Książki ze środków MON (czyli ze środków publicznych) tylko dla wybranych

Jeden z moich korespondentów zauważył, że Centralne Archiwum Wojskowe wydało książkę o Bolesławie Wieniawa-Długoszowskim. Postanowił zwrócić się do CAW z pytanie o możliwość nabycia tego albumu. Zapytał o cenę, o koszt przesyłki. Gdyby nie można było kupić książki w formie papierowej - zapytał o możliwość kupienia jej w postaci elektronicznej. W odpowiedzi otrzymał informację, że "Centralne Archiwum Wojskowe nie prowadzi sprzedaży swoich książek – są one wydawane ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej i przeznaczone do dystrybucji głównie w resorcie ON. Nie ma też niestety możliwości uzyskania ich w postaci PDF-ów". I jeszcze była informacja, że publikacje CAW wysyłane są jedynie do bibliotek głównych ośrodków naukowych w Polsce i do niektórych instytucji zagranicznych". W efekcie pytający postanowił złożyć wniosek o dostęp do informacji publicznej (każdy może złożyć taki wniosek).

Podobny scenariusz przedstawiałem już przy okazji omawiania historii związanych z działaniem Obserwatora konstytucyjnego (por. Co zawiera, a czego nie zawiera, koperta z Trybunału Konstytucyjnego), albo Biuletynu Skarbowego Ministerstwa Finansów (por. Zdaniem MinFinu treści publikowane w Biuletynie Skarbowym nie są informacją publiczną...). Działalność realizowana "za pieniądze publiczne" jest szczególnym rodzajem działalności i obywatele coraz częściej domagają się, by treści tworzone z takich środków były powszechnie dostępne. To też było powodem często tu przywołanej wypowiedzi Premiera: Coś, co powstaje za pieniądze publiczne, jest własnością publiczną... A jeśli tego typu działalność odbywa się na niejasnych zbytnio zasadach - pojawiają się pytania i komentarze.

Zanim obywatel poszukujący możliwości wejścia w posiadanie egzemplarza (względnie kopii) wydanej w 2011 roku książki o pierwszym ułanie II Rzeczpospolitej, sformułował swój wniosek o dostęp do informacji publicznej - przedstawił Centralnemu Archiwum Wojskowemu swój pogląd na dostęp do treści publikowanych za pieniądze publiczne:

Jeśli ta publikacja została przygotowana i wydana za środki publiczne to czy nie powinna zostać udostępniona wszystkim zainteresowanym danym woluminem (właściwie postacią przedstawioną w tej pracy) na stronie internetowej CAW w postaci pliku PDF lub w inny sposób? Dlaczego tylko wybrana garstka osób może otrzymać i poznać zawartość tego albumu?

Tego rodzaju album wydany ze środki z budżetu państwa powinien być dostępny dla wszystkich zainteresowanych.

Uważam, że jako polski obywatel mam prawo do dostępu do dóbr będących w dyspozycji CAW. Nie chodzi tu o pozyskanie dostępu do specjalnie przygotowanych materiałów, ale o dostęp do czegoś, co już zostało opracowane, wydane oraz sfinansowane środkami z budżetu państwa. Taki album powinien być udostępniony np. za pomocą Internetu, choćby tylko do obejrzenia. Wielu miłośników Wieniawy czy ogólnie historii Polski z czasów II RP byłoby wniebowziętych możliwością poznania zdjęć zamieszczonych w tym woluminie. Można wprowadzić jakąś odpłatność za możliwość zapisania na dysku zdjęć tego albumu, ale nikt nie ma prawa ograniczyć dostępu do takich dóbr kultury.

Mówiąc o powszechnym dostępie do wydawnictw CAW (tego albumu i innych) i braku podstaw prawnych do zachowania zawartości tego albumu jedynie dla skromnej grupy odbiorców, nie sposób pominąć tu podstawowego źródła prawa: Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ustawy zasadniczej), która jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej i której przepisy stosuje się bezpośrednio (art. 8).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 Konstytucji, Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.

Już samo zamieszczenie przez prawodawcę takiej treści w I Rozdziale Konstytucji pt. „Rzeczpospolita”, w grupie najważniejszych przepisów ustrojowych, świadczy niezbicie o wadze powszechnego i równego dostępu do dóbr kultury.

Prof. dr hab. Wiesław Skrzydło w komentarzu do art. 6 Konstytucji RP stwierdził, iż "sprawa dziedzictwa kulturalnego stanowi złożony problem, a jego znaczenie jest ogromne. Stąd Konstytucja wprowadza dwie ważne zasady działania państwa w tej dziedzinie. Pierwsza z nich to zasada upowszechniania dóbr kultury, co ma istotne znaczenie w jej poznawaniu, w procesie patriotycznego wychowania społeczeństwa, w kształtowaniu postaw obywatelskich. Druga z nich to zapewnienie równego dostępu do tych dóbr, które stanowią źródło tożsamości Narodu, jego trwania i rozwoju. Dla przyszłości Narodu i państwa ma to ogromne znaczenie" [pogr. moje].

Zgodnie z art. 73 Konstytucji, każdemu zapewnia się wolność korzystania z dóbr kultury. Artykuł 83 Konstytucji stanowi, że każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Ten przepis dotyczy również podmiotów innych niż obywatele, np. archiwów, instytucji muzealnych, publicznych placówek naukowo-badawczych, itp. Myślę, że sens tych przepisów jest na tyle klarowny, że nie wymaga dodatkowych zabiegów interpretacyjnych.

Dlatego też uważam, że ograniczenie dostępu do albumu wydanego za publiczne pieniądze i zawierającego materiały zgromadzone w państwowej instytucji, narusza wskazane powyżej przepisy Konstytucji RP i proszę o udostępnienie tego albumu w wersji elektronicznej.

Jest tylko kwestią czasu, kiedy CAW zacznie zamieszczać w repozytorium wydawane przez siebie okazjonalne albumy i inne woluminy, co będzie wypełnieniem przepisów Konstytucji i z niewątpliwym pożytkiem dla wszystkich zainteresowanych podmiotów (osób fizycznych, szkół, stowarzyszeń, grup rekonstrukcyjnych, etc.) głodnych dostępu do dóbr kultury rozumianych jako m.in. źródła tożsamości narodowej czy źródła szeroko pojmowanej wiedzy historycznej.

Przykładem może być serwis Federacji Bibliotek Cyfrowych (aktualna lista podmiotów: http://fbc.pionier.net.pl/owoc/list-libs), gdzie można wyszukać i pobrać zdigitalizowane zasoby wielu polskich bibliotek, uczelni, archiwów, muzeów i ośrodków badawczych (http://fbc.pionier.net.pl/owoc/about?id=about-fbc).

A dalej już obywatel przesłał formalny wniosek o dostęp do informacji publicznej, który jest konsekwencją powyższego:

...w oparciu o art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej, proszę uprzejmie o przekazanie drogą elektroniczną informacji publicznej:

1. Kosztów wydania przez CAW albumu „Bolesław Ignacy Florentyn Wieniawa-Długoszowski” - informacja o tym albumie na stronie CAW: http://www.caw.wp.mil.pl/pl/64_34.html

2. Nakładu ww. albumu.

3. Korespondencji z Ministerstwem Obrony Narodowej dotyczącej wydania tego albumu.

4. Zasad dotyczących wydawania i dystrybucji książek przez CAW.

5. Nazw podmiotów, którym przekazano album o gen. Wieniawie-Długoszowskim.

6. Adresu Biuletynu Informacji Publicznej CAW.

7. Czy na opracowanie wydawnictw CAW są zawierane umowy cywilnoprawne z autorami? Jeżeli tak, proszę o wskazanie ile takich umów zawarto w latach 2008-2012 oraz ich udostępnienie.

8. Czy pracownicy CAW przygotowują okolicznościowe wydawnictwa CAW w ramach swoich obowiązków wynikających z umów o pracę (chodzi o pracowników w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy)? Jeżeli nie to ile CAW zapłaciło takim osobom za takie opracowania w latach 2008-2012? Proszę o podanie łącznej kwoty brutto za te lata.