Jeszcze jedna interpelacje na dot. zbiórek publicznych

W świetle ustawy o zbiórkach publicznych z 1933 r., każdy apel o wsparcie skierowany do ogółu potencjalnych ofiarodawców, za pośrednictwem środków masowego przekazu powinien być automatycznie uznany za zbiórkę publiczną. Tak szeroki zakres przedmiotowy ustawy powoduje problemy interpretacyjne. Te z kolei przekładają się na trudności w zaprojektowaniu przepisów wykonawczych, które ma obowiązek przygotować minister właściwy ds. administracji publicznej.

Rozporządzenia do wspomnianej ustawy nie uwzględniają zjawiska, jakim jest chociażby crowdfunding, dając tym samym urzędnikom duży zakres uznaniowości w decyzjach dotyczących wydawania pozwoleń na zbiórki, egzekwowania rozliczeń czy nakładania kar za bezprawne wykorzystanie tego mechanizmu. Brak jasnych norm prawnych powoduje, że podejście urzędników do zbiórek jest bardzo restrykcyjne. Oprócz tego istnieje wiele czynników znacznie utrudniających funkcjonowanie organizacji pozarządowych, m.in. kwestionowanie wysokości kosztów przeznaczonych na promocję zbiórki, rozliczanie kosztów, wymóg szczegółowego opisywania celu zbiórek, odmowa udzielania zgodny na publiczne licytacje. Przepisy stwarzają również liczne utrudnienia dla podmiotów próbujących pozyskać fundusze dla osób potrzebujących pomocy przez Internet. To zmusza je najczęściej do porzucenia planów albo szukania innych rozwiązań.

Każdego roku wokół zbiórek publicznych tworzą się konflikty i nieporozumienia. Zawężenie regulacji rozwiązałoby też problemy związane z wymogiem zakładania osobnych kont dla każdej zbiórki publicznej czy uznaniem przez MSW darowizn przekazywanych za pośrednictwem telefonii komórkowej i stacjonarnej, jako formy zbiórki publicznej.

W związku z powyższym mam do Pana Ministra następujące pytania:

1. Czy ministerstwo w najbliższym czasie planuje dokonać analizy aktualnie obowiązujących przepisów dotyczących zasad przeprowadzania zbiórek publicznych?

2. Czy w przypadku nowelizacji przepisów są planowane szersze konsultacje w tym zakresie z organizacjami pozarządowymi, które specjalizują w tego typu pozyskiwaniu środków?

Z poważaniem

Poseł Agnieszka Pomaska

oraz grupa posłów

Na wstępie pragnę wskazać, że organizacje pozarządowe, jako podmioty posiadające osobowość prawną prowadzące działalność o zdefiniowanym charakterze, mają prawo do upowszechniania celów swojego działania oraz pozyskiwania funduszy na tę działalność w sposób określony statutem oraz przepisami prawa. Przez pojęcie zbierania funduszy należy rozumieć ogół działań, jakie podejmują organizacje pozarządowe, a których efektem ma być pozyskanie środków na prowadzoną działalność. Zbieranie funduszy na działalność organizacji pozarządowych może odbywać się m.in. poprzez otrzymywanie darowizn, spadków, zapisów, dotacji, dochodów z majątku organizacji i prowadzonej działalności gospodarczej oraz z ofiarności publicznej.

Problematykę dotyczącą zbiórek publicznych reguluje ustawa z dnia 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych (Dz. U. Nr 22, poz. 162, z późn. zm.) oraz rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie sposobów przeprowadzania zbiórek publicznych oraz zakresu kontroli nad tymi zbiórkami (Dz. U. Nr 199, poz. 1947, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 1 ww. ustawy wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub naturze na pewien z góry określony cel wymaga uprzedniego pozwolenia władzy. Ze zbiórką publiczną mamy do czynienia w sytuacji, gdy jednocześnie zostaną spełnione trzy przesłanki: określony będzie cel, akcja będzie miała publiczny charakter oraz zbierane będą ofiary. Przy czym określony cel prowadzonej zbiórki publicznej oznacza jednoznaczne wskazanie, na co zostaną przekazane środki pochodzące z ofiarności publicznej. Dlatego cel ten, mimo iż musi być zgodny ze statutem organizacji, a często jest tożsamy z głównym celem jej działalności statutowej, powinien być wskazany odrębnie.

O publicznym charakterze zbiórki decyduje skierowanie apelu do bliżej nieokreślonego adresata, co oznacza, że każdy, kto zapozna się z informacją, może dokonać wsparcia finansowego lub rzeczowego wskazanego celu. Natomiast zbieraniem jest wskazanie potencjalnym ofiarodawcom formy, w której mogą dokonać wsparcia realizacji z góry określonego celu.

Wolą ustawodawcy, a tym samym podstawą regulacji prawnych z zakresu zbiórek publicznych, pozostaje ochrona interesu społecznego rozumianego jako ochrona woli ofiarodawców oraz odbiorców pomocy niesionej ze środków pochodzących z ofiarności publicznej w ogóle, a nie tylko w odniesieniu do zapewnienia bezpieczeństwa ofiar składanych w gotówce lub w naturze. Archaiczności przepisów przyjętych w 1933 r. można zatem dopatrywać się jedynie w kontekście współcześnie dostępnych, nieprzewidzianych przez ustawodawcę, technicznych możliwości przekazywania ofiar i nowoczesnych form pozyskiwania funduszy.

Stosowana wykładnia obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa nie ma charakteru rozszerzającego i opiera się na orzecznictwie sądów administracyjnych. W wyrokach z dnia 26 marca 2004 r. (sygn. II SA 3657/03) oraz z dnia 23 września 2005 r. (sygn. IV SA/Wa 671/05) wojewódzki sąd administracyjny stwierdził, iż na tle przepisów o zbiórkach publicznych interes społeczny polega m.in. na wiarygodności osób przeprowadzających zbiórki o charakterze publicznym oraz na stworzeniu pewności każdemu anonimowemu adresatowi takiej zbiórki, iż jego środki przekazane na wskazany w niej cel istotnie na ten cel zostaną zużytkowane.

Mając powyższe na uwadze, jak również przytoczoną wykładnię pojęcia interesu społecznego w kontekście przepisów o zbiórkach publicznych, należy podnieść, że przepisy te dały wyraz potrzebie reglamentacji i odróżnienia od innych źródeł dochodu organizacji uzyskanego ze zbiórki publicznej. Zgodnie z wolą ustawodawcy środki uzyskane w wyniku przeprowadzenia zbiórki publicznej mogą być spożytkowane wyłącznie na cel określony decyzją, co pozostaje gwarancją realizacji celu godnego poparcia ze stanowiska interesu publicznego zgodnego z wolą ofiarodawców, nie pozostawiając miejsca na dysponowanie tymi środkami zależnie od woli i kondycji finansowej organizacji, która zbiórkę przeprowadziła, w tym na finansowanie z tych środków administracyjnych kosztów prowadzonej działalności. Za uzasadnioną należy uznać zatem konieczność wskazania m.in. celu zbiórki i kosztów jej zorganizowania. Z uwagi na potrzebę przeznaczenia możliwie największej zebranej kwoty na realizację celów zbiórki publicznej koszty jej przeprowadzania powinny być minimalizowane i pozostawać proporcjonalne do zebranej kwoty. Tym samym, nie jest możliwa do zaakceptowania sytuacja, w której całość dochodu ze zbiórki zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów zbiórki publicznej.

Przedstawiając powyższe, pragnę poinformować, że w dniu 22 lutego 2012 r. do Sejmu RP został wniesiony rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (druk nr 215). Projekt ten przewiduje m.in. przejęcie przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej kompetencji w zakresie udzielania pozwoleń na przeprowadzenie zbiórki publicznej, a także określenia w drodze rozporządzenia sposobów przeprowadzania zbiórek publicznych i zakresu kontroli nad ich przeprowadzaniem. Ze względu na powyższe, organem właściwym do podjęcia decyzji w sprawie rozpoczęcia ewentualnych prac legislacyjnych nad nowym brzmieniem przepisów dotyczących zbiórek publicznych będzie minister administracji i cyfryzacji.