Monopole i wyłączne prawa w projekcie ustawy o sporcie

W połowie sierpnia Rada Ministrów przyjęła Projekt ustawy o sporcie, przedłożony przez ministra sportu i turystyki. Sięgając do tego projektu wyobraziłem sobie, że może znajdą się w nim jakieś propozycje z zakresu prawa własności intelektualnej. Przypuszczałem, że przy okazji "przygotowania jednej, spójnej wykładni ustawowej", a więc skonsolidowania dwóch obecnie istniejących ustaw, tj. ustawy o sporcie kwalifikowanym i ustawy o kulturze fizycznej pojawią się jakieś ślady zabiegania o specjalne prawa UEFA (por. Euro 2012: zaplecze przyszłej ustawy chroniącej własność intelektualną UEFA. Czy obywatele mają coś do powiedzenia? oraz Własność intelektualna dla kibiców piłki nożnej).

Prace nad Ustawą o sporcie można prześledzić w BIP-ie Ministerstwa Sportu i Turystyki. Na stronach rządu dostępna jest też Informacja po Radzie Ministrów z dnia 11 sierpnia 2009 roku. Zachęcam do przeczytania Projektu ustawy o sporcie wraz z aktami wykonawczymi z dnia 5 sierpnia 2009 r., który to projekt był skierowany do rozpatrzenia przez Radę Ministrów.

W przyjętym przez Radę Ministrów projekcie polecam uwadze czytelników art. 13 ust. 1 pkt. 2), w kontekście wyłącznego prawa do ustanawiania i realizacji reguł... organizacyjnych:

1. Polski związek sportowy ma wyłączne prawo do:
1) organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego o tytuł „Mistrza Polski” oraz o „Puchar Polski” w danym sporcie;
2) ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek;
3) powołania kadry narodowej oraz przygotowania jej do igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich, mistrzostw świata lub mistrzostw Europy;
4) reprezentowania tego sportu w międzynarodowych organizacjach sportowych.

2. Polski związek sportowy ma prawo używania w stroju reprezentacji kraju wizerunku orła ustalonego dla godła na podstawie przepisów o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.

W tym kontekście warto zacytować fragment uzasadnienia projektu (wytłuszczenie moje, VaGla):

(...)
Szczególna rola polskiego związku sportowego powoduje, że otrzymuje on swoisty monopol w zakresie określonych sfer aktywności, wskazanych w art. 13. Te niewątpliwe daleko idące uprawnienia, wynikające wprost z ustawy, stanowią legitymacje dla nadzoru nad tym związkiem przez organ państwa, tj. ministra właściwego do spraw kultury fizycznej. Należy przy tym podkreślić, że wskazane uprawnienia mają nie tylko charakter organizacyjno-prawny, lecz również finansowy, co wynika chociażby z możliwości odpłatnego przekazania przez związek swoich ustawowych zadań na rzecz innego podmiotu (art. 15 projektu).

Wyłączne uprawnienia przyznane polskiemu związkowi sportowemu, są ściśle związane z autonomią tego związku w zakresie ustanawiania i egzekwowania norm sportowych, porządkowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych w danym sporcie (art. 13 pkt 2 projektu), co wynika z uznania, że organizowanie i uprawianie sportu jest wolne, również w ramach funkcjonowania polskiego związku sportowego. Powyższe uprawnienia dotyczyć będą także spraw uzyskiwania licencji, które w chwili obecnej uregulowane są w ustawie o sporcie kwalifikowanym. Również w tym przypadku przyjęto, że jest to sfera wyłącznych uprawnień polskiego związku sportowego.

Wyłączne uprawnienia dla polskiego związku sportowego, w zakresie wskazanym w art. 13 projektu, ograniczają swobodę obywateli w zakresie organizowania lub uprawiania danego sportu. Ograniczenia te jednak nie występują w sporcie, w którym nie działa polski związek sportowy. W tym zakresie każdy może np. organizować zawody o tytuł mistrza Polski.
(...)

Polecam uwadze również art. 14 ustawy:

Art. 14.
1. Członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez regulaminy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie.

2. Zawodnik przed zakwalifikowaniem do kadry narodowej wyraża zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku w stroju reprezentacji kraju w rozumieniu art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z pózn. zm.).

Tutaj uzasadnienie jest niezwykle rozbudowane i szczegółowo wyjaśnia ratio legis jego utrzymania wyłączności, którą dziś przewiduje art. 33 ustawy o sporcie kwalifikowanym:

(...)
Projekt ustawy utrzymuje ponadto uprawnienie polskiego związku sportowego do wyłącznego dysponowania wizerunkiem członka kadry narodowej w stroju reprezentacji (art. 14 projektu).
(...)

W art 24 ust. 4 pojawił się przepis, zgodnie z którym:

Polski Komitet Olimpijski jest wyłącznie uprawniony do wykorzystywania symboliki olimpijskiej oraz nazw „Igrzyska Olimpijskie”, „Igrzyska … Olimpiady” i „Komitet Olimpijski”.

W art. 25 ust. 2:

2. Polski Komitet Paraolimpijski jest wyłącznie uprawniony do wykorzystywania symboliki paraolimpijskiej oraz nazw „Igrzyska Paraolimpijskie” i „Komitet Paraolimpijski”.

Na razie nie jest to rewolucja zaostrzenia własności intelektualnej w sporcie, ale warto się przyglądać.