"Dialog społeczny" bez dialogu społecznego

Formuła ustalania zasad gry w trójkącie państwo-pracodawcy-pracownicy jest anachroniczna. Ta formuła się wyczerpała. W takiej formule nie ma miejsca dla tych, którzy są samozatrudnieni, nie ma też miejsca dla tych, którzy żyją na tzw. "śmieciówkach". Nie uwzględnia się w takiej formule praw konsumentów, również takich, którzy są czymś więcej - są prosumentami. Nie ma tam też miejsca dla wykluczonych w życiu społecznym. Nie tylko chorych, ale też ubogich, niewykształconych... Współczesnych stosunków społecznych nie da się zamknąć w trójkącie ustalonym pod koniec XX wieku, które w Polsce zaowocowały Komisją Trójstronną, a teraz - wobec patowej sytuacji - przekształcanej. Kierunek tego przekształcania jest jednak niepokojący. Nie dziwi mnie to, że ktoś chce zabetonować zdobyte wcześniej pozycje, ale nie muszę się na to godzić. Dlatego zachęcam czytelników, by przyjrzeli się tematowi "dialog społeczny", nad którym właśnie trwają tajne prace.

Organizacje pozarządowe z zainteresowaniem przyglądają się podjętym przez rząd, związki zawodowe i reprezentantów pracodawców pracom nad nową formułą dialogu społecznego. Przyglądają się, o ile jest to możliwe. Nie zawsze jest. Przyglądają się z zainteresowaniem i niepokojem. List w sprawie dialogu społecznego podpisało już 81 organizacji pozarządowych. NGO-sy domagają się, by poza pracodawcami i związkowcami do "dialogu" dopuszczono również organizacje pozarządowe. Domagają się też, by pokazano im kwity, o których czytają w prasie, ale nie na stronach BIP ministerstwa czy RCL.

W czym problem? Widzę to tak: Idą wybory, więc trzeba dilować z grupami poparcia. Najlepiej zorganizowanymi. By nic nie wykręciły w czasie święta demokracji.

Media już relacjonowały co w projektowanej ustawie jest, chociaż nikt niewtajemniczony jej nie widział. Ba! z doniesień medialnych wynika, że już nawet ustalono treść ustawy. Są tacy wtajemniczeni, którzy nawet wiedzą, ile ta ustawa ma artykułów, a więc widzieli i ową treść znają. Z relacji wynika, że pracodawcy i związkowcy mają zamiar zabetonować swoją uprzywilejowaną pozycję w systemie stanowienia prawa. Ustawa ma stworzyć Radę Dialogu Społecznego, która będzie mogła projekty ustaw proponować rządowi. I nie tak jak z innymi obywatelami - jeśli rząd na propozycje tej grupy się nie zgodzi, to będzie musiał się pisemnie z tego spowiadać.

Można sięgnąć do przecieków medialnych (jakie szczęście, że nie na Twitterze, bo tam w 140 znakach dałoby się napisać jedynie, że jest super i będziemy szczęśliwi). Mamy zatem takie teksty, jak:

• Kiedy powstanie Rada Dialogu Społecznego? Projekt ma być gotowy w ciągu dwóch tygodni
• Rada Dialogu Społecznego zastąpi Komisję trójstronną
• Projekt ustawy o Radzie Dialogu Społecznego uzgodniony

Uzgodniony. Projekt. Ustawy. A jakieś założenia projektu ustawy? Jakieś konsultacje publiczne? Jakieś poinformowanie obywateli o treści tych założeń i projektu, by mogli się odnieść? Projekt ustawy uzgodniony, a jeszcze nie zaczął się proces legislacyjny. Do tego te prace tam gdzieś trwają w taki sposób, że nikogo z zewnątrz do nich nie dopuszczają (by nie robił dymu?).

Na pytanie NGO-sów z Rady Pożytku Publicznego resort Pracy i Polityki Społecznej odpowiada, że kwitów nie pokaże. W efekcie dziś, szybko, szybko, póki jeszcze Sejm może coś uchwalić przed nadchodzącymi wyborami, mamy "dialog społeczny" bez dialogu społecznego.

Podlinkowany wyżej Portal Samorządowy relacjonuje:

Kosiniak-Kamysz ocenił, że piątkowe i sobotnie robocze spotkanie pod Łodzią było "bardzo dobre". "Wiele godzin dyskusji o każdym z artykułów, nad którym pracowali najpierw związkowcy, potem pracodawcy, potem oni wspólnie, a następnie wspólny z nami zespół ekspertów" - powiedział minister.

(...)
Nie chciał deklarować, kiedy dokument trafi formalnie pod obrady rządu.
(...)

Warto przeczytać całość tej relacji.

Gruszki z betonem mielą, zaraz będzie betonowanie bez żadnych konsultacji publicznych, w trybie superekspresowym, opinii publicznej się powie post factum, że przecież w pracach nad projektem brali udział zainteresowani...

Pismo z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Nad projektem pracują reprezentatywne organizacje związkowe i pracodawców, a właściwie zespół ekspertów składający się z przedstawicieli "partnerów społecznych". I są jakieś ustalenia, z których wynika, że do czasu zakończenia prac tego zespołu nie udostępnią nikomu z innych partnerów społecznych informacji o tym, co tam przygotowują. List opatrzony też logiem "Dialogu społecznego". Bo przecież warto rozmawiać. Z niektórymi.

Z tekstu Jest projekt ustawy o Radzie Dialogu Społecznego w miejsce Komisji trójstronnej dowiecie się Państwo, że "uzgodniono pełen tekst projektu nowej ustawy" (a nawet jeszcze nie jest w rządzie), dalej, że "projekt powinien trafić na szybką ścieżkę legislacyjną i zostać uchwalony przez Sejm obecnej kadencji". Odpowiadać będzie za to minister pracy. Tam też wypowiedź doradczyni Forum Związków Zawodowych, która podkreśliła, że liczący 66 artykułów projekt wzmacnia pozycję Rady i jej stron w stosunku do obecnej Komisji (trójstronnej), a nowa Rada (Dialogu Społecznego) będzie niezależna. Również to, że Prezydent Komorowski "zapewnił, że sprzyja tym pracom i projektowi ustawy. Deklarował, że będzie oddziaływał na parlament, by jak najpilniej przeprowadził proces legislacyjny, aby ustawa weszła w życie jak najszybciej - jeszcze przed zakończeniem kadencji parlamentu". Czyli nie dość, że w tej kadencji będzie uchwalona ustawa (projekt jeszcze nawet nie zaczął formalnego biegu), to jeszcze w tej kadencji ma wejść w życie.

To taka sama historia jak ta, która uruchomiła skaczących przeciwko ACTA (chociaż tam wyszli na ulicę ludzie obawiając się ograniczeń w dostępie do internetu, a tu dzieją się jakieś rzeczy mało zrozumiałe dla większości społeczeństwa, ale mające wpływ na sposób prowadzenia procesu legislacyjnego, a więc na każdego obywatela). Tam, w przypadku ACTA, na poziomie międzynarodowym i za zamkniętymi drzwiami negocjowano sobie treść przyszłego prawa. Tu mamy zamknięte drzwi "pod Łodzią" i w trójkącie rząd - związkowcy i pracodawcy. Z pominięciem wszystkich innych zainteresowanych grup, z pominięciem konsultacji publicznych, przygotowania Oceny Skutków Regulacji, bez poszanowania zasad prowadzenia procesu legislacyjnego wynikającego z Regulaminu pracy Rady Ministrów, bez dostępu do informacji publicznej, bez poszanowania zasad demokratycznego państwa prawnego.

Zapoznaj się z rozmową Piotra Waglowskiego i Grażyny Kopińskiej na temat aktywności Obywatelskiego Forum Legislacji działającego przy Fundacji im Stefana Batorego w Warszawie: Obywatelski monitoring legislacji. W trakcie tej rozmowy poruszamy też temat sygnalizowanej w tym tekście ustawy o dialogu społecznym. Na obejrzenie tego materiału trzeba przeznaczyć 40 minut.

Napisałem we wstępie, że formuła trójkąta rząd-pracodawcy-pracownicy się wyczerpała. Być może nie jest to prawda. Formuła takiego trójkąta wyczerpie się dopiero wówczas, gdy społeczeństwo obywatelskie będzie na tyle silne, by nie zgodzić się, by nad głowami obywateli ustalano szybkie ścieżki legislacyjne dla wybranych i tajne porozumienia w sprawie uprzywilejowanych pozycji w przyszłości. Być może dziś jeszcze społeczeństwo obywatelskie nie jest zbyt silne. A może się mylę?

Po ACTA temat konsultacji publicznych był wałkowany wielokrotnie. Rząd zmodyfikował Regulamin Pracy Rady Ministrów, przyjęto zasady konsultacji publicznych w kolejnych ministerstwach, rząd przyjął uchwałę "Lepsze regulacje 2015" i zaczął ją realizować, trwały prace nad ustawą o zasadach stanowienia prawa i konsultacji publicznych zarówno w Ministerstwie Sprawiedliwości, jak i w Kancelarii Prezydenta RP (por.: Kolejne kamienie milowe w walce z anomią...). Wielu ludzi brało w tym udział. Wiele środowisk. Przychodzi rok 2015 i mamy taki kwiatek. Być może jeszcze nie czas na realne zmiany.

Oczyma wyobraźni widzę, jak organizacja ekologów idzie palić pod KPRM opony. Wcześniej długo dyskutują, czy to nie naruszy stanu środowiska i czy gaśnica proszkowa, którą obowiązkowo wezmą ze sobą, również będzie dla środowiska przyjazna. Aby nie zwiększać efektu cieplarnianego spalą jedną małą oponę. Symbolicznie. Nie tak, jak mogą się zachować związkowcy przed wyborami, jeśli nie dojdzie do porozumienia w sprawie tego "społecznego dialogu". Oni są zorganizowani i potrafią artykułować swój interes.

Przeczytaj: Tworzenie i konsultowanie rządowych projektów ustaw - publikujemy wyniki monitoringu. Przczytaj również: MAiC sondował w Sejmie możliwość wsparcia elektronicznego popierania projektów obywatelskich.