Map1 vs. ForumPrawne.org - tezy postanowień dot. zabezpieczeń roszczeń

Do historii zabezpieczeń powództw związanych z publikacjami w serwisie wrzeszcz.info.pl oraz używaniem domeny KoniecPZPN.pl należy dodać dwa postanowienia związane z publikacjami w serwisie ForumPrawne.org. Najpierw Sąd Okręgowy w Szczecinie, I Wydział Cywilny, wydał 4 lutego 2010 r. postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia żądania powoda Michała Okonka (Map1), a to w ten sposób, że nakazano wydawcy serwisu ForumPrawne.org "zablokowanie dostępu do wątku" oraz zakazano publikacji "nowych treści na portalu WWW.forumprawne.org", dotyczących uprawnionego. Potem Sąd Apelacyjny wydał postanowienie z dnia 18 maja 2010 r., w którym zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek o zakazanie obowiązanemu publikacji nowych treści (sygn. I A Cz 296/10). Równocześnie toczy się sprawa z powództwa Michała Okonka przeciwko ParaRent.com Wawrzyniak Sp. j. (to właśnie wydawca ForumPrawne.org), o ochronę dóbr osobistych i o zapłatę (sygn. akt VIII GC 106/10).

Postanowienia sądów opublikowano w serwisie ForumPrawne.org już w nowym wątku: Pozew za wykorzystanie fragmentu mapy. Tam również można znaleźć pozew o ochronę dóbr osobistych i zapłatę. W tym serwisie notatki poruszające taką problematykę gromadzę w dziale dobra osobiste.

Stan faktyczny w tej sprawie chyba najlepiej przedstawić cytując fragment jednego z postanowień (przy czym trochę poprawiam stylistykę):

Wnioskiem z dnla 18 stycznia 2010r. Michał Okonek wniósł pozew o nakazanie ParaRent.com Wawrzyniak Sp. j. z siedzibą w Szczecinie zablokowanie dostępu do wątku "pozew za wykorzystanie fragmentu mapy" znajdującego się na portalu internetowym WWw.forumprawne.org. pod adresem http://forumprawne.org/prawo-autorskie/501-pozew-za-wykorzystanie-fragmentu-mapy.html, którego właścicielem jest spółka ParaRent.com Wawrzyniak Sp. j. z siedzibą w Szczecinie a także zakazanie obowiązanemu ParaRent.com Wawrzyniak Sp. j. z siedzibą w Szczecinie publikacji nowych treści dotyczących uprawnionego Michała Okonka na portalu internetowym WWW.forumprawne.org, którego właścicielem jest spółka ParaRent.com Wawrzyniak Sp. j. z siedzibą w Szczecinie.

W uzasadnieniu wniosku o zabezpieczenie uprawniony wskazał, iż obowiązany umożliwia użytkownikom forum zamieszczanie i wymianę informacji, które pomawiają go o wyłudzanie pieniędzy, składanie fałszywych zeznań, wprowadzanie w błąd sądów i prokuratury, zastraszanie internautów, nawet szerzenie pornografii. Nadto nazywają uprawnionego pasożytem i hochsztaplerem, podczas gdy korzysta on uprawnienia do udzielania dalszych licencji na wykorzystywanie utworów jakimi są mapy.

Sąd Okręgowy przychylił sie do żądań uprawnionego i wydał postanowienie o udzielenie zabezpieczenia. Następnie spółka zaskarżyła to postanowienie do Sądu Apelacyjnego. W uzasadnieniu swojego postanowienia Sąd Apelacyjny stwierdził:

Zgodnie z art 755 k.p.c. sądowi pozostawiona została swoboda przy wyborze sposobu zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych. Zgodnie z treścią art. 731 k.p.c., zastosowany sposób zabezpieczenia nie może jednakże zmierzać do zaspokojenia roszczenia uprawnionego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za potrzebą stosowania tego przepisu także w postępowaniu o zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych opowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 lutego 1986 r. (IV CZ 17/86, niepubl.). Wbrew wywodom skarżącego w literaturze podnosi się, że celem zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych może być, oprócz zapewnienia wykonania czy skuteczności przyszłego orzeczenia także antycypacyjne, tymczasowe udzielenie wierzycielowi takiej samej ochrony prawnej, jaką ma zapewnić również przyszłe orzeczenie. Przy zabezpieczeniu roszczeń niepieniężnych zastosowanie znajdują jednakże wszystkie podstawy zabezpieczenia wskazane w art. 730¹ k.p.c. Oceniając istnienie interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia uwzględniać należy wspomniane wyżej cele zabezpieczenia, a w szczególności dyrektywę określona w art. 730¹ k.p.c., zgodnie z którą przy wyborze sposobu zabezpieczenia Sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Wskazać należy także, iż zgodnie z art. 755 § 2 k.p.c. w sprawach przeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych, sąd może odmówić udzielenia zabezpieczenia polegającego na zakazie publikacji, jeżeli zabezpieczeniu sprzeciwia się ważny interes publiczny.

Dalej sąd odwołał się - co istotne - do art 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną i dostrzegł problem interpretacji pojęcia "wiarygodna wiadomość". Odnotował, że wnioskodawca dwukrotnie zwrócił się do wydawcy serwisu wskazując wypowiedzi użytkowników forum, które naruszają jego dobra osobiste, ale te wezwania pozostawały bez odpowiedzi. "Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca uprawdopodobnił, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych (przy domniemaniu - co należy podkreślić - bezprawności takiego naruszenia)." Dalej zaś czytam:

Sąd Apelacyjny pragnie podkreślić, iż uczestnik postępowania nie próbował nawet obrony poprzez wskazanie, iż podejmował jakiekolwiek działania mające na celu zweryfikowanie twierdzeń wnioskodawcy. Posiadając informację o tym, iż wnioskodawca działa na podstawie umowy licencyjnej i z powodzeniem dochodzi swoich praw przed sądem, uczestnik nie wskazał aby przykładowo zwracał się do użytkowników o wykazanie informacji zamieszczonych na forum, zarzucających wnioskodawcy co najmniej nieetyczne postępowanie...

Na tym etapie sprawy sąd nie potrafił odpowiedzieć na pytanie, które z wypowiedzi naruszają dobra osobiste wnioskodawcy, chociaż uznał, że:

[Z]arzucanie komuś próby wyłudzania pieniędzy, działalność przestępczą, składanie fałszywych zeznań przed Sądem czy też nazywanie "hochsztaplerem" czy "pasożytem" co do zasady jest działaniem bezprawnym i niepodjęcie przez administratora strony, na której owe wypowiedzi się znalazły żadnych działań mających na celu choćby próbę wyjaśnienia zasadności stawianych zarzutów, czy też próbę zobowiązania użytkowników forum do większej powściągliwości czy też choćby nie usunięcie pojedynczych, najbardziej spornych postów, świadczy o tym, iż naruszenie dóbr osobistych zostało przez wnioskodawcę uprawdopodobnione.

Sąd uznał, że zabezpieczenie w postaci zablokowania dostępu do "wątku" zmierza do osiągnięcia celu postępowania, chociaż uznał także, że "zakazywanie publikacji jakichkolwiek treści odnoszących się do działalności prowadzonej przez pozwanego [tu chyba powinno być: powoda - dopisek mój, VaGla] wydaje się zabezpieczeniem nad wyraz represyjnym". Sąd uznał wreszcie:

Oczywiście obowiązany powinien reagować na wypowiedzi wulgarne czy też obraźliwe, a już tym bardziej do szczegółowego ustosunkowania się do wezwania zgłoszonego przez poszkodowanego owymi wypowiedziami, jednakże na obecnym etapie postępowania brak powodów do zabraniania jakiejkolwiek dyskusji o ile prowadzona ona będzie w prawnie dozwolonej formie.

Dlatego właśnie drugi z punktów postanowienia Sądu Okręgowego upadł. Wydawca serwisu został zobowiązany do zablokowania dostępu do "wątku", ale nie zakazano mu hostowania innych dyskusji na temat wnioskodawcy, tj. dysponenta licencji dotyczących fragmentów map.

Warto jeszcze odnotować, że w różnych sądach w Polsce toczą się sprawy związane z ewentualnym naruszeniem praw autorskich, związanym z wykorzystywaniem fragmentów map w serwisach internetowych. W Sieci można znaleźć wiele relacji związanych z aktywnością procesową map1. W niektórych sprawach pojawiają się np. tezy, że sporne fragmenty map nie są utworami. Ja chciałbym tylko przypomnieć, że wystarczy minimalny twórczy wkład, by dane dzieło za utwór było uznane. Inna sprawa, że nie zawsze musi dochodzić do naruszenia prawa autorskiego, gdy wykorzystuje się chroniony prawem autorskim utwór. Może np. dojść do skorzystania z prawa cytatu (o ile zachodzą przesłanki dopuszczające wykorzystanie utworu na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), może się też zdarzyć, że ogólna sytuacja związana z działaniami uprawnionego może wprowadzać w błąd co do zakresu udzielonego innym osobom zezwolenia na korzystanie z danego dzieła. Przykładowo jeśli warunki licencji są sformułowane w sposób niejednoznaczny, to w przypadku, gdy dojdzie do sporu o wykorzystanie utworu, zwłaszcza, gdy uprawniony-pokrzywdzony składa wniosek, o którym mowa w art. 122 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, to sąd musi się zastanowić, czy korzystającemu z takiego utworu można przypisać winę. A, jak wiadomo, jeśli sprawcy nie można przypisać winy - nie można również uznać, że doszło do popełnienia przestępstwa.

W niedalekiej przyszłości spodziewam się informacji na temat wyroku w pewnej sprawie karnej, w której również chodzi o wykorzystanie fragmentów mapy na stronach internetowych. Postaram się opublikować relacje na temat tego wyroku, gdy już się uprawomocni.

Tymczasem warto się zastanowić, po co właściwie korzystać z takich fragmentów map, do których ktoś rości sobie prawa autorskie (np. na podstawie uzyskanej skądś licencji) i je następnie egzekwuje czy to przez proponowanie zawarcia ugody pozasądowej, czy też np. przez składanie wniosków o ściganie.

Alternatywa? Proszę sięgnąć do OpenStreetMap. Ta mapa również jest chroniona prawem autorskim, ale idea tego serwisu polega na tym, by jak najszerzej można było wykorzystywać tworzone przez społeczność odwzorowania graficzne terenu. Wystarczy w odpowiedni sposób wskazać źródło oraz informację o licencji...

Odnośnie odpowiedzialności świadczącego usługi drogą elektroniczną, zwłaszcza zaś w kontekście przywołanego przez sąd art 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, warto sięgnąć do szeregu tekstów opublikowanych w tym serwisie, poświęconych instytucji "notice and takedown" (albo - jak wolą niektórzy - "takedown notice"). Zwłaszcza zachęcam do lektury tekstu Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (sygn. I A Ca 1202/09).