E-sąd i Elektroniczne Postępowanie Upominawcze dostali serią rozporządzeń

Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło strzelić serią rozporządzeń z 28 grudnia, w których dokonuje regulacji szeregu kwestii technicznych, związanych z elektronicznym postępowaniem upominawczym i działaniem tzw. e-sądu. To już taka nasza polska tradycja, że rozporządzenia ukazują się na dzień lub dwa dni przed uruchomieniem instytucji, których dotyczą. Bo chodzi oczywiście o to, by wszyscy zaangażowani w proces przygotowania platform elektronicznej administracji mogli się technicznie przygotować do spełnienia wszystkich wymogów. "Elektroniczny sąd", który będzie elektronicznie rozpatrywał najprostsze sprawy cywilne, rozpoczął działalność 1 stycznia 2010 r. To znaczy... Strona już jest, a pracownicy są przeszkoleni, chociaż oczywiście rozporządzenia są z 28 grudnia. Najbardziej podoba mi się w tych rozporządzeniach użyty tam zwrot "nieodwracalne zainicjowanie procedury uiszczenia opłaty sądowej". Ma w sobie coś z Apokalipsy.

Wszyscy chyba wiedzą, że od pewnego czasu trwały prace nad elektronicznym postępowaniem upominawczym. Pisałem o tym w kilku tekstach: Elektroniczne postępowanie upominawcze w Sejmie, Elektroniczne postępowanie upominawcze - prośba o komentarze, albo Nowoczesne technologie w sądownictwie polskim: po seminarium we Wrocławiu, przy czym materiały video z tej ostatniej konferencji opublikował w serwisie Vimeo mec. Cisek. Obok nich polecam także inne wystąpienia opublikowane przez tego autora, w szczególności materiały z innej konferenji: EPU: regulacje polskie a rozwiązania europejskie - prof. dr hab. Jacek Gołaczyński oraz EPU: główne założenia - dr Dariusz Szostek (to są materiały sprzed 2 miesięcy).

Jak wiadomo Sąd Rejonowy w Lublinie XVI Wydział Cywilny stał się e-sądem i rozpoczał działalność

31 grudnia 2009 r. opublikowano Dziennik Ustaw Nr 226 (PDF), a tam szereg rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z 28 grudnia 2009 r, Znajdziemy tam m.in rozporządzenie:

• w sprawie trybu zakładania konta oraz sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym w elektronicznym postępowaniu upominawczym (PDF) - wydane na podstawie art. 126 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego
• w sprawie trybu doręczeń elektronicznych w elektronicznym postępowaniu upominawczym (PDF) - wydane na podstawie art. 131¹ § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego
• w sprawie sposobu wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną w elektronicznym postępowaniu upominawczym (PDF) - wydane na podstawie art. 505³¹ § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego
• w sprawie czynności sądu związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym (PDF) - wydane na podstawie art. 783 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego

Zacytuję pierwsze z wymienionych rozporządzeń, zwłaszcza zaś dla definicji w nim zawartych:

Na podstawie art. 126 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.1)) zarządza się, co następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowe wymagania dotyczące:
1) trybu zakładania konta w systemie teleinformatycznym służącym do prowadzenia elektronicznego postępowania upominawczego;

2) sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

§ 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) systemie teleinformatycznym — rozumie się przez to system teleinformatyczny w rozumieniu art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204, z późn. zm.), obsługujący elektroniczne postępowanie upominawcze, dostępny za pomocą usług internetowych udostępnianych na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości;
2) użytkowniku — rozumie się przez to osobę fizyczną, która jest uprawniona do uwierzytelniania się na danym koncie;
3) zawodowym pełnomocniku — rozumie się przez to użytkownika będącego radcą prawnym, adwokatem, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;
4) użytkowniku masowym — rozumie się przez to użytkownika komunikującego się z sądem właściwym do prowadzenia elektronicznego postępowania
upominawczego za pomocą przeznaczonego do tego celu własnego oprogramowania;
5) koncie — rozumie się przez to zbiór danych w systemie teleinformatycznym udostępniany użytkownikowi;
6) nazwie użytkownika — rozumie się przez to jawne, niepowtarzalne i przyporządkowane użytkownikowi dane wykorzystywane przez tą osobę do składania podpisu elektronicznego;
7) haśle — rozumie się przez to poufne dane do składania podpisu elektronicznego;
8) uwierzytelnieniu — rozumie się przez to identyfikację użytkownika na potrzeby uzyskania przez niego, w zakresie posiadanych uprawnień, dostępu do konta.

Trochę inaczej niż w rozporządzeniu MSWiA w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej, prawda? Zwłaszcza ciekawy jest ten system teleinformatyczny dostępny za pomocą usług udostępnionych i to "na stronach internetowych". Przypuszczam, że na temat tych definicji pojawi się kilka ciekawych opracowań, ale chyba jako aktualne nie utrzymają się długo i po jakimś czasie będą historią prawa.

Wróćmy do rozporządzenia i procedury zakładania konta:

§ 3. 1. Konto zakłada się w systemie teleinformatycznym po:
1) podaniu imion oraz nazwiska, numeru PESEL, o ile dana osoba go posiada, oraz numeru dokumentu tożsamości, a także miejsca urodzenia, adresu poczty elektronicznej oraz adresu do korespondencji;
2) wskazaniu przez wnioskodawcę nazwy użytkownika i hasła;
3) dokonaniu automatycznej weryfikacji imion, nazwiska oraz numeru PESEL w zbiorze PESEL, jeśli dana osoba posiada numer PESEL.

2. Użytkownik ma obowiązek niezwłocznie aktualizować dane, o których mowa w ust. 1 pkt 1.

3. Warunki, jakie powinno spełniać hasło, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, są udostępniane przez sąd właściwy do prowadzenia elektronicznego postępowania upominawczego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

4. Użytkownik jest uprawniony do zmiany hasła za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Czyli rozporządzenie odsyła już do warunków "udostępnianych przez sąd". Jest to chyba subdelegacja... W każdym razie pierwsze wrażenia z zakładania konta w e-sądzie opisał już Olgierd Rudak w tekście e-Sąd: początek przygody (zakładanie konta w e-sad.gov.pl). Olgierd zastanawia się tam:

Pewne wątpliwości budzi zakres danych, które należy podać w systemie przy rejestracji. PESEL, dane dowodu osobistego, miejsce urodzenia? No przepraszam -- chcąc wnieść "zwykłe" (papierowe) powództwo nie muszę sądowi się aż tak dokładnie przedstawiać.

A potem komentuje komunikat, który otrzymał z systemu, że "zgodność zawartych w nim danych zostanie sprawdzona"... Istotnie. Rozporządzenie nie odpowiada na pytanie "w jaki sposób sprawdzona?" lub "z czym sprawdzona?".

§ 4. 1. Po założeniu konta prezes sądu właściwego do prowadzenia elektronicznego postępowania upominawczego, na wniosek użytkownika, potwierdza uprawnienia zawodowego pełnomocnika.

2. Wniosek o potwierdzenie uprawnień zawodowego pełnomocnika zawiera:
1) imię i nazwisko wnioskodawcy;
2) nazwę użytkownika;
3) osnowę wniosku;
4) podpis wnioskodawcy.

3. We wniosku należy podać numer wpisu na listę adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych lub załączyć odpis dokumentu zaświadczającego o powołaniu na radcę Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa lub o statusie prawnika zagranicznego.

4. Wniosek o potwierdzenie uprawnień zawodowego pełnomocnika jest wnoszony w postaci wydruku z systemu teleinformatycznego lub dokumentu
elektronicznego opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

5. Dane zawarte we wniosku o potwierdzenie uprawnień zawodowego pełnomocnika są wprowadzane do systemu teleinformatycznego przed sporządzeniem wydruku. Wnioski w postaci dokumentów elektronicznych składane są za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

6. Potwierdzenie uprawnień zawodowego pełnomocnika jest umieszczane automatycznie w systemie teleinformatycznym.

Jest więc taka postać, jak "postać wydruku z systemu teleinformatycznego" i w tej postaci można wnieść o potwierdzenie uprawnień zawodowego pełnomocnika. Trochę enigmatycznie brzmi stwierdzenie ust. 5 powyżej, że "dane zawarte we wniosku o potwierdzenie uprawnień zawodowego pełnomocnika są wprowadzane do systemu teleinformatycznego przed sporządzeniem wydruku". Żeby wydrukować, trzeba wprowadzić...

§ 5. 1. Konto udostępniane jest użytkownikowi wyłącznie po uwierzytelnieniu.

2. Uwierzytelnienie następuje za pomocą podpisu elektronicznego.

3. W przypadku, o którym mowa w § 3 ust. 1, podpis elektroniczny jest składany przez podanie nazwy użytkownika i hasła.

4. W przypadku osób posługujących się bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu podpis elektroniczny jest składany za pomocą danych do składania tego podpisu.

§ 6. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Minister Sprawiedliwości: K. Kwiatkowski

Tak wygląda to rozporządzenie. Przy czym na stronie e-sądu można przeczytać dziś:

Zgodnie z deklaracją Ministra Sprawiedliwości, zakładanie kont na portalu będzie możliwe od 4 stycznia 2010 roku, a składanie pozwów może następować już w pierwszej dekadzie stycznia 2010 roku.

A przecież w rozporządzeniu mowa, że wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Ogłoszono 31 grudnia...

W rozporządzeniu dotyczącym trybu doręczeń elektronicznych w elektronicznym postępowaniu upominawczym zwracam uwagę na ten fragment:

§ 2. 1. Doręczenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wymaga:
1) zamieszczenia doręczanego pisma w elektronicznych aktach sprawy oraz
2) odbioru korespondencji.

2. Niezwłocznie po doręczeniu pisma system teleinformatyczny wytwarza i automatycznie umieszcza w elektronicznych aktach sprawy elektroniczne potwierdzenie odbioru korespondencji, wskazujące doręczane pismo, użytkownika, któremu doręczono pismo, a także datę i sposób doręczenia.

Genialne rozwiązanie problemu, nad którym tyle czasu głowili się ludzie, ustalając jak ma wyglądać elektroniczna skrzynka podawcza, etc.

To wszystko chyba nie ma większego znaczenia, bo system zostanie przetestowany "w walce". Parę razy się wywróci, kilka razy nie będzie dostępny. Może gdzieś komuś jakieś dokumenty wyciekną, potem media o tym napiszą, potem publiczność zapomni, ale utrzyma się ogólny kierunek zmian w polskim wymiarze sprawiedliwości. Sprawą interesuje się kilku prawników i są oni już od tego tylko zagadnienia specjalistami. Tymczasem w sądownictwie pojawiła się nowa "zabawka". Jak pisze Rzeczpospolita w przedsylwestrowym tekście E-sąd już rusza:

1 stycznia wchodzą w życie przepisy, a w najbliższy poniedziałek rusza ów sąd (formalnie jest to XVI wydział Sądu Rejonowego w Lublinie). Wczoraj o 15.30 nie było jeszcze strony internetowej e-sądu, na której można się zalogować, by wysłać e-pozew, ale – jak powiedział „Rz” sędzia Mariusz Tchórzewski, prezes lubelskiego SR – system może ruszyć w każdej chwili, to już kwestia informatyków. Pracownicy nowego wydziału – 11 referendarzy, jeden sędzia oraz 20 urzędników – są już właściwie przeszkoleni.

W notatce zaś Rusza E-Sąd, czyli elektroniczne postępowanie upominawcze, opublikowanej na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości, czytamy:

- Wprowadzane przez nas elektroniczne postępowanie upominawcze, czyli e-sąd, to uproszczenie i przyspieszenie procesu, obniżenie kosztów postępowania, skrócenie czasu wydania nakazu, czyli wszystko to, na co do tej pory narzekały osoby, którym na sali sądowej przyszło rozwiązywać swoje sprawy z np. dłużnikami – powiedział w trakcie dzisiejszej konferencji prasowej Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny Krzysztof Kwiatkowski. - E-sąd to także odciążenie „tradycyjnych” sądów rozpatrujących sprawy, w których stan faktyczny nie jest skomplikowany i nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego. Takich spraw w ciągu roku jest prawie milion – dodał.

Są tam również prezentacje z rozszerzeniami .PPS