Jeszcze wniosek o ściganie

Dziennik pisze: "wystarczy jeden piracki program komputerowy, ściągnięty z internetu nielegalnie utwór muzyczny lub film, żeby narobić sobie kłopotów". Nie pisze zaś co to jest "nielegalny utwór muzyczny lub film", nie odnosi się do dozwolonego użytku, ale za to publikuje algorytm pracy policji. Zastanawiam się zatem co z tym wnioskiem o ściganie, o którym mówi ustawa?

Dziennik w artykule Przez internet do kryminału publikuje ciekawy opis działań Policji (napisano tam, że to relacja policjanta):

"Zaczynamy jak każdy użytkownik sieci typu peer-to-peer. Na naszym służbowym komputerze mamy zainstalowany program do wymieniania się plikami, np. bardzo popularny eMule" - opowiada jeden z policjantów zajmujących się zwalczaniem piractwa. "Logujemy się do sieci i szukamy popularnej piosenki czy nazwy płyty. Patrzymy, kto udostępnia ten plik. Potem sprawdzamy, czy osoba, która go wymienia, wysyła w internecie pliki, loguje się w Polsce. To bardzo żmudna praca, trzeba ustalić, kto jest dostawcą internetu, a następnie, jaki jest tzw. numer IP komputera, i wreszcie gdzie taki komputer fizycznie stoi. Uzbrojeni w nakaz prokuratorski, listę plików, nie tylko muzyki, ale także filmów, programów komputerowych czy gier, stukamy do drzwi delikwenta"

Tymczasem zgodnie z art. 122 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ściganie przestępstw określonych w art. 116 ust. 1, 2 i 4, art. 117 ust. 1, art. 118 ust. 1, art. 118¹ oraz art. 119 następuje na wniosek pokrzywdzonego. W przywołanej relacji gdzieś tu tego wniosku pokrzywdzonego brakuje (np. złożonego do protokołu).

Jest Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 13 października 1971 r. VI KZP 34/71, w której Sąd Najwyższy uznał: "Złożenie przez pokrzywdzonego w sprawie o przestępstwo ścigane na wniosek odpowiadającego wymaganiom art. 5 § 3 i 4 kpk oświadczenia woli w postaci wniosku o ściganie wywołuje ten skutek, że postępowanie toczy się wówczas z urzędu, późniejsze więc cofnięcie złożonego wniosku jest bezskuteczne i pozostaje bez wpływu na toczące się postępowanie. Powyższe konsekwencje prawne dotyczą również wniosku o ściganie nie znanej pokrzywdzonemu osoby sprawcy, wniosek taki stanowi więc po jego wykryciu wystarczającą przesłankę procesową do prowadzenia przeciwko tej osobie postępowania karnego i nie wymaga uzupełnienia przez pokrzywdzonego żądaniem ukarania tej osoby".

Możliwa jest konwalidacja. SN w swojej uchwale stwierdził m.in.: "konwalidację nieprawidłowo wszczętego i przez pewien czas prowadzonego postępowania karnego dopuszcza się w sytuacji prowadzenia procesu o przestępstwa ścigane na wniosek pokrzywdzonego, mimo braku takiego wniosku, jeżeli brak ten zostanie następnie uzupełniony" (Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Karna, z dnia 24 listopada 1995 r. I KZP 28/95). Brak wniosku pokrzywdzonego może być uzupełniony w toku postępowania, co powoduje konwalidację czynności procesowych dokonanych mimo braku wniosku (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1970 r. VI KZP 43/68 OSNKW 1971/7-8 poz. 101). Zadano tam też pytanie "kogo należy uważać za pokrzywdzonego i kto jest uprawniony do realizacji praw pokrzywdzonego" i Sąd Najwyższy odpowiedział: normują to przepisy kodeksu postępowania karnego. "Zgodnie z treścią art. 40 § 1 kpk pokrzywdzonym jest osoba, której dobro prawne zostało przez przestępstwo bezpośrednio naruszone lub zagrożone. Wniosek zatem o ściganie może pochodzić jedynie od takiej właśnie osoby". Potem zaś SN stwierdził: "Jeżeli (...) obowiązujące prawo karne procesowe nie przewiduje w tym względzie żadnych terminów, to należy przyjąć, że wniosek o ściganie może być złożony przez osoby do tego uprawnione w każdym stadium toczącego się procesu". Sąd Najwyższy uznał też: "w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek decydującym momentem jest wyłącznie chwila złożenia wniosku. Z chwilą złożenia wniosku przez osobę uprawnioną przestępstwo ścigane na wniosek staje się przestępstwem ściganym z urzędu (art. 5 § 3 kpk), ze wszystkimi tego konsekwencjami, a w szczególności postępowanie takie toczy się dalej niezależnie od woli osoby pokrzywdzonej czy innej osoby uprawnionej do złożenia wniosku" (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 26 listopada 1974 r. IV KR 280/74).

Na podstawie art. 122¹ ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych: w sprawach o przestępstwa określone w art. 115-119 pokrzywdzonym jest również właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.

W 2003 roku Sąd Najwyższy przyglądając się art. 197 kk (a więc innemu przestępstwu niż te wynikające z przepisów prawa autorskiego) również odniósł się do ścigania na wniosek. Sąd Najwyższy stwierdził tam wówczas: "Czyn z art. 197 kk jest przestępstwem bezwzględnie wnioskowym, co oznacza, że brak wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej stanowi ściśle procesową przesłankę skutkującą niedopuszczalnością postępowania karnego. Brak wniosku jest bezwzględną przyczyną odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 9 kpk skutkującą uchylenie orzeczenia i to, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Nie jest dopuszczalne przyjęcie kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu sprawcy, z przepisu przewidującego ściganie z urzędu oraz przepisu przewidującego ściganie na wniosek, a nawet nie jest dopuszczalne ujęcie w opisie czynu przypisanego sprawcy elementów faktycznych należących do istoty przestępstwa ściganego na wniosek" (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 15 października 2003 r., IV KK 299/2003; por. również Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna, z dnia 14 czerwca 2002 r. II KKN 267/2001 - tam również SN stwierdził: "Nie jest dopuszczalne przyjęcie tzw. kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu sprawcy, z przepisu przewidującego ściganie z urzędu oraz przepisu przewidującego ściganie na wniosek, a nawet nie jest dopuszczalne ujęcie w opisie czynu przypisanego temu sprawcy elementów faktycznych należących do istoty przestępstwa ściganego na wniosek").

Następnym etapem zmian w przepisach będzie dążenie do tego, by ściganie mogło następować z urzędu (chociaż - jak widać z relacji: dziś policja działa tak, jakby miała "stałe zlecenie"; por. Złote blachy - czy wszystko jest w porządku?). Na razie nowelizowane są głównie przepisy o odpowiedzialności cywilnej (por. Implementacja IPRED w komisji). Nie zmienia to faktu, że ocena tego czy doszło do popełnienia przestępstwa wynikającego z przepisów karnych prawa autorskiego wymaga oceny czy doszło w danym przypadku do przekroczenia zakresu dozwolonego użytku czy nie. Jeśli nie doszło do przekroczenia dozwolonego użytku, to nie może być mowy o przestępstwie (por. Trzystopniowy test - notatki i spostrzeżenia dnia drugiego).

Artykuł w Dzienniku ma jeszcze nadtytuł "Kradzież w sieci nie jest anonimowa". Pytanie o słowo "kradzież" nie jest bez uzasadnienia, ale także o pojęcie "anonimowości". Numerowi IP nie da się postawić zarzutów i są na to już przykłady procesowe (por. Po apelacji Szwed uniewinniony z powodu niewystarczających dowodów). W postępowaniach związanych z przestępstwami przeciwko prawom autorskim procedura ma również spore znaczenie.