Elementy ekonomii mediów na przykładzie znikającego tekstu nt. sporu o wizerunek opublikowany w NK

W Dzienniku Gazecie Prawnej ma się ukazać tekst, który będzie omawiał rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie zdjęcia opublikowanego kiedyś w serwisie Nasza Klasa (dziś NK). Tekst na ten temat został opublikowany na stronach kancelarii prawnej, która reprezentowała portal w sporze. Znalazł się tam wielowątkowy opis sporu i rozstrzygnięcia. Link do pierwotnie opublikowanego tekstu już nie działa. Tekst ma się pojawić ponownie w pierwotnym źródle po tym, jak tekst na ten temat (czy taki sam tekst?) zostanie opublikowany w DGP. Uważam, że to bardzo interesujące zjawisko, stąd postanowiłem skreślić te kilka słów komentarza. Nie na temat rozstrzygnięcia z 30 stycznia 2014 r., w którym Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił apelację powoda (sygn. akt I ACa 1452/13), ale na temat dostępności informacji w globalnej Sieci.

Otóż różne mogą być motywy prowadzenia serwisu internetowego. Nie każdy z nich będzie miał walor "prasy" (cokolwiek to dziś znaczy). Prasa to zresztą również biznes. Dzięki szybkości obiegu informacji, dzięki rozwojowi technologii środków społecznego przekazu, swoistej "demokratyzacji" mediów, każdy dziś może być nadawcą informacji. Jedni będą to robili po prostu dlatego, że w ten sposób zaspakajać będą kompulsywną chęć udziału w życiu społecznym, inni w celach reklamowych i promocyjnych (siebie lub konkretnych usług, czy produktów), inni zaś realizując cele statutowe lub zabiegając o poparcie polityczne. Motywów jest pewnie zresztą znacznie więcej.

Kiedy autor tekstu publikuje go w Sieci - publikuje zwykle dzieło, które ma walor utworu w rozumieniu prawa autorskiego. Przysługuje mu zatem monopol autorski. Decyduje o pierwszym rozpowszechnieniu, może zdecydować o tym, że dzieło nie jest już dostępne, może przenieść prawa autorskie do takiego dzieła, może też udzielić licencji, co może się wiązać z warunkami. Na przykład takimi, że dzieło zostanie usunięte z pierwotnego miejsca publikacji, by mogło być atrakcyjne dla kontrahenta.

Wydaje się, że właśnie tak było w tym przypadku:

Krótka dyskusja na temat znikającego tekstu, która pojawiła się w serwisie Facebook pod komentarzem zawierającym odesłanie do tekstu pierwotnego.

W sumie jest to ciekawy przypadek "usunięcia" treści z Sieci. Wielu nadal wierzy, że nic z Sieci nie znika. W tym przypadku też "robot wyszukiwawczy" zdążył skopiować treść, zatem nadal można zapoznać się z treścią artykułu. Jednak nie jest już dostępny w pierwotnym źródle (tekst ukazał się pod tytułem "Spór o publikację zdjęcia w Internecie prawomocnie zakończony" w serwisie e-prawnik.pl, wydawanym przez kancelarię Olesiński & Wspólnicy). Jeśli ktoś miałby ochotę się z nim zapoznać, musi sięgnąć do kopii Google: Spór o publikację zdjęcia w Internecie prawomocnie zakończony (kopia Google). Ta sama treść, z perspektywy klikającego w "jakiś link" nie ma różnicy, a z perspektywy prawa autorskiego zjawisko interesujące (już nawet nie szeptem w kuluarowych dyskusjach konferencyjnych padają pytania o to, czy Google działa zgodnie z polskim prawem autorskim).

A ja? Czy ja też mogę wykorzystać fragment tekstu, który był opublikowany i zniknął? Mogę. Mogę to zrobić na zasadzie prawa cytatu i na warunkach przez takie prawo przewidzianych ("w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości"). Ale czy byłoby nadużyciem zakresu prawa cytatu, gdybym w tym tutaj tekście, który wszak nie sporu o wizerunek w serwisie NK dotyczy, a zjawiska z dziedziny ekonomiki mediów, wykorzystał fragment tekstu kolegów autorów? Mógłbym to zrobić, chociażby po to, by pokazać (wyjaśnić), dlaczego opublikowany na autopromocyjnej, kancelaryjnej stronie internetowej tekst, jest (może być) atrakcyjny dla przedsiębiorstwa medialnego. Gdybym pisał ten komentarz do druku, to pewnie bym zacytował fragmenty. Ale jest internet i treść jest dostępna (nadal) o jeden klik. A gdyby nie była dostępna? Ja korzystam z wtyczki "zotero" i interesujące mnie materiały archiwizuje sobie dla potrzeb nawiązywania do nich w przyszłości. Bo wiem, że teksty znikają z Sieci.

Przy okazji zacząłem się zastanawiać nad tym, że można mówić o nowym medialnym zawodzie. Agent monitoruje Sieć w poszukiwaniu tekstów, zdjęć, filmów, innych dzieł, które mają potencjał ekonomiczny (przez to, że mają potencjał zainteresowania społecznego), a następnie błyskawicznie, zanim jeszcze materiał zyska popularność (nad którą zapanować się już potem nie da; wiadomo, że news żyje krótko), przejmuje materiał do publikacji w medium, na rzecz którego pracuje. Być może nawet, poza reklamą, która przy takim materiale może być "świecona", sam materiał będzie "monetyzowany" przez umieszczenie go "paywallem". Nie byłby to dziennikarz, nie byłby to researcher... Agent.

Uważam, że udało się zaobserwować interesujące zjawisko, które pokazuje kierunek rozwoju "społeczeństwa informacyjnego".

A druga strona?

30. stycznia, a więc w dniu, kiedy zapadło orzeczenie, otrzymałem od powoda wiadomość SMS-ową:

SMS od powoda w omawianej sprawie: "Dzisiaj skończyło się prawo ochrony wizerunku i prawo do prywatności w Polsce, tak orzekł Sąd apelacyjny we Wrocławiu oddalając apelację w sprawie ochrony wizerunku na portalu nasza klasa, syg. Akt I ava 1452/13". Prawidłowa sygnatura, to oczywiście I ACa 1452/13, a przywołany cytat to ekwiwalent tekstowy dla materiału graficznego, co istotne dla zapewnienia dostępności np. dla osób obarczonych wadą wzroku.

No właśnie. Poza publikacją pełnomocników jednej strony sporu, jest tu jeszcze druga strona sporu. Dziennikarstwo. Którą prawdę ma wspierać dziennikarstwo, gdy jest kilka stron sporu?

Znamy sygnaturę sprawy. Zdaje się, że uzasadnienie jeszcze nie zostało przygotowane przez sąd. Ale kiedy będzie już przygotowane, to - jak się spodziewam - rozstrzygnięcie powinno się pojawić w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych, o stworzenie którego dość intensywnie zabiegaliśmy w niedawnym czasie. I dodanie tej konstatacji do poprzednich tym silniej pokazuje, że nawet administracja publiczna (państwo publikujące informacje publiczne) może być pewnym zagrożeniem dla przedsiębiorstw medialnych... Bo jak napisać potem w artykule: "dotarliśmy do informacji", skoro ta informacja po prostu dostępna jest równo dla wszystkich, na serwerze przedstawiającym się domeną gov.pl?