Zapowiada się nowe podejście do zbiórek publicznych

Dziś w czasie spotkania min. Boniego z przedstawicielami różnych organizacji pozarządowych, min. Boni zaproponował całkiem nowe podejście do problematyki zbiórek publicznych, które - takie odnoszę wrażenie - spotkało się z życzliwym przyjęciem praktycznie wszystkich zebranych. To ciekawe zjawisko i - jak uważam - warte odnotowania. A jeśli ten trend się utrzyma, to może nagle stworzy się rzeczywista możliwość prowadzenia dialogu publicznego, w efekcie którego wszystkie zaangażowane weń strony będą mogły odnosić sukcesy. Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że jeśli zbyt entuzjastycznie zacznę nagle chwalić rząd, to stracę wiarygodność, ale jeśli pojawia się krok w kierunku oczekiwanym przez "stronę społeczną", a nawet idący nieco dalej (ale nadal w tym samym, oczekiwanym kierunku), to czemu tego nie uznać za news? Jest jeszcze sporo pracy i wiele będzie zależało od szczegółów zaproponowanego w niedalekiej przyszłości rozwiązania, ale wytyczne ministra, które dziś przedstawił, są obiecujące.

Trzeba zacząć od tego, że dziś Sejm przyjął ustawę o działach administracji rządowej, w której kwestie zbiórek publicznych oddane są pod skrzydła Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Tu jeszcze przed nami kolejne kroki, a więc Senat i Prezydent, ale MAiC staje się właściwe w tym obszarze (por. Kilka słów o pracach nad zbiórkami publicznymi (zbiórkami na cele publiczne)).

Koncepcja zaproponowana przez min. Boniego jest taka, by uchylić ustawę o zbiórkach publicznych (tą z 1933 roku, por. Uchylmy ustawę o zbiórkach publicznych w całości) i jednocześnie w MAiC powstanie nowa ustawa, o nieco innym zakresie regulacji i o innym podejściu do tematu. Bo nie chodzi już państwu o to, by reglamentować (zezwalać na) zbiórki, a jedynie o to, by tam, gdzie to rzeczywiście niezbędne - wprowadzać ramy dla stymulowania i rozliczalność realizowania takiej dobroczynności.

W nowym podejściu ważne są następujące elementy: zakres podmiotowy (kogo ta ustawa będzie dotyczyła, czyli kto będzie mógł organizować zbiórki na cele publiczne), zakres przedmiotowy (jakie formy zbiórek będą reglamentowane przepisami ustawy), jakie są "zasady ogólne" (a więc jakie przepisy będą obowiązywały w tych sferach, które nie będą regulowane tą nową ustawą), jakie mechanizmy regulacyjne zostaną zastosowane, a także jakie jest ratio legis takich mechanizmów.

Właściwie, to odpowiedź na pytanie o ratio legis odpowiada też na część pytań o zakres podmiotowy i przedmiotowy. Chodzi o to, by zapewnić rozliczalność i bezpieczeństwo zbierania pieniędzy i dóbr w naturze. Takie bezpieczeństwo i rozliczalność da się zrealizować w sytuacji, w której organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia, również te, które działają jako Organizacje Pożytku Publicznego) realizując swoje cele statutowe (a te nie są inne, niż cele publiczne), zbierają pieniądze na konta bankowe. Dlatego tu dedykowanych mechanizmów regulacyjnych nie trzeba wprowadzać. Wystarczą te, które już są (w tym uprawnienia władz podatkowych i skarbowych, przepisy dot. sprawozdawczości realizowanych przez organizacje pozarządowe; przy czym ew. będzie trzeba pomyśleć o takich sytuacjach, w których - jak w przypadku stowarzyszeń - dziś takiej sprawozdawczości nie ma, a więc należałoby ujednolicić tu przepisy).

Bezpieczeństwo i rozliczalność jest ważna, gdy chodzi się po ulicach, zbiera się datki do puszki, gromadzi się dobra w naturze. Dlatego ustawa ma dotyczyć właśnie tych form działania (w sumie - podobnie jest dziś w ustawie o zbiórkach publicznych, ale tam jest "zezwolenie władz", a do ustawy wydano rozporządzenie wykraczające poza delegację ustawową; nowe podejście przesądzi jednoznacznie o charakterze przedmiotowym, co pozwoli nam też na uzyskanie pewności, że urzędnicy nie będą już mieli podstawy do różnych interpretacji przepisów). Wśród podmiotów, które będą mogły organizować zbiórki, poza wspomnianymi wyżej formami organizacji, będzie istniała możliwość zawiązywania komitetów, na które będą nakładane obowiązki sprawozdawcze i obowiązek zgłoszenia zbiórki. Zgłoszenia, nie zaś proszenia o uprzejme "zezwolenie władzy" na jej przeprowadzenie.

Zgłoszenie zbiórki następować ma elektronicznie. Pozwoli to opublikować (np. w BIP) informacji na temat tego, kto zbiera pieniądze (i dary w naturze) i na co je chce przeznaczyć. Taka informacja pozwoli obywatelom na upewnienie się, że ludzie chodzący z puszkami rzeczywiście są wiarygodni. Dodatkowo - pozwoli to skoordynować i zapewnić bezpieczeństwo takiej zbiórki ze strony państwa.

Istotne jest to, by informacje o zebranych datkach były dostępne (chodzi o podsumowanie wyników zbiórki podane do wiadomości publicznej). To również należy do elementów zwiększania wiarygodności zbierających, ale ma dodatkowy aspekt - pozwoli państwu na racjonalizację zaangażowania tam, gdzie w grę wchodzi zasada pomocniczości (subsydiarności) państwa. Nota bene organizacje pozarządowe zaangażowane w dobroczynność widzą sporą potrzebę przejrzystości swoich działań i jednocześnie stałego podnoszenia standardów w sektorze. W tym celu angażują się w tworzenie kodeksów etycznych związanych ze zbiórkami, starają się samodzielnie tworzyć podwaliny pod zwiększenie wiarygodności takiej formy zaangażowania obywatelskiego w kwestie dobroczynności. Organizacje sygnalizowały też, że i tak raportują dziś wyniki zbiórek w licznych sprawozdaniach i raportach. Jeśli tych raportów jest wiele - pojawiła się koncepcja, by spróbować ujednolicić takie raportowanie, by ułatwić organizacjom dobroczynnym realizację podejmowanych przez nie zadań w interesie publicznym. Trzeba będzie przejrzeć przepisy dot. "zasad ogólnych", czyli tego, jakie dziś NGO-sy mają obowiązki sprawozdawcze, jakie mają obciążenia związane z dobroczynnością, by - jeśli się da - wszystko to jakoś poukładać i ułatwić dobroczynność. Trzeba będzie też rozpoznać te przepisy, które będą miały zastosowanie do darowizn (czyli m.in. również sytuacji, w których organizacje pozarządowe będą otrzymywały je na konta bankowe i w drodze SMS-ów).

Obok (czyli nie w tym procesie legislacyjnym, ale jednak w związku z nim) otwiera się możliwość rozmowy o crowdfundingu, czyli o możliwość realizowania nowych "modeli biznesowych" w sferze innej niż cel publiczny.

Jestem dobrej myśli.

PS

W tej własnie chwili na stronie MAiC opublikowano notatkę z podsumowaniem dzisiejszego spotkania, a w niej następujące punkty:

Ustalenia z dzisiejszego spotkania będą podstawą do projektu założeń do nowej ustawy o zbiórkach publicznych. Minister podsumował dziesięć punktów z dyskusji, które będą stanowiły wytyczne do prac nad projektem:

1. Ustawa o zbiórkach publicznych będzie nową ustawą, uchylimy obecną ustawę o zbiórkach publicznych z 1933 r.

2. Nazwa ustawy będzie dostosowana tak, by odzwierciedlała nową konstrukcję.

3. Wniosek o pozwolenie zostanie zastąpiony przez zgłoszenie chęci prowadzenia zbiórki – nie ma potrzeby, by obywatel musiał starać się o zgodę państwa.

4. Zgłoszenie będzie odbywać się drogą elektroniczną.

5. Powstanie prosta elektroniczna lista zgłoszonych zbiórek, na portalu dostępnym dla wszystkich.

6. Zbiórką publiczną będzie zbieranie gotówki i darów w naturze w przestrzeni publicznej.

7. Sprawdzimy, w innych przepisach, czy taka zmiana nie doprowadzi do trudności prawnych np. dla organizacji.

8. Przeprowadzimy konieczne akcje informacyjne dla organizacji pozarządowych, aby dostosowały się tam, gdzie to konieczne do zmian i zastosujemy odpowiednio długie vacatio legis.

9. Podmiotami, które będą mogły prowadzić zbiórki, pozostaną osoby prawne oraz komitety, które obywatele/osoby fizyczne nadal będą mogły tworzyć na podstawie ustawy o zbiórkach publicznych.

10. Rozliczenie zbiórki będzie dostępne publicznie do wglądu dla obywateli; rozważymy sugestię nakładania sankcji za niedopełnienie ustawowego obowiązku rozliczenia.