Jak to było z tą decyzją dot. statusu OZZ dla Repropolu, czyli o konkurencji w zbiorowym zarządzie

Jakiś czas temu pisałem o tym, że Stowarzyszenie Wydawców Repropol uzyskało zgodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi (por. Retoryka wojenna i zezwolenie na zbiorowy zarząd dla stowarzyszenie Repropol). Ponieważ jednak temat podstaw działania organizacji zbiorowego zarządzania rodzi wiele emocji, a tematyka jest - jak się wydaje - dość słabo rozpoznana w literaturze (bo ilu osób może interesować temat "na jakich zasadach działają organizacje zbiorowego zarządzania"?), to warto - jak przypuszczam - przywołać uzasadnienie decyzji, którą 28 maja 2009 roku wydał minister Zdrojewski. Z tego dokumentu można dowiedzieć się, że środowisko samych OZZ-tów jest do siebie hmm.. nieco konkurencyjnie nastawione... Wydawcy nie chcieli nawet, żeby KOPIPOL brał udział w postępowaniu, gdyż - cyt. "nie wykonuje właściwie zbiorowego zarządu"... Jest pan wykluczony! Nie, to ja pana wykluczam!

Lektura decyzji (i uzasadnienia) może rzucić nieco światła na aktualne problemy związane z funkcjonowaniem zbiorowego zarządu w Polsce. Ostatnio temat powrócił ze względu na działania ludzi spod znaku Authalia (por. Authalia - takich projektów będzie powstawało więcej), którzy uznali, że skoro w statucie swojego stowarzyszenia wpisali, że jest ono organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i wskazali ministra kultury i dziedzictwa narodowego jako organ nadzoru, to to wystarczy do uznania się OZZ-tem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ministerstwo zareagowało szybko i doprowadziło do uruchomienia postępowania sądowego, w wyniku którego SR w Olsztynie VIII Wydział Gospodarczy KRS wydal postanowienie z 21 grudnia 2009 r., na mocy którego wykreślił MKiDN jako organ nadzoru nad Stowarzyszeniem Authalia.org i wpisał do stosownej rubryki Starostę Powiatu Olsztyńskiego. Authalia.org być może będzie teraz kwestionować to postanowienie, więc dowiemy się o obowiązującym prawie jeszcze więcej.

To co wiemy teraz, to m.in. treść ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a zgodnie z jej art 104:

1. Organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, zwanymi dalej „organizacjami zbiorowego zarządzania”, w rozumieniu ustawy, są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy.

2. Do organizacji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy prawa o stowarzyszeniach, z tym że:
1) członkiem organizacji może być również osoba prawna;
2) podjęcie przez organizacje działalności określonej w ustawie wymaga zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;
3) nadzór nad organizacjami sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego udziela zezwolenia, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, organizacjom dającym rękojmię należytego zarządzania powierzonymi prawami.

4. W przypadku stwierdzenia naruszenia zakresu udzielonego zezwolenia, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wzywa organizację do usunięcia naruszenia w wyznaczonym terminie z zagrożeniem cofnięcia zezwolenia.

5. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, może być cofnięte, jeżeli organizacja:
1) nie wykonuje należycie obowiązków w zakresie zarządzania powierzonymi jej prawami autorskimi lub pokrewnymi oraz ich ochrony;
2) narusza przepisy prawa w zakresie udzielonego zezwolenia.

6. Decyzja ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o udzieleniu lub o cofnięciu zezwolenia na podjęcie wykonywania przez organizacje zbiorowego zarządzania uprawnień określonych w ust. 1 podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Krajobraz dyskusji nad prawami autorskimi wydaje się być dość uporządkowany: z jednej strony są piraci, z drugiej twórcy, reprezentowani przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, które zabiegają o lepszy los twórców. Ale to tylko pozory. Organizacje zbiorowego zarządzania konkurują ze sobą, a jak wynika z poniżej cytowanej decyzji - maja nawet o sobie wzajemnie nie najlepsze zdanie. Oczywiście organizacje zbiorowego zarządzania nie muszą reprezentować twórców, a mogą - co wynika wprost z ustawy - reprezentować również artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne... Nawet jeśli z ustawy wynika, że mają reprezentować twórców, to - jak sprawdziłem w praktyce - różnie z tym bywa.

Wspomniałem o decyzji przyznającej Stowarzyszeniu Wydawców REPROPOL status organizacji zbiorowego zarządzania. Jeśli ktoś woli czytać decyzję w oryginalnym PDF-ie, to jest ona dostępna na powstających stronach Stowarzyszenia: Decyzja DP/926/09/JB z 28 maja 2009 r. (PDF). To jest niestety zeskanowana bitmapa. Dla wygody jednak czytelników postanowiłem tą decyzję poniżej zacytować w całości, w bardziej przystępnym formacie (przy czym pozwoliłem sobie wytłuścić niektóre słowa):

Na podstawie art. 104 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.), po ponownym rozpatrzeniu sprawy z wniosku Stowarzyszenia Wydawców REPROPOL z dnia 14 września 2005 roku, zmienionego wnioskiem z dnia 11 grudnia 2006 r., o udzielenie zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi do publikacji periodycznych w zakresie, w jakim prawa te przysługują wydawcom prasy, oraz prawami autorskimi do utworów składających się na zawartość publikacji periodycznych mających samodzielne znaczenie, w zakresie w jakim prawa te przysługują wydawcom jako następcom prawnym autorów, a także na pobieranie wynagrodzeń na rzecz wydawców prasy za korzystanie z utworów na określonych polach eksploatacji,

uchylam decyzję z dnia 30 października 2007 r., sygn. DP.WPA.02411501071PJ, i udzielam Stowarzyszeniu Wydawców REPROPOL zezwolenia na:

1. Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi do:
1) publikacji periodycznych oraz
2) mających samodzielne znaczenie utworów składających się na zawartość publikacji periodycznych w zakresie w jakim prawa te przysługują wydawcom,

na następujących polach eksploatacji:

a) zwielokrotnianie techniką drukarską, fotograficzną, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową na nośnikach tradycyjnych i cyfrowych,
b) wprowadzanie do obrotu, najem i użyczanie egzemplarzy, zwielokrotnionych w sposób określony w pkt a),
c) nadawanie, w tym przewodowo, bezprzewodowo, cyfrowo, analogowo lub satelitarnie,
d) reemitowanie,
e) publiczne udostępnianie w taki sposób, aby każdy mógł mieć dostęp do utworu w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

2. Pobieranie wynagrodzeń na rzecz wydawców prasy z tytułu:
1) zamieszczania w celach dydaktycznych i naukowych w podręcznikach, wypisach i antologiach rozpowszechnionych fragmentów publikacji periodycznych,
2) odpłatnego udostępniania przez ośrodki informacji lub dokumentacji fragmentów publikacji periodycznych,
3) publicznego udostępniania utworów będących aktualnymi artykułami na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne oraz aktualnymi wypowiedziami i fotografiami reporterskimi w taki sposób, aby każdy mógł mieć dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

Jednocześnie odmawiam uchylenia postanowienia z dnia 19 lipca 2006 r. (syg na DP.024/176/06/PJ) dopuszczającego Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL do udziału na prawach strony w przedmiotowym postępowaniu o udzielenie zezwolenia za zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi.

UZASADNIENIE
W dniu 30 października 2007 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego odmówił Stowarzyszeniu Wydawców REPROPOL udzielenia zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi (decyzja sygn. DP.WPA.024/150/07/PJ), gdyż w jego ocenie wnioskodawca nie dawał rękojmi należytego zarządzania powierzonymi prawami, co zgodnie z art. 104 ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych uzasadnia odmowę udzielenia zezwolenia. W uzasadnieniu Minister wskazał, że wnioskodawca nie posiada doświadczenia w zarządzaniu prawami autorskimi na zasadach cywilnoprawnych, gdyż nigdy nie podjął takiej działalności. Ponadto Minister uznał, że wnioskodawca nie dysponował odpowiednim zapleczem kadrowym i rzeczowym, aby stworzyć struktury administracyjne konieczne dla skutecznego wykonywania zbiorowego zarządu. Wreszcie powodem odmowy był także fakt, że zakres wnioskowanego zezwolenia pokrywał się z zakresem zezwolenia na zbiorowe zarządzanie dwóch istniejących organizacji zbiorowego zarządzania - Stowarzyszenia Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL oraz Stowarzyszenia Autorów i Wydawców „Polska Książka”.

W dniu 19 listopada 2007 r. wnioskodawca złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zarzucił Ministrowi błędną wykładnię art. 104 ustawy, zgodnie z którą stowarzyszenie wnioskujące o uzyskanie zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub pokrewnymi powinno wykazać się praktyką na polu zarządzania tymi prawami na zasadach prawa cywilnego. Zdaniem wnioskodawcy jest to wykładnia błędna, bowiem jeżeli do rozpoczęcia działalności wymagane jest zezwolenie, to nie można przyjmować, że warunkiem uzyskania zezwolenia jest prowadzenie takiej działalności. Odnośnie wątpliwości co do zakresu powierzonego repertuaru wnioskodawca dołączył kopie 33 deklaracji członkowskich oraz kopię uchwały nr 1 z dnia 28 lipca 2005 r. w sprawie przyjęcia tych 33 podmiotów na członków Stowarzyszenia Wydawców REPROPOL. Wskazał ponadto, że koszty wykonywania zbiorowego zarządzania będą pokrywane w znacznym stopniu ze składek członkowskich, a nie tylko z potrąceń od inkasowanych wynagrodzeń i opłat.

Wnioskodawca wskazał ponadto, że zakres wnioskowanego zezwolenia nie pokrywa się całkowicie z zakresem zezwoleń dla organizacji zbiorowego zarządzania - Stowarzyszenia Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL oraz Stowarzyszenia Autorów i Wydawców „Polska Książka”, które nie dysponują zezwoleniem w przedmiocie inkasowania wynagrodzeń na podstawie art. 25 i 29 ustawy.

Odnośnie wniosku o uchylenie postanowienia z dnia 19 lipca 2006 r. (sygn. DP. 024/176/06/PJ) dopuszczającego Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL do udziału na prawach strony w przedmiotowym postępowaniu o udzielenie zezwolenia za zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi Wnioskodawca zarzucił, że KOPIPOL nie wykonuje właściwie zbiorowego zarządu, tym samym interes społeczny nie przemawia za dopuszczeniem tej organizacji do postępowania na prawach strony.

W dniu 6 lutego 2008 r. (data na piśmie 30 stycznia 2008 r.) KOPIPOL wniósł o oddalenie obydwu wniosków. Wskazał, że wnioskodawca nie wykonuje zarządzania prawami autorskimi na zasadach cywilnoprawnych, a jest to możliwe także na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Tym samym nie daje rękojmi należytego wykonywania zbiorowego zarządu. Podtrzymał stanowisko, że w aktualnie istniejącym systemie zbiorowego zarządzania zarówno twórcy jak i wydawcy są należycie reprezentowani przez istniejące organizacje, zatem zbędne jest udzielenie kolejnego zezwolenia na zbiorowe zarządzanie. Stwierdził, że w świetle art. 30 prawa autorskiego nie jest możliwe udzielenie zezwolenia na inkasowanie wynagrodzeń przez więcej niż jedną organizację zbiorowego zarządzania. Zarzucił też, że z wniosku o udzielenie zezwolenia oraz dołączonych deklaracji członkowskich nie wynika wyraźnie, jakimi prawami zamierza zarządzać wnioskodawca.

Minister zważył, co następuje:

Wniosek o udzielenie zezwolenia zasługuje na uwzględnienie. Z dołączonych do wniosku deklaracji członkowskich wynika, że Stowarzyszenie Wydawców REPROPOL zrzesza wydawców o nie kwestionowanej pozycji rynkowej, którzy będą w stanie zapewnić Stowarzyszeniu środki niezbędne dla stworzenia struktury administracyjnej umożliwiającej właściwe inkasowanie i repartycję wynagrodzeń. Tym samym traci na znaczeniu zarzut, że Stowarzyszenie nie prowadzi zarządu prawami autorskimi na zasadach cywilnoprawnych, który to zarzut stanowił główny argument za odmową udzielenia zezwolenia w związku z treścią art. 104 ust. 3 ustawy o prawie a utorskim i prawach pokrewnych.

Zakres udzielonego zezwolenia jest jasny. Krzyżowanie się zakresów zezwoleń w systemie zbiorowego zarządzania nie może stanowić samodzielnej przesłanki do odmowy udzielenia zezwolenia, wymagać natomiast będzie od Stowarzyszenia Wydawców REPROPOL szczególnej staranności przy wykonywaniu zbiorowego zarządu. Dochowanie tej staranności będzie przedmiotem czynności nadzorczych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zgodnie z ustawą o prawie autorskim oraz prawem o stowarzyszeniach.

Wniosek o uchylenie postanowienia z dnia 19 lipca 2006 r. (sygn. DP.024/176/06/PJ) dopuszczającego Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL do udziału na prawach strony w przedmiotowym postępowaniu o udzielenie zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi nie zasługuje na uwzględnienie, jest zbyt ogólny i nie został wystarczająco uzasadniony. Z uwagi na zakresy udzielonych zezwoleń Stowarzyszenie KOPIPOL zasadnie dopuszczone zostało do postępowania jako podmiot na prawach strony.

W związku z powyższym Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego orzekł jak w sentencji.

/pieczęć:
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Bogdan Zdrojewski
podpis nieczytelny/

Poniżej są jeszcze pouczenie, stwierdzenie wykonalności decyzji i rozdzielnik.