizerunku sprawcy i będzie w stanie szybko i należycie go wykonać. Będzie również najlepiej zorientowany w sytuacji, gdy upublicznione dane skazanego będą niezgodne z rzeczywistym stanem i szybko będzie mógł je zmianie na prawidłowe.

Wprowadzenie zasady, że tylko upoważniona osoba ma prawo umieszczania, zmieniania i usuwania danych na stronie internetowej ma spersonalizować wszelkie operacje dokonywane na niej. Takim uprawnionym operatorem będzie pracownik właściwego sądu, który wykona czynności techniczne związane z umieszczenie odpowiednich danych na stronie internetowej. Jednakże działania będą jedynie technicznym wykonaniem postanowienia właściwego sądu które stanowić będzie podstawę – opublikowania wizerunku sprawcy w oparciu o dane zawarte w tymże postanowieniu.

Zachodzi uzasadniona obawa, że w sądowych aktach sprawy nie zawsze może znajdować się aktualne zdjęcie sprawy, gdyż obecnie nie ma takiego obowiązku, aby organ wnoszący akt oskarżenia do sądu (prokurator lub inny uprawniony podmiot) dostarczał wraz z nim fotografię oskarżonego, na wypadek możliwości orzeczenia środka karnego w postaci – opublikowania wizerunku sprawcy. Z reguły taką fotografią dysponują organy policji lub innych organy innych służb, które w trakcie prowadzonych przez siebie działań mogły taką fotografię pozyskać. Stworzenie w miarę rozległego katalogu podmiotów do których może zwrócić się sąd wykonujący środek karny w celu pozyskania fotografii skazanego lub ewentualnie innych danych ma zagwarantować prawidłowe i rzetelne wykonanie publikacji wizerunku.
Okres opublikowania wizerunku sprawy winien być zbieżny z okresem, na jakiego orzeczono w wyroku skazującym. Pierwotne wskazane okresu publikacji na 30 dni jest wkroczeniem w kompetencje sądu, który to wydając wyrok i orzeka w danej sprawie. Akt prawny rangi rozporządzenia nie powinien określać okresu, na jaki niezawisły sąd może orzec środek karny. Zdaniem Departamentu CORS i IR nie ma żadnych technicznych czy organizacyjnych przeszkód, aby okres umieszczenia był dowolnie określony.

Dolegliwość środka karnego w postaci opublikowania wizerunku sprawcy winna kierować się powszechnością i łatwości zapoznania się z takimi danymi przez okres potrzebny do zatarcia skazania lub przez okres, na jaki orzeczono karę. Dopiero tak ukształtowany okres publikacji będzie w sposób prawidłowy zasady prewencji ogólnej jak i szczególnej, bowiem informacja o czynach skazanego nie zniknie po 30 dniach od daty ich upublicznienia, ale będzie „ciągle” publiczna do czasu zatarcia skazania lub upływu okresu, na jaki orzeczono karę lub środek karny, co będzie uzasadniało usuniecie wizerunku skazanego ze strony internetowej.

Dostęp do danych zgromadzony na stronie tj. opublikowanych kart wizerunków sprawców, będzie możliwy dla każdego zainteresowanego, który posiada komputer lub inne urządzenie podłączone do sieci „Internet” oraz oprogramowanie do przeglądania stron www. W szczególności za jej przeglądanie nie należy pobierać żadnych opłat, nie rejestrować osób odwiedzających lub uwierzytelniać ich wizyt i przeglądania

Projekt wprowadzenia nowego środka karnego w postaci – opublikowana wizerunku sprawcy generuje koszty dla budżetu. W celu zapewnienia prawidłowego działania strony internetowe niezbędne będzie stworzenie i uruchomienia systemu informatycznego oraz zakupu kosztownego oprogramowania gwarantujący wysoki poziom bezpieczeństwa a także umożliwienie powszechności udostępnianych wizerunków sprawców. Koszty takiego przedsięwzięcia należy kalkulować na poziomie ok. 1 mln zł. Konieczne bowiem będzie właściwe zabezpieczenie danych umieszczonych na takiej stronie jako „danych czułych” przed prawdopodobnymi atakami, obliczonymi na usunięcie danych lub zamieszczenia innych danych bez stosownego wyroku. Niezbędne będzie również przeprowadzeniu audytu bezpieczeństwa strony internetowej przez wyspecjalizowaną firmę zewnętrzną, która określi koszty zakupu i instalacji dodatkowych urządzeń i oprogramowania.

Wejście w życie tego rozporządzenia powinno z jednej strony współgrać z datą wejścia w życie nowelizacji kodeksu karnego i kodeksu karnego wykonawczego, a z drugiej strony być zsynchronizowane z technicznymi możliwościami związanymi z czasem potrzebnym na stworzeniem i uruchomieniem strony internetowej. Planowane jest techniczne wykorzystanie tworzonego już przez Departament CORS i IR portalu dostępowo – informacyjnego, który może być wzbogacony o dodatkowy moduł – publikacja wizerunku sprawcy.