Złote blachy - czy wszystko jest w porządku?

Niniejszy tekst nie ma na celu popierania naruszeń prawa autorskiego. Zastanawiam się natomiast, czy wszystko jest w porządku w sytuacji, gdy grupa interesu nagradza "umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego". Koalicja antypiracka "uhonorowała" przedstawicieli wybranych jednostek policji nagrodą „Złotej Blachy 2006”. Czy przyjmowanie takich nagród jest etyczne?

Aby wszystko było jasne: nie chodzi mi jedynie o Policję i grupę antypiracką. Nie jestem również zwolennikiem takiej np. sytuacji, gdy organizatorzy WebStarFestival przyznają wyróżnienie witrynie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i urząd je przyjmuje (tak było w zeszłym roku). Właśnie w tym sensie nie jestem zwolennikiem sytuacji, w której "koalicja antypiracka", tworzona przez Związek Producentów Audio Video, Business Software Alliance oraz Fundację Ochrony Twórczości Audiowizualnej przyznaje wyróżnienia dla komend Policji, gdyż w mojej głowie rodzi się podejrzenie wywierania mniej lub bardziej formalnego nacisku na Policję, by w określony sposób interpertowała przepisy, by podejmowała określone działania.

O przyznaniu nagród "Złote Blachy 2006" pisze na swoich stronach ZPAV, jest też materiał IDG, natomiast o współpracy Policji z różnymi ekspertami w czasie wykonywania czynności pisałem m.in. w tekstach Trzystopniowy test - notatki i spostrzeżenia dnia drugiego oraz Sąd nad prywatyzacją organów ścigania...

Problem jest taki, że ocena czy doszło do przestępstwa przewidzianego w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych w dużej mierze zależy od granic tzw. dozwolonego użytku. Wyznaczenie tych granic nastręcza doktrynie prawa wielu problemów. Dyskusja na ten temat jest prowadzona na całym świecie. Nie ma oczywiście wątpliwości w Polsce, że programy komputerowe z dozwolonego użytku prywatnego są wyłączone (tak stanowi ustawa; chociaż można się spierać czym program komputerowy jest, bo ustawa nie przewiduje definicji). Jednak w innych sytuacjach - co podkreślił przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości w czasie niedawnej konferencji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego: "...określenie granic dozwolonego użytku jest o tyle istotne, że te granice wyznaczają również prawa dysponentów praw autorskich, a co za tym idzie - wiedza na temat tego, gdzie one przebiegają istotna jest np. przy ocenie czy doszło do naruszenia przepisów karnych ustawy". I naprawdę nie dziwi mnie to, że komuś może zależeć na takim interpretowaniu przepisów, by pełniej chronić swój interes ekonomiczny. Czułbym się jednak znacznie pewniej, gdyby Policja była wolna od wpływów podmiotów, które mają interes w określonym sposobie interpretacji przepisów. Policja wszak nie reprezentuje jedynie koalicji antypirackiej, a trudno mi sobie wyobrazić sytuację, w której po przyznaniu takiego wyróżnienia nagle ktoś uzna, że działania przedstawicieli tej koalicji mogą być w jakimś zakresie niezgodne z obowiązującym porządkiem prawnym. Czy tylko ja dostrzegam taki potencjalny konflikt?

Na specjalnej stronie Policji (strona zatytułowana "Zgłoś korupcję!") czytam: Korupcja - w znaczeniu klasycznym oznacza przyjmowanie lub żądanie przez urzędnika instytucji państwowej i samorządowej korzyści majątkowej albo osobistej w zamian za wykonanie czynności służbowej lub naruszenie prawa. Tę definicję przywołano za słownikiem języka polskiego PWN, ale ważne, że znalazła się ona właśnie na stronie Policji. Pewnie narobię sobie wrogów, bo to przecież niepolitycznie tak wytykać publicznie tego typu sytuację (ktoś - być może - nagle zacznie się zastanawiać czy aby zgodnie z prawem mam kartę prasową w Sejmie), jednak jestem otwarty na dyskusję. Być może jestem w błędzie i wszystko jest w porządku. Ja mam po prostu wątpliwości.

Czytam rotę ślubowania Policjanta:

Ja obywatel Rzeczpospolitej Polskiej, świadom podejmowanych obowiązków policjanta, ślubuję: służyć wiernie Narodowi, chronić ustanowiony Konstytucją Rzeczpospolitej Polski porządek prawny, strzec bezpieczeństwa Państwa i jego obywateli, nawet z narażeniem życia.

Wykonując powierzone mi zadania, ślubuję pilnie przestrzegać prawa, dochować wierności konstytucyjnym organom Rzeczpospolitej Polskiej, przestrzegać dyscypliny służbowej oraz wykonywać rozkazy przełożonych.

Ślubuję strzec tajemnicy państwowe i służbowej, a także honoru, godności i dobrego imienia służby oraz przestrzegać zasad etyki zawodowej.

Jest w tym pewien etos. W załączniku do zarządzenia nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. znajdują się takie postanowienia jak: "W sytuacjach nieuregulowanych przepisami prawa lub nieujętych w niniejszych zasadach etyki zawodowej policjant powinien kierować się zasadami współżycia społecznego i postępować tak, aby jego działania mogły być przykładem praworządności i prowadziły do pogłębiania społecznego zaufania do Policji". Społecznego zaufania. To społeczne zaufanie może być budowane chociażby w ten sposób, że nie będzie nawet pozoru stronniczości. Przecież nie bez powodu Koalicja Antypiracka zdecydowała się już jakiś czas temu przyznawać Złote blachy. To nie jest tak bezinteresowne działanie.

Zacytuję jeszcze jeden fragment wspomnianego już załącznika: "§11. Policjant jako funkcjonariusz publiczny powinien wystrzegać się korupcji w każdej postaci oraz zwalczać wszelki jej przejawy". Gazeta Policyjna w 2004 roku omawiała wchodzące wówczas od 1 stycznia nowe zasady etyki. Znalazło się tam m.in. takie stwierdzenie: "Tutaj najwięcej kontrowersji budzi par. 11: "Policjant jako funkcjonariusz publiczny powinien wystrzegać się korupcji w każdej postaci...". Słowo "wystrzegać się" według Słownika Języka Polskiego PWN oznacza starać się unikać kogoś lub czegoś, chronić przed czymś. Można się wystrzegać złodziei (a mimo to zostać okradzionym), zaziębienia (a mimo to zachorować), złego towarzystwa (i niechcący biesiadować z przestępcą). Tymczasem korupcję należałoby chyba bezwzględnie tępić i zwalczać".

Policja wykonuje ciężką, społecznie odpowiedzialną pracę. Nie jest wynagradzana (jak sądzę) wystarczająco, chociaż należy jej się uznanie. Wszak to właśnie policjanci stoją na straży porządku publicznego, narażają życie i zdrowie. Nie zmienia to faktu, że przyjmowanie wszelkich wyróżnień (nawet niefinansowych) przez Policję i poszczególnych policjantów może rodzić kontrowersje i emocje. Dość przywołać niedawną odpowiedź na interpelację w sprawie nagradzania policjantów za odmowę przyjęcia łapówki:

...nieprzyjęcie łapówki przez policjanta należy do jego elementarnych obowiązków, wynikających bezpośrednio z przepisów prawa. Ponadto, zgodnie z § 11 Zarządzenia Nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. w sprawie ˝Zasad etyki zawodowej policjanta˝, policjant jako funkcjonariusz publiczny powinien wystrzegać się korupcji w każdej postaci oraz zwalczać wszelkie jej przejawy. Projekt nowelizacji ustawy o Policji z dnia 28 marca 2006 r. wprowadza ponadto surowe sankcje dla policjantów, którzy w czasie służby popełnili przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej.

Reasumując, należy podkreślić, że obowiązujące przepisy prawa nie przewidują nagród dla Policjantów za ˝odmowę przyjęcia łapówki˝.

Trzeba jakoś zakończyć ten zbyt długi już wywód. Po prostu podzieliłem się niniejszym wątpliwościami związanymi z nadawaniem "Złotych blach". Ciekaw jestem rozsądnych komentarzy. Również takich, które wykażą, że nie mam racji widząc w przyjmowaniu takich wyróżnień działań wątpliwych z punktu widzenia etyki zawodowej policjanta (o ile nie prawa). Mogę natomiast powiedzieć, że nominowana w tym roku do wyróżnienia Człowiek Roku Polskiego Internetu Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej Anna Streżyńska nie zgodziła się na branie udziału w tym konkursie (chyba mogę tak nazwać?) tłumacząc, że będąc funkcjonariuszem publicznym nie może przyjmować wyróżnień tego typu.