Środowisko dziennikarskie przeciwko nowej ustawie o ochronie informacji niejawnych

Organizacje: Centrum Monitoringu Wolności Prasy oraz Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich wystosowały 18 sierpnia 2010 r. list do Pana Prezydenta RP, w którym apelują o niepodpisywanie zmian do ustawy o ochronie informacji niejawnych uchwalonych przez Sejm 05.08.10 r. Przyjęta już przez Sejm ustawa, która teraz czeka na podpis Prezydenta RP (nie widzę jeszcze tej ustawy wśród podpisanych, w serwisie prezydent.pl), przewiduje m.in. możliwość nadania klauzuli "poufne" informacjom, których udostępnienie spowoduje szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że "wpłynie niekorzystnie na funkcjonowanie gospodarki narodowej". Generalna zasada, że chronimy interes narodowy, zasługuje prawdopodobnie na wsparcie, ale chociażby - aby podać jakiś przykład - historia wydobywania informacji na temat międzynarodowych negocjacji w sprawie Anti-Counterfeiting Trade Agreement (i polskiego stanowiska w tych negocjacjach) podpowiada, że arbitralne uznawanie czegoś za niejawne może naruszać szereg praw obywatelskich (w szczególności może powodować wyłączenie opinii publicznej z procesu stanowienia prawa).

W lutym obszernie sygnalizowałem rządowy projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz o zmianie niektórych ustaw (por. Rząd zmienia zasady ochrony informacji niejawnych). Ustawa została już przyjęta przez Sejm. Dostępne materiały dotyczące procesu legislacyjnego tego projektu można znaleźć na stronie sejmowej: Rządowy projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz o zmianie niektórych ustaw. Przyjęcie nowej ustawy będzie równoznaczne z utratą mocy przez wcześniejszą ustawę, tj. ustawę z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych. Niestety nie wszystkie materiały są dostępne na stronie sejmowej, nie ma np. treści samego projektu i uzasadnienia w wersji innej niż PDF lub DOC. Jest za to treść przyjętej przez Sejm w dniu 5 sierpnia ustawy, już po rozpatrzeniu poprawek Senatu. Zgodnie z tą ustawą m.in. (wytłuszczenie moje, VaGla):

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „poufne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:
1) utrudni prowadzenie bieżącej polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej;
2) utrudni realizację przedsięwzięć obronnych lub negatywnie wpłynie na zdolność bojową Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
3) zakłóci porządek publiczny lub zagrozi bezpieczeństwu obywateli;
4) utrudni wykonywanie zadań służbom lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę bezpieczeństwa lub podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej;
5) utrudni wykonywanie zadań służbom lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli lub ściganie sprawców przestępstw i przestępstw skarbowych oraz organom wymiaru sprawiedliwości;
6) zagrozi stabilności systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej;
7) wpłynie niekorzystnie na funkcjonowanie gospodarki narodowej.

Wytłuściłem akurat te fragmenty art. 5 ust. 3 niepodpisanej jeszcze ustawy, ponieważ te propozycje korespondują znacznie z wcześniejszymi komentarzami na temat prób uzyskania informacji na temat negocjacji w sprawie ACTA (por. zwłaszcza Konstytucyjność "wtórnego prawa wspólnotowego" na przykładzie dostępu do informacji publicznej oraz MKiDN przesłało odpowiedź w sprawie ACTA, czyli dlaczego nie możemy wiedzieć). Chyba warto też nadmienić, że jednym z powodów podjęcia prac nad nową ustawą było projektowane objęcie przez Polskę prezydencji UE.

Ograniczanie dostępu do informacji publicznej (informacje niejawne to też informacje publiczne, ale takie, do których z pewnych przyczyn nie ma publicznego dostępu) wpłynie również na inną sferę interesującą ze względu na tematykę poruszaną w tym serwisie. Otóż takie ograniczenie będzie wpływało na zakres ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego (por. dział re-use, a zwłaszcza Uwagi PIIT i SLLGO do projektu założeń ustawy o re-use)...

Po tym wstępie przechodzę do apelu środowiska dziennikarskiego.

Apel CMWP i SDP do Prezydenta RP w sprawie zmian w ustawie o ochronie informacji niejawnych można znaleźć na stronie Centrum. Czytamy w nim:

Szanowny Panie Prezydencie,

Apelujemy do Pana o niepodpisywanie zmian do ustawy o ochronie informacji niejawnych uchwalonych przez Sejm 05.08.10 r. Deklarowanym celem zmiany było uproszczenie i uporządkowanie sposobu zarządzania informacjami objętymi klauzulami niejawności. Proponowana zmiana zawiera elementy, które przeczą temu celowi.

Szczególnie niepokojące jest wprowadzenie bezterminowego nadawania klauzul niejawności i wyłączenie tego procesu spod kontroli organów administracyjnych i sądowych. Równie niepokojący jest fakt, że niektóre kryteria do nadawania klauzul niejawności, które mają zostać wprowadzone w ustawie są bardzo nieostre i stwarzają możliwość traktowania ich tylko jako pretekstu. Tak może być w przypadku „zakłócenia porządku publicznego”, czy „wpływania niekorzystnie na funkcjonowanie gospodarki”.

Pragniemy zwrócić uwagę Pana Prezydenta na fakt, że wprowadzenie powyższych zmian do ww. ustawy może spowodować dalsze ograniczanie dostępu do informacji dla dziennikarzy. Tym bardziej, że nakłada się to na inne niekorzystne zjawiska takie, jak choćby częste ostatnio prowadzenie postępowań przeciwko dziennikarzom z użyciem artykułu 241 kk. - ujawnienia tajemnicy z postępowania przygotowawczego. Realnym efektem tej tendencji może być zwiększenie ilości „przecieków”, anonimowych wypowiedzi, informacji nieweryfikowalnych, nie podawania źródeł, a także odcięcie obywatela w większym stopniu od informacji publicznej.

Dlatego namawiamy Pana do odrzucenia proponowanych zmian bądź przynajmniej skierowanie ich do Trybunału Konstytucyjnego. Pragniemy nadmienić, iż nasz apel jest wynikiem analiz Rady Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy, która zajęła oficjalne Stanowisko w sprawie zmiany ustawy o ochronie informacji niejawnych 06.07.2010 r. (patrz załącznik http://www.freepress.org.pl/show_rada.php?id=39).

Z wyrazami szacunku,
Krystyna Mokrosińska
Prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich

Wiktor Świetlik
Dyrektor Centrum Monitoringu Wolności Prasy