Opinia o charakterze ocennym a zniesławienie (sygn. akt IV KK 95/2005)

Pomyślałem, że warto zachować to - już nie nowe - rozstrzygnięcie: Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 2 sierpnia 2005 r. sygn. akt IV KK 95/2005. Postanowienie jest ciekawe z punktu widzenia niniejszego serwisu, gdyż w przedstawionym stanie faktycznym mowa m.in. o wypowiedziach na stronie internetowej (chociaż Sąd Najwyższy dodał polskie znaki diakrytyczne do nazwy domenowej)...

Sąd Najwyższy w sprawie M.C., oskarżonego o popełnienie przestępstwa określonego w art. 212 § 2 kk w zw. z art. 91 § 1 kk, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2 sierpnia 2005 r. kasacji, wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela prywatnego od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 19 listopada 2004 r. II Ka 490/2004, zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 24 maja 2004 r. II K 807/2003 oddalił kasację, a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążył oskarżyciela prywatnego „S” TV sp. z o.o. w T.

Postanowienie to zostało opublikowane w Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2005 poz. 1470. Sąd Najwyższy postawił tam następujące tezy:

Rozpowszechnianie przez oskarżonego jego własnej opinii ma charakter ocenny, a przez to nie jest zniesławiające i nie stanowi realizacji znamion czynu opisanego w art. 212 § 2 kk.

Uznanie za bezprawne „opinii”, stanowiłoby zbyt daleką ingerencję w sferę poszanowania wolności ekspresji i naruszałoby art. 10 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Uzasadnienie:

Sąd Rejonowy w Tarnowie, wyrokiem z dnia 24 maja 2004 r. (II K 807/2003) uznał M.C. za winnego m.in. tego, że:

- w okresie od 22 kwietnia 2003 r. do lipca 2003 r. za pośrednictwem środka masowego komunikowania w postaci serwisu internetowego pod adresem www.uczciwość.org.pl oraz przez rozesłanie do Ministra Sprawiedliwości, biskupa W.S. i proboszczów parafii t. rozpowszechniał nieprawdziwe, godzące w dobre imię „S” TV sp. z o.o. w T. i narażające powołany podmiot na utratę zaufania niezbędnego w działalności gospodarczej, informacje, iż:

• „S” TV sp. z o.o. prezentuje codziennie pornograficzne programy,
• emitowała porno z udziałem nieletniego oraz zbiorowe orgie seksualne,
• narusza przepis art. 202 kk,
• obraża uczucia religijne katolików, a więc narusza art. 196 kk;

- w dniu 22 maja 2003 r., podczas transmitowania za pośrednictwem „S” TV sp. z o.o. sesji Rady Miasta T. przedstawił nieprawdziwe, godzące w dobre imię „S” TV sp. z o.o. i narażające powołany podmiot na utratę zaufania niezbędnego w działalności gospodarczej informacje, że „S” TV sp. z o.o.:

• tendencyjnie przedstawia problemy T.,
• od kilku miesięcy prezentuje wyłącznie poglądy władz miasta, obejmując całkowitym zakazem prezentację odmiennych poglądów,
• już w przeszłości otrzymywała z kasy miejskiej, czyli z pieniędzy podatników, pieniądze na prezentację tylko oficjalnych poglądów władz miejskich,
• jest nieobiektywna z uwagi na oczekiwane zyski finansowe.

Sąd Rejonowy w Tarnowie czyny te (wraz z innymi czynami popełnionymi w tym samym czasie na szkodę dziennikarzy „S” TV sp. z o.o. G.J. i J.R.) zakwalifikował jako ciąg występków określonych w art. 212 § 2 kk i skazał oskarżonego na karę grzywny.

Sąd Okręgowy w Tarnowie, po rozpoznaniu sprawy z powodu apelacji wniesionej przez oskarżonego, wyrokiem z dnia 19 listopada 2004 r. (II Ka 490/2004) zmienił zaskarżony wyrok m.in. w ten sposób, że uniewinnił oskarżonego od zarzutu popełnienia opisanych wyżej przestępstw.

Kasację od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie wniósł pełnomocnik oskarżyciela prywatnego - „S” TV sp. z o.o. w T., zaskarżając wyrok w części obejmującej uniewinnienie oskarżonego od zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art. 212 § 2 kk w opisanym zakresie.

Podnosząc w kasacji zarzut rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego:

I. art. 212 § 2 kk - przez błędne jego zastosowanie, polegające na przyjęciu, że:

- zarzuty pod adresem „S” TV sp. z o.o. w T., przedstawione w piśmie z dnia 22 kwietnia 2003 r., sygnowanym przez oskarżonego oraz w piśmie odczytanym przez oskarżonego w dniu 22 maja 2003 r. podczas transmitowania za pośrednictwem „S” TV sp. z o.o. sesji Rady Miejskiej w T., mają charakter ocenny, a przez to nie są zniesławiające,

- odczytanie w dniu 22 maja 2003 r., podczas transmitowania za pośrednictwem „S” TV sp. z o.o. sesji Rady Miasta T., pisma zawierającego zarzuty pod adresem „S” TV sp. z o.o. w T. nie miało bezprawnego charakteru, ponieważ zawierało prezentację poglądów innych, niż oskarżony, osób,

2. art. 10 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - wobec przyjęcia, że uznanie za bezprawne „opinii” wyrażonych w piśmie z dnia 22 kwietnia 2003 r., sygnowanym przez oskarżonego, stanowiłoby zbyt daleką ingerencję w sferę poszanowania wolności ekspresji wyrażonej w tym przepisie,

3. art. 213 § 2 kk - wobec uniewinnienia oskarżonego od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 212 § 1 kk, pomimo niewykazania przez oskarżonego prawdziwości zarzutów kierowanych pod adresem „S” TV sp. z o.o. w T. i pomimo niewykazania, iż oskarżony działał w obronie społecznie uzasadnionego interesu;

oraz zarzut

II. rażącego naruszenia prawa procesowego - art. 424 § 1 pkt 2 kpk, polegającego na niewyjaśnieniu w uzasadnieniu podstawy prawnej zaskarżonego wyroku;

pełnomocnik oskarżyciela prywatnego Małopolskiej Telewizji Kablowej „S” TV sp. z o.o. w T. wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie w tej części sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja nie jest zasadna. Niesłuszny jest przede wszystkim zarzut rażącego naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa procesowego, a mianowicie art. 424 § 1 pkt 2 kpk, poprzez rzekome niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. Podstawa zmiany wyroku sądu I instancji, w wyniku odmiennej oceny prawnej ustalonych faktów (w zakresie zaskarżonym kasacją), została bowiem wykazana w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego (por. str. 4-6 uzasadnienia). Nie jest natomiast możliwe szczegółowe odniesienie się do tego zarzutu w sytuacji, gdy nie został on skonkretyzowany w uzasadnieniu skargi kasacyjnej.

Niezasadny jest także zarzut wydania zaskarżonego wyroku z rażącym naruszeniem prawa materialnego w wyniku niezastosowania, do prawidłowo ustalonego przez sąd I instancji stanu faktycznego, art. 212 § 2 kk (gdyż tak zapewne należy rozumieć zarzut naruszenia tego przepisu podniesiony w punkcie I.1 skargi kasacyjnej). Odmienna ocena prawna przez sąd odwoławczy ustalonych w postępowaniu merytorycznym faktów nie została bowiem skutecznie zakwestionowana w kasacji. Przeciwnie, nawet w uzasadnieniu kasacji zawarte jest stwierdzenie, że oskarżony rozpowszechniając zarzuty pod adresem „S” TV sp. z o.o., zmierzał do wykazania, że działalność tej instytucji - w jego ocenie - narusza obowiązujące prawo (str. 6 skargi kasacyjnej). Oznacza to przyznanie w treści kasacji, że czyn, którego ocena prawna jest kwestionowana w treści tej skargi, polegał w istocie na rozpowszechnianiu przez oskarżonego jego własnej opinii o działalności Małopolskiej Telewizji.

Brak zatem podstaw do uznania, że sąd odwoławczy, traktując rozpowszechniane przez oskarżonego zarzuty w kategoriach ocen, naruszył prawo karne materialne przez odmowę zakwalifikowania tego czynu jako przestępstwa zniesławienia określonego w art. 212 § 2 kk.

Sąd Najwyższy nie podziela także zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 213 § 2 kk. Z uzasadnienia zaskarżonego kasacją wyroku nie wynika, że Sąd ten uniewinnił oskarżonego uznając, iż zachodzi ustawowy kontratyp określony w art. 213 § 2 kk. Kontratyp z art. 213 § 2 kk nie obejmuje bowiem tego rodzaju stwierdzeń, w odniesieniu do których nie da się zastosować kryteriów prawdy i fałszu. Uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego w zakresie dotyczącym oceny prawnej czynu polegającego na odczytaniu, w trakcie sesji Rady Miasta T., pisma zawierającego zarzuty pod adresem „S” TV sp. z o.o., wskazuje, że sąd ten uznał, iż oskarżony działał w ramach dozwolonej krytyki, powodowany przeświadczeniem o potrzebie przekonania radnych (i opinii publicznej, gdyż sesja była transmitowana) o słuszności wyrażanego przez niego i innych mieszkańców T., którzy pismo podpisali, negatywnego poglądu o działalności strony pokrzywdzonej.

Zatem zmiana wyroku sądu I instancji przez uniewinnienie oskarżonego od zarzutu popełnienia przestępstwa zniesławienia, w objętym następnie skargą kasacyjną zakresie, nastąpiła w wyniku uznania przez Sąd Okręgowy, że zachodzi pozaustawowy kontratyp dozwolonej krytyki.

Analiza uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego nie pozwala na podzielenie zarzutu kasacji, że Sąd ten, formułując swoje stanowisko, rażąco naruszył art. 10 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Sąd Okręgowy nie pominął bowiem w swoich rozważaniach wskazań zawartych w tym przepisie, a polemiczne stanowisko zaprezentowane w tym względzie w kasacji nie jest oczywiście skutecznym sposobem dowiedzenia trafności zarzutu rażącej obrazy omawianej normy.

Mając powyższe okoliczności na uwadze i orzekając na podstawie art. 537 § 1 kpk, Sąd Najwyższy oddalił wniesioną kasację, a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążył, w myśl art. 636 § 1 kpk, oskarżyciela prywatnego.