Sąd nad informacją publiczną to też sprawa dotycząca przejrzystości działania wymiaru sprawiedliwości (sygn. K 58/13)

Chciałbym Państwa zachęcić do intensywnego śledzenia tego, co dzieje się z wnioskiem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie, o której pisałem w tekście SN skierował do TK mega wniosek w sprawie niezgodności z Konstytucją przepisów o dostępie do informacji publicznej. Znamy ciąg dalszy, a to za sprawą wniosków o dostęp do informacji publicznej. Obywatel postanowił wydobyć brakujące (w tym sensie, że do tej pory nieudostępnione obywatelom) załączniki do wniosku.

Materiały te, wraz z wprowadzeniem, opublikowane zostały na stronach Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej: Dziwne losy wniosku Pierwszego Prezesa SN do Trybunału Konstytucyjnego. Tam też odsyłam zainteresowanych nimi.

Dla mnie sytuacja obecnie wygląda trochę tak, że zbliża się pewne "przesilenie" w dyskusji na temat przejrzystości działania państwa, a konkretnie w sferze przejrzystości działania wymiaru sprawiedliwości. Proszę zwrócić uwagę, że swój wniosek Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wsparł załącznikami dotyczącymi m.in. przegranej wcześniej sprawy z Fundacją ePaństwo (por. Historia zmagań Fundacji ePaństwo o dostęp do orzeczeń Sądu Najwyższego - część pierwsza (ePF vs SN #1), Fundacja ePaństwo właśnie wygrała dwie sprawy przed NSA - obie przeciwko I Prezesowi Sądu Najwyższego).

Jest coraz więcej podmiotów, które chciałyby uzyskać równy dostęp do informacji będącej wynikiem działań wymiaru sprawiedliwości. Kiedy zatem organizacja pozarządowa domagała się uzyskania treści wszystkich orzeczeń nie byle jakiego sądu, a Sądu Najwyższego, to przecież nie zabiegała o nic innego, niż to, co było wcześniej udziałem kilu przedsiębiorstw uzyskujących dostęp do orzeczeń tego sądu bezpośrednio od sędziów. Chodzi tu o to, że nie można zgodzić się na sytuację, w której Sąd Najwyższy w swoich uzasadnieniach odwołuje się do orzeczeń niepublikowanych, albo do orzeczeń opublikowanych w komercyjnie działających bazach danych. Stąd Fundacja zabiegała też o udostępnienie umów zawartych między Sądem Najwyższym, a takimi przedsiębiorstwami. Sąd Najwyższy stał na stanowisku, że orzeczenia nie są informacją publiczną. Potem przygotował zasady anonimizacji orzeczeń i uruchomił system udostęniania obywatelom tak zanonimizowanych informacji. Pytanie, czy od sędziów, albo od Sądu Najwyższego jako takiego, da się wydobyć orzeczenia niezanonimizowane?

Wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do Trybunału Konstytucyjnego jest tak sformułowany, że widać w nim intencję obalenia całej ustawy o dostępie do informacji publicznej (podważa się w nim m.in. art 1 ustawy). Krytycy tego działania dostrzegają problem polegający na próbie ominięcia przez SN inicjatywy legislacyjnej, ale akurat ja tu jestem bardziej powściągliwy. Kiedy SN ma wątpliwości dotyczące systemu prawnego, to - dla dobra wszystkich obywateli - powinien reagować. Trybunał Konstytucyjny zaś powinien zadbać o to, by wyeliminować z systemu prawnego niekonstytucyjne normy prawne. To również dla dobra wszystkich obywateli. Akurat w tym przypadku tak się niefortunnie składa, że Sąd Najwyższy działa niejako "we własnej sprawie". Dlatego tak ważne jest by przyglądać się dalszym losom tego wniosku.

A wiemy, że Prezes TK skierował ów wniosek do rozpatrzenia przez pełny skład Trybunału Konstytucyjnego i sprawie została nadana sygnatura: K 58/13.

Oczywiście, że we wniosku Prezesa SN (PDF) chodzi o wskazanie konkretnych przepisów kilku ustaw (ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Oczywiście, że chodzi o wyznaczenie linii demarkacyjnej między tym, co publicznie dostępne, a tym, co - być może - powinno być chronione (jak np. dane osobowe). W przypadku orzeczeń nie jest tak samo, jak w przypadku umów zawieranych z administracją publiczną (w przypadku umów stoję na stanowisku wynikającym z konstatacji, że nie ma obowiązku kontraktowania z państwem). Chodzi zarówno o ochronę osób fizycznych, które poszukują przed sądami sprawiedliwości, ale chodzi też o gwarancje równego traktowania wszystkich przez wymiar sprawiedliwości, zatem - pośrednio - chodzi też o gwarancje niezawisłości sędziów. Przejrzystość działania wymiaru sprawiedliwości jest jedną z takich gwarancji.

To prawda, że chodzi o te wszystkie niuanse prawne rozwijającego się już w najlepsze "społeczeństwa informacyjnego". Ale w tej sprawie chodzi - jak uważam - głównie o to, czy obywatele mają prawo kontrolować działanie państwa również w tej sferze jego aktywności, która polega na sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Czy obywatele mają prawo kontrolować działanie Sądu Najwyższego i poszczególnych jego sędziów, czy mają prawo kontrolować sposób działania Naczelnego Sądu Administracyjnego, czy mają prawo oceniać i kontrolować sposób działania Trybunału Konstytucyjnego. Sądy i Trybunały wydają swoje orzeczenia w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej. Sędziowie powinni być niezawiśli i nie kierować się podczas wykonywania swoich obowiązków własnymi uprzedzeniami (tak, sędziowie to też ludzie, zatem mają własne uprzedzenia, sympatie, a nawet preferencje polityczne). Sądy są elementem trzeciej władzy - władzy sądowniczej. Ale władza zwierzchnia w Rzeczpospolitej Polskiej należy do Narodu (czyli do wszystkich obywateli Rzeczpospolitej Polskiej). Pytanie zatem brzmi: czy obywatele mogą - w ramach swojej władzy zwierzchniej - kontrolować również "trzecią władzę".