Udzielone przez kandydatów odpowiedzi nt. systemu stanowienia prawa i jawności życia publicznego

Ponieważ odnotowałem wcześniej pytania (por. Organizacje pozarządowe pytają kandydatów...), to teraz wypada odnotować odpowiedzi sztabów wyborczych na pytania Obywatelskiego Forum Legislacji. Na pytania dotyczące zmian w systemie stanowienia prawa odpowiedziało tylko pięć sztabów kandydatów na urząd Prezydenta RP (w kolejności nadsyłania odpowiedzi): Waldemara Pawlaka, Grzegorza Napieralskiego, Andrzeja Leppera, Andrzeja Olechowskiego oraz Jarosława Kaczyńskiego.

Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej ma wpływ zarówno na jakość jak i na sposób stanowienia prawa – posiada inicjatywę legislacyjną oraz jest integralnym ogniwem tego procesu. W związku z tym, 25 maja 2010 roku Obywatelskie Forum Legislacji przesłało do wszystkich kandydatów na urząd Prezydenta RP list z prośbą o odpowiedź na poniższe pytania:

• Czy obowiązujące obecnie zasady tworzenia aktów prawnych są właściwe? Jeśli nie, to co należałoby w nich zmienić?
• Czy proces stanowienia prawa jest wystarczająco przejrzysty? Jeśli nie, to wprowadzenie jakich rozwiązań przyczyniłoby się do zwiększenia jego transparentności?
• Czy wskazanym jest ułatwienie uczestniczenia w procesie legislacyjnym organizacjom obywatelskim i samym obywatelom? Jeśli tak, to co można w tej dziedzinie zrobić?

Waldemar Pawlak udzielił wypowiedzi (PDF), w której stwierdza m.in.: "obecny stan procesu ustawodawczego pozostaje daleko w tyle za (...) pożądanym modelem", że należy "ułatwić partycypację środowiska społecznego i obywatelskiego w procesie tworzenia prawa i polityk rządowych" oraz, że "z całą pewnością, należy poszerzać, a nie zawężać otwartość na konsultacje i korzystanie z opinii społecznej w toku stanowienia przepisów prawa". Waldemar Pawlak przypomina także, że w PSL-owskim projekcie zmian w Konstytucji zaproponowano, aby Prezydent "oprócz obecnych uprawnień do podpisania ustawy, skierowania (...) [jej] do Trybunału Konstytucyjnego oraz przekazania wraz z umotywowanym wnioskiem (...) Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, miał również – uprawnienie do zgłoszenia poprawek do ustawy”. W odniesieniu do internetu:

Podstawowym zadaniem instytucji publicznych powinno być zwiększenie dostępności do informacji publicznej oraz wzmocnienie zaangażowania obywateli w życie publiczne poprzez wykorzystanie nowych technologii informacyjno – komunikacyjnych. Zwiększając udział obywateli w podejmowaniu decyzji i w ich opiniowaniu można więc wykorzystać możliwości jakie daje Internet. Tą drogą można przesyłać opinie, oceny, a także prowadzić dyskusję poprzez społeczności internetowe. Potencjał Internetu dostrzegam ponadto jako narzędzie kształtujące społeczeństwo obywatelskie. Wykorzystanie tych narzędzi zapewni ponadto większą przejrzystość procesu podejmowania decyzji oraz prezentowania działań. Natomiast standaryzacja procedur w całej administracji pozwoli na lepsze zrozumienie i wypracowanie wspólnych rozwiązań systemowych ze stroną społeczną.

Grzegorz Napieralski w przesłanej odpowiedzi (PDF) stwierdza, że "tzw. rządowe konsultacje społeczne są często - zwłaszcza dla obecnej koalicji rządowej - „kwiatkiem do kożucha”". Proponuje "obniżenie liczby wymaganych podpisów" pod tzw. obywatelskimi projektami ustaw, co zdaniem tego kandydata "przyczyniłoby się do zwiększenia udziału obywateli w procesie tworzenia prawa". Za sprawę, od której należałoby rozpocząć reformę systemu stanowienia praw, uważa dokonanie zmiany "np. w regulaminie Sejmu pozwalającym obecnie marszałkowi na przetrzymywanie projektów ustaw ponad miarę". Poniżej fragment, który może odnosić się do internetu:

Wskazane w wystąpieniu rozwiązania, zarówno dotyczące jednolitości legislacji, jak i większej przejrzystości np. poprzez wprowadzenie jednej platformy zawierającej na bieżąco aktualizowane dane dotyczące aktu prawnego są właściwe. Zwracam jednak uwagę, że takie platformy posiadają obecnie poszczególne resorty, rząd i parlament, więc samo połączenie nie jest zmianą jakościową. Ewentualnie, być może byłoby to ułatwienie. Chociaż poruszanie się w tak wielkim materiale, ułatwiając pracę specjalistom, niekoniecznie stworzyłoby lepsze warunki w zapoznawaniu się z tworzeniem prawa ogółowi obywateli. A przecież to jest cel nadrzędny. Należy natomiast monitorować te platformy i dążyć do jak największej aktualności informacji.

Andrzej Lepper twierdzi, że: "Nieuchronność kary za przestępstwa korupcyjne parlamentarzystów w połączeniu z przejrzystą legislacją prowadzoną pod kontrolą społeczną, z pewnością spowodują poprawę jakości stanowionego w Polsce prawa". Odpowiedź kandydata (PDF) zawiera się w dwóch akapitach tekstu.

Andrzej Olechowski w swej odpowiedzi (PDF) zobowiązuje się, że jako Prezydent podpisze ustawę, która znowelizuje regulaminu Rady Ministrów oraz wprowadzi: "uporządkowanie kwestii proceduralnych, reguły bardziej przyjazne obywatelom, jednolite zasady tworzenia aktów prawnych we wszystkich resortach, jawność dokumentów oraz metryczki "dla każdej ustawy (...), tak aby nie było wątpliwości kto i kiedy zgłosił daną poprawkę". Stosowny fragment dotyczący internetu:

Proces stanowienia prawa jest nieprzejrzysty. Receptą na ten niepożądany stan rzeczy byłoby wprowadzenie jednolitych zasad tworzenia aktów prawnych we wszystkich resortach, stosowanie jawność dokumentów – publikowanie ich w Biuletynie Informacji Publicznej oraz wprowadzenie dla każdej ustawy metryczki , tak aby nie było wątpliwości kto i kiedy zgłosił daną poprawkę.

Jarosław Kaczyński w swej odpowiedzi (PDF) przypomniał prace Zespołu Pracy Państwowej, który przygotował założenia do Projektu ustawy o jawności w procesie stanowienia prawa. W swojej odpowiedzi stwierdził m.in., że wedle tych założeń "Obowiązywałaby zasada pełnej jawności tworzenia projektów ustaw i rozporządzeń, od momentu powstania założeń do ustawy czy rozporządzenia, poprzez cały proces legislacji i konsultacji aż do głosowania". I dalej: "Zasadę jawności realizowałaby też teza mówiąca o niemożności głosowania poprawki do projektu ustawy na tym samym posiedzeniu, na którym została ona zgłoszona". Z perspektywy tego serwisu istotna jest m.in. deklaracja na temat zasady jawności, która:

Obejmowałaby obowiązek publikowania w serwisach internetowych najważniejszych instytucji związanych z procesem stanowienia prawa informacji na temat przebiegu i uczestników spotkań lobbystów z urzędnikami państwowymi, prowadzenia oficjalnych rejestrów tych spotkań, informowania o próbach wywierania wpływu na przebieg procesów legislacyjnych oraz obowiązkach publikowania projektów ustaw na stronach internetowych poszczególnych instytucji wraz z podaniem autora projektu i nazwisk wszystkich innych osób zgłaszających do projektu poprawki. (...) Wszelkie opinie i ekspertyzy nadsyłane do rządu, parlamentu, komisji sejmowych, podkomisji dotyczące projektów ustaw miałby być obowiązkowo ujawniane poprzez zamieszczanie ich na stronach internetowych rządowych, sejmowych i klubowych.

List Obywatelskiego Forum Legislacji i otrzymane odpowiedzi kandydatów są dostępne na stronie Programu Przeciw Korupcji Fundacji im. Stefana Batorego