E-podręczniki w projekcie MEN

Ministerstwo Edukacji Narodowej przedstawiło opinii publicznej projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników. Wśród propozycji można tam znaleźć wprowadzenie przepisów, które wskazują, że podręczniki maja mieć, obok formy papierowej, również formę elektroniczną. Ten pomysł nie podoba się, co zrozumiałe (?), Polskiej Izby Książki.

Projekt rozporządzenia dostępny jest w BIP Ministerstwa Edukacji Narodowej (PDF). Aby poznać stanowisko krytyków zachęcam do lektury tekstu MEN chce uczyć z e-podręczników, który ukazał się nie dawno w Rzeczpospolitej.

Jako wiceprzewodniczący Rady Fundacji Nowoczesna Polska, która to Fundacja prowadzi m.in. takie projekty, jak Wolne podręczniki czy Wolne lektury, a także uczestniczy w Koalicji Otwartej Edukacji, przyglądam się z zainteresowaniem dyskusji.

MEN pisze też na swoich stronach:

(...)
Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami, podręczniki były dopuszczane w formie papierowej. W 2009 roku MEN dopuściło możliwość wydawania podręczników w wersji elektronicznej. Do tej pory skorzystali z niej wydawcy kilkudziesięciu podręczników. Obecnie proponuje się, aby każdy podręcznik opracowany w formie papierowej - z wyłączeniem podręczników przeznaczonych do edukacji wczesnoszkolnej i do nauczania języków obcych nowożytnych w edukacji wczesnoszkolnej - posiadał swój elektroniczny odpowiednik, przy czym forma elektroniczna powinna być tożsama pod względem treści z formą papierową. Dzięki takiemu rozwiązaniu uczeń będzie mógł nabyć - wybrany uprzednio przez nauczyciela - podręcznik w formie papierowej lub w formie elektronicznej, w zależności od własnych preferencji, ceny podręcznika oraz posiadania dostępu do urządzeń umożliwiających korzystanie z określonej elektronicznej formy podręcznika.

Nowe przepisy umożliwią również wydawcom uzupełnienie oferty o elektroniczne formy już używanych w szkołach podręczników.

Komputer oraz technologie informacyjne i komunikacyjne towarzyszą edukacji już od przeszło 10 lat. Według danych GUS dotyczących wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w 2010 roku ponad 90 proc. gospodarstw domowych z dziećmi w wieku poniżej 16 lat posiada w domu komputer, w tym 83 proc. ma dostęp do Internetu. Założyć więc można, że korzystanie z nowych technologii i Internetu jest dla dużej części uczniów codziennością.

Sam fakt, że państwo ustala "standard" podręczników jeszcze nie powinien budzić kontrowersji, chociaż pewnie znaleźliby się tacy, którzy uważają, że nauczyciel może uczyć z czego chce. Ministerstwo nie określa kwasowości papieru, na którym wydrukowano książki, więc - ktoś może zapytać - dlaczego wprowadza normatywne rozróżnienie wersji papierowej i elektronicznej? Widać są ku temu powody. Nie każdy uczeń ma dostęp do komputera, w którym elektroniczny podręcznik da się zobaczyć. Stąd temat warto analizować w kontekście pomysłów na komputery a nawet tablety dla uczniów (o to zaś mogą zabiegać producenci sprzętu, na który stworzy się normatywny popyt). Rozumiem, że wydawcy czują się zagrożeni koncepcją MEN, ponieważ może ona stanowić ingerencję w komercyjny rynek książki. Jednocześnie wprowadzenie (czy dość precyzyjne?) wymogów dot. wersji elektronicznej nie jest ingerencją w prawa autorskie. Autorzy nadal są autorami i korzystają z ochrony. Ale skoro ktoś chciałby chronić prawa wyłączne w jeszcze inny, niż prawny sposób, to istnieje tu pole do rozważań na temat stosowania DRM. To zaś prowadzi do pytań o systemy operacyjne, w których takie podręczniki będą działały. A więc pojawia się wątek interoperacyjności i otwartych standardów w edukacji.

Czy wyprodukowanie wersji elektronicznej będzie kosztowało? Będzie kosztowało. Czy ten koszt jest uzasadniony? Warto pamiętać, że - co do zasady - nie ma obowiązku prowadzenia określonej działalności (gospodarczej). Nie zmienia to faktu, że prowadzący działalność komercyjnie chcieliby - najpewniej - minimalizować jej koszty (i zwiększać zyski - o to przecież chodzi w prowadzeniu komercyjnej działalności). Jednocześnie część z podręczników korzysta z dofinansowania, które różnie może być przeprowadzone - albo dofinansowani są uczniowie (np. Program "Wyprawka szkolna"), którzy mogą kupić niedotowane książki, albo dotowana jet produkcja książek, i uczniowie mogą je kupić taniej (albo w ten sposób podręczniki w ogóle mogą powstać). To element polityki państwa. Otwarte pozostaje pytanie stawiane w rozmowach z Panem Premierem na temat "tego co powstaje za pieniądze publiczne". Chętnie otrzymywałbym pieniądze państwowe i mimo tego nie musiał rezygnować z pełni praw wyłącznych do takiej działalności.

Wszystko to wcale nie jest takie proste i czarno-białe. Powyższe wątki stanowią jedynie wolny zapis myśli. W każdym razie zachęcam do dyskusji na temat tego rozporządzenia.