Implementacja europejskich zasad nie wprowadzi internetowego poparcia krajowej obywatelskiej inicjatywy legislacyjnej

Wiem, że to się teraz nie przebije do świadomości obywateli, bo wszyscy patrzą zupełnie w innym kierunku w ostatnich dniach. Ale, co mi tam. Otóż sygnalizuję jedynie, że u Prezydenta RP wylądowała ustawa o europejskiej inicjatywie obywatelskiej. Sejm przyjął ją 21 lutego 2014 roku. To krótka i dość prosta ustawa. Chodzi w niej głównie o to, że wskazuje się organ właściwy do wykonywania zadań wynikających z przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej. Jest nim minister właściwy do spraw wewnętrznych... A czemu to ważne?

Ważne dlatego, że chodzi o "wydawanie certyfikatu potwierdzającego posiadanie przez system zbierania deklaracji on-line odpowiednich zabezpieczeń oraz elementów technicznych w celu ich zapewnienia a także koordynowanie procesu weryfikacji deklaracji poparcia oraz dostarczania certyfikatów dotyczących poświadczenia liczby ważnych deklaracji poparcia inicjatywy z danego państwa członkowskiego".

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej w swoim art. 6 ust. 3, do którego odnosi się m.in. przyjęta ustawa, przewiduje:

3. W przypadku gdy system zbierania deklaracji on-line jest zgodny z ust. 4, właściwy organ państwa członkowskiego wydaje w tym zakresie w ciągu miesiąca certyfikat zgodny ze wzorem zawartym w załączniku IV.

Państwa członkowskie uznają certyfikaty wydane przez właściwe organy innych państw członkowskich.

Art. 8 tego rozporządzenia (do niego również odnosi się ustawa):

Artykuł 8

Weryfikacja i poświadczenie przez państwa członkowskie deklaracji poparcia

1. Po zgromadzeniu niezbędnych deklaracji poparcia od sygnatariuszy zgodnie z art. 5 i 7, organizatorzy przedkładają deklaracje poparcia – w formie papierowej lub elektronicznej – właściwym organom, o których mowa w art. 15, do celów weryfikacji i poświadczenia. W tym celu organizatorzy korzystają z formularza zawartego w załączniku V oraz oddzielają deklaracje poparcia zebrane w formie papierowej, deklaracje poparcia podpisane elektroniczne za pomocą zaawansowanego podpisu elektronicznego i deklaracje poparcia zebrane za pomocą systemu zbierania deklaracji on-line.

Organizatorzy przedkładają deklaracje poparcia właściwym państwom członkowskim według następujących zasad:

a) państwu członkowskiemu miejsca zamieszkania lub obywatelstwa sygnatariusza, zgodnie z załącznikiem III część C pkt 1; lub

b) państwu członkowskiemu, które wydało osobisty numer identyfikacyjny lub dokument tożsamości wskazany w deklaracji poparcia, zgodnie z załącznikiem III część C pkt 2.

2. W okresie nieprzekraczającym trzech miesięcy od otrzymania wniosku właściwe organy weryfikują przedłożone deklaracje poparcia w drodze odpowiednich czynności kontrolnych, zgodnie z prawem krajowym lub z praktyką krajową, w zależności od przypadku. Na tej podstawie dostarczają organizatorom certyfikat zgodny z wzorem zawartym w załączniku VI, poświadczający liczbę ważnych deklaracji poparcia z danego państwa członkowskiego.

W celu weryfikacji deklaracji poparcia nie jest wymagane uwierzytelnienie podpisów.

3. Certyfikat, o którym mowa w ust. 2, jest wydawany bezpłatnie.

Początkowo rząd przedstawił Parlamentowi projekt ustawy o zmianie ustawy o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli. Projekt wpłynął do Sejmu w grudniu zeszłego roku, 9 stycznia 2014 odbyło się I czytanie i podjęto decyzję o skierowaniu projektu do Komisji Spraw Wewnętrznych z zaleceniem przedstawienia sprawozdania. Komisja rozpatrywała ów projekt m.in. piątego lutego. Wcześniej Biuro Legislacyjne zgłosiło pewne wątpliwości i w trakcie linkowanego posiedzenia miało szansę te wątpliwości rozwinąć:

Legislator w Biurze Legislacyjnym Kancelarii Sejmu Przemysław Sadłoń:
Dziękuję bardzo. Przemysław Sadłoń, Biuro Legislacyjne.

Tak jak pan przewodniczący wskazał, pojawiły się rozbieżności co do ocen, w jaki sposób do systemu prawnego powinny być wprowadzone rozwiązania będące konsekwencją rozporządzenia unijnego: czy poprzez nowelizację ustawy o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, czy w drodze nowej ustawy, ustawy materialnej, i my rekomendowaliśmy to drugie rozwiązanie. Wynikiem uzgodnień i dyskusji ze stroną rządową jest przygotowana przez nas poprawka, która zmierza do przekształcenia projektu z przedłożenia zawartego w druku 1990, przekształcenia projektu będącego nowelizacją ustawy w projekt nowej ustawy – ustawę o europejskiej inicjatywie obywatelskiej. Poprawka na pierwszy rzut oka jest dość daleko idąca, bo zmierza do nadania brzmienia całemu projektowi, natomiast istotne w odniesieniu do tego konkretnego przypadku jest to, że materia tych rozwiązań nie ulega zmianie. Zostały wprowadzone tylko pewne konieczne korekty o charakterze legislacyjnym, które wymusza nowa forma projektu, w inny sposób określono zakres przedmiotowy ustawy, projekt został uzupełniony o swego rodzaju definicję czy skrót, co należy rozumieć przez europejską inicjatywę europejską, bo to pojęcie w projekcie się pojawia, natomiast co do istoty i rozwiązań zawartych w przedłożeniu rządowym żadnej różnicy nie ma. Pojawiły się tylko i wyłącznie korekty o charakterze redakcyjno-legislacyjnym, a oprócz tego najbardziej rzucająca się w oczy zmiana w postaci przekształcenia projektu z nowelizacji ustawy w nową ustawę. Dziękuję bardzo. Jeżeli będzie potrzeba udzielenia bardziej szczegółowych wyjaśnień, to oczywiście jesteśmy do dyspozycji.

Jak widać - w toku prac w Sejmie projekt zmienił się w odrębną ustawę, nie zaś w nowelizację istniejącego w Polsce porządku prawnego dotyczącego wykonywania obywatelskiej inicjatywy legislacyjnej (co dałoby szansę wprowadzenia rozwiązań znanych z rozporządzenia unijnego również w przypadku krajowego zbierania poparcia pod inicjatywą obywatelską).

W Polsce, w odniesieniu do krajowej inicjatywy obywatelskiej, nie przewiduje się możliwości gromadzenia poparcia przez internet. Przyjęta ustawa podkreśla to niejako słowami: "Ilekroć w ustawie jest mowa o europejskiej inicjatywie obywatelskiej należy przez to rozumieć inicjatywę obywatelską w rozumieniu przepisów rozporządzenia (UE) nr 211/2011." Nie ma zatem żadnej wątpliwości, że przyjęta ustawa nie zmienia nic w sposobie, w jakim polscy obywatele mogą wykonywać swoje konstytucyjne prawa w zakresie krajowego porządku prawnego. Nadal pozostaje im wypełnianie tebelek przedstawionych w udostępnionych im, papierowych wzorach.

Jeden tylko wtręt jeszcze poczynię, a to przywołując fragment z posiedzenia linkowanej komisji (zachęcając jednocześnie wszystkich zainteresowanych do sięgnięcia do pozostałych materiałów udostępnionych w tej sprawie):

(...)
Poseł Jarosław Zieliński (PiS):
Mam krótkie pytanie. Projekt ustawy jest projektem rządowym, natomiast czyja jest poprawka? BL nie ma możliwości zgłaszania poprawek w trybie legislacyjnym, więc czyja jest ta poprawka?

Przewodniczący poseł Marek Wójcik (PO):
Panie przewodniczący, poprawka będzie tego, kto tę poprawkę przejmie, podpisze i zgłosi. Odbyliśmy dyskusję na ten temat, dlatego poprosiłem BL o to, aby swoje propozycje sformułowało na piśmie i prawdopodobnie za chwilę taką poprawkę po prostu przejmiemy. Również pan przewodniczący będzie miał możliwość ewentualnego podpisania się pod poprawką, którą uważam za „komisyjną”, mówiąc w cudzysłowie, dlatego że została ona wypracowana w związku z przeprowadzoną dyskusją.
(...)

Dla zainteresowanych - linki do treści przyjętej przez Sejm ustawy dotyczącej inicjatywy europejskiej oraz do informacji na temat przebiegu procesu legislacyjnego. Można sięgnąć też do aktualnego tekstu ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, w której internetu nie znajdziemy (por. Społeczna, elektroniczna partycypacja w Polsce - ucieczka do przodu).

Na zakończenie pragnę przypomnieć tekst z lipca 2013 r.: MAiC sondował w Sejmie możliwość wsparcia elektronicznego popierania projektów obywatelskich i to, co mówiła przewodnicząca sejmowej Komisji Administracji i Cyfryzacji - p. Julia Pitera, a to w trakcie jednego z posiedzeń tej komisji, w trakcie której sondowano możliwość wprowadzenia elektronicznego popierania obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej przez obywateli. A była uprzejma powiedzieć m.in.: "Nie bardzo wiem, dlaczego władza publiczna miałaby organizować poparcie dla projektów obywatelskich, zwłaszcza, że – prawdę powiedziawszy – „nie chwytam” tego celu".

Piotr VaGla Waglowski

VaGla
Piotr VaGla Waglowski - prawnik, publicysta i webmaster, autor serwisu VaGla.pl Prawo i Internet. Ukończył Aplikację Legislacyjną prowadzoną przez Rządowe Centrum Legislacji. Radca ministra w Departamencie Oceny Ryzyka Regulacyjnego a następnie w Departamencie Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Rozwoju. Felietonista miesięcznika "IT w Administracji" (wcześniej również felietonista miesięcznika "Gazeta Bankowa" i tygodnika "Wprost"). Uczestniczył w pracach Obywatelskiego Forum Legislacji, działającego przy Fundacji im. Stefana Batorego w ramach programu Odpowiedzialne Państwo. W 1995 założył pierwszą w internecie listę dyskusyjną na temat prawa w języku polskim, Członek Założyciel Internet Society Poland, pełnił funkcję Członka Zarządu ISOC Polska i Członka Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Był również członkiem Rady ds Cyfryzacji przy Ministrze Cyfryzacji i członkiem Rady Informatyzacji przy MSWiA, członkiem Zespołu ds. otwartych danych i zasobów przy Komitecie Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji oraz Doradcą społecznym Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej ds. funkcjonowania rynku mediów w szczególności w zakresie neutralności sieci. W latach 2009-2014 Zastępca Przewodniczącego Rady Fundacji Nowoczesna Polska, w tym czasie był również Członkiem Rady Programowej Fundacji Panoptykon. Więcej >>