Z wnioskiem o udostępnienie orzeczenia sądu w trybie informacji publicznej może wystąpić każdy

Pan Zbigniew Frąckiewicz opisał na łamach Rzeczpospolitej swoje boje związane z udostępnieniem wyroku sądu powszechnego (wraz z uzasadnieniem) w postaci elektronicznej. Autor uzyskał korzystny dla siebie wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, który to wyrok zapadł 16 grudnia 2009 r. Chwila poszukiwań i wiemy już jaką sygnaturę ma ten wyrok, znamy również treść jego uzasadnienia. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie rozpatrywał sprawę ze skargi na bezczynność Prezesa Sądu Apelacyjnego w przedmiocie udzielenia informacji publicznej. Po prostu Prezes SA nie chciał udostępnić wcześniejszego orzeczenia na płycie CD. Wyrokiem WSA Prezes Sądu Apelacyjnego został zobowiązany do rozpatrzenia wniosku. To, samo w sobie, nie oznacza jeszcze, że Prezes Sądu został zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej w określonej postaci. Autor odnotował, że ostatecznie uzyskał wyrok wraz z uzasadnieniem, a więc wnioskowaną informację publiczną, na płycie CD. To jednak nie pierwszy wyrok, w którym uznano treść orzeczenia za informację publiczną.

Relację przywoływanego autora w Rzeczpospolitej można znaleźć pod tytułem Wyrok dostępny nie tylko na papierze. Tam m.in. słowa: "Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie wydał precedensowy wyrok, otwierający kolejne drzwi do bezpapierowej gospodarki, do informatyzacji sądów oraz innych organów, instytucji i wszystkich tych, którzy są w posiadaniu informacji publicznych".

O tym, że wyroki sądów są informacją publiczną wiemy już od pewnego czasu i to nie pierwszy taki wyrok, który dotyczy tej właśnie materii. W tekście WSA w Warszawie: anonimizacja nie jest przetworzeniem informacji publicznej opisałem jeden z takich wyroków. Przywołana sprawa rozpoczęła się od wniosku udostępnienia informacji publicznej, który dotyczył: "wszystkich niekorzystnych dla Skarbu Państwo wyroków sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego wraz z ich pisemnymi uzasadnieniami, wydanych w 2008 r., w sprawach reprywatyzacyjnych, w których Skarb Państwa reprezentowany był przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa (za wyjątkiem spraw, w których przeciwników procesowych reprezentował wnioskodawca - tj. adwokat J. F.)"... Tam też pojawiły się interesujące tezy odnośnie zestawień orzeczeń oraz ich anonimizacji.

Tym niemniej zachęcam do lektury zasygnalizowanego we wstępie wyroku WSA w Szczecinie, który można znaleźć w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych (kiedy będzie taka baza orzeczeń sądów powszechnych?): II SAB/Sz 148/09 - Wyrok WSA w Szczecinie. Poniżej umieszczam jego uzasadnienie:

Wnioskiem z dnia [...], uzupełnionym następnie w dniu [...], Z. F. zwrócił się do Sądu Apelacyjnego w [...] o przesłanie mu w formie elektronicznej informacji publicznej - wyroku z dnia [...], sygn. akt [...].

W odpowiedzi udzielonej pismem z dnia [...], Prezes Sądu Apelacyjnego w [...] poinformował Z.F., iż kwestię doręczeń pism procesowych oraz orzeczeń regulują przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a w szczególności art. 140, 131, 135 i 142 Kpc, w świetle których to przepisów pisma procesowe i orzeczenia doręcza się w odpisach (dokument wiernie odpowiadający treści oryginału orzeczenia albo jego kopia ), doręczeń dokonuje się przez pocztę, komornika, woźnych, a także przez sądową służbę doręczeniową w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie adresata się zastanie, a odbierający pismo potwierdza jego odbiór i jego datę własnoręcznym podpisem. Tak więc w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe doręczenie stronie odpisu (kopii) wyroku w formie elektronicznej, gdyż takie doręczenie byłoby niezgodne z powołanymi przepisami, nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby pisemny wniosek o wydanie odpisu wyroku złożyć osobiście lub przez pocztę w Sądzie.

Pismem z dnia [...] Z. F. ponownie zwrócił się, tym razem wprost do Prezesa Sądu Apelacyjnego w [...], o przesłanie lub wydanie wyroku sądowego z dnia [...] sygn. akt [...] w formie elektronicznej, gdyż jego zdaniem, taka forma nie uchybia żadnemu z przepisów wymienionych w piśmie z dnia [...], natomiast przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej dają obywatelowi prawo do uzyskania informacji dotyczącej działalności organów państwa w formie elektronicznej.

W załączeniu Z. F. przekazał pustą płytę CD z prośbą o umieszczenie na niej ww.wyroku, lub przesłanie tego orzeczenia pocztą elektroniczną na jego adres e-mail.

Kolejnym pismem z dnia [...] Prezes Sądu Apelacyjnego w [...] udzielił Z.F. odpowiedzi ponownie informując o braku możliwości przesłania wyroku w formie elektronicznej. Powołując się na ustawę z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz.1204) oraz przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 listopada 2006 r. w sprawie sporządzania i doręczania pism w formie dokumentów elektronicznych (Dz.U. Nr 227, poz. 1664) stwierdził, iż przepisy te nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, a następnie powołując się na szereg przepisów Kpc (art. 125, 126, 131 \ 505 28'37, 6268, 694 434) wyjaśnił, iż na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego, tylko przytoczone przepisy dopuszczają możliwość składania i otrzymywania pism na informatycznych nośnikach danych, jednakże nie dotyczy to wydawania orzeczeń oraz doręczania ich odpisów.

W dniu [...] Z. F. wniósł, za pośrednictwem Prezesa Sądu Apelacyjnego w [...], skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w [...] "na odmowę udzielenia informacji publicznej". Skarżący uznając, iż Prezes Sądu Apelacyjnego w [...] odmawiając mu wydania wyroku w formie elektronicznej naruszył ustawę o dostępie do informacji publicznej, wniósł o zobowiązanie Prezesa do wydania żądanego wyroku w formie elektronicznej oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu skargi skarżący podniósł między innymi, że według jego "rozumienia prawa interpretacja obowiązujących przepisów przyjęta przez organy sprawiedliwości jest oczywiście błędna. Żadne przepisy prawa nie pozbawiają obywatela prawa do informacji publicznej. Jeżeli jedne przepisy (kodeksu cywilnego) nie umożliwiają wydania wyroku w formie elektronicznej, a inne przepisy (o dostępie do informacji publicznej) umożliwiają wydanie wyroku w takiej formie, to obywatel ma prawo wybrać takie przepisy, które go zaspokoją. Żaden organ nie może odmawiać obywatelowi spełnienia należnych mu praw konstytucyjnych i wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej. Ustawa ta w żadnym przepisie nie ogranicza prawa do informacji publicznej, (jaką jest przedmiotowy wyrok) z tego jedynie powodu, że wnioskodawcą jest osoba będąca stroną procesu sądowego, w jakiej ten wyrok zapadł."

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego w [...], uznając skargę za bezzasadną, podtrzymał swoje stanowisko prezentowane wcześniej w pismach skierowanych do Z.F. Ponadto dodał, iż z akt sprawy, której Z. F. jest stroną wynika, że w dniu [...] otrzymał on odpis wyroku z dnia [...] sygn.akt [...] wraz z uzasadnieniem, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego tj. w formie papierowej. W tym stanie rzeczy prawo Z.F. do otrzymania odpisu orzeczenia w sprawie, której był stroną, zostało zaspokojone, co czyni skargę bezzasadną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie z w a ż y ł, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz.1269, z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej.

W myśl art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271, z późn. zm.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga okazała się zasadna.

Stanowisko organu, zaprezentowane w kolejnych pismach Prezesa Sądu Apelacyjnego w [...], nie jest trafne i nie dotyczy istoty sprawy, którą jest udzielenie informacji publicznej.

Ogólną zasadą wynikającą z art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jest dostęp do informacji o działalności organów władzy publicznej. Wszelkie wyjątki od tej zasady powinny być formułowane w przepisach ustaw w sposób wyraźny, a wątpliwości powinny przemawiać na rzecz dostępu.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz.1198 z późn.zm.), zwanej dalej "ustawą", w przypadku skierowania pisemnego wniosku o udostępnienie informacji, podmiot zobowiązany do jej udzielenia ma następujące możliwości:

1) udzielić informacji,

2) udzielić pisemnej odpowiedzi, że wniosek nie znajduje podstawy w przepisach prawa: nie dotyczy informacji publicznej, organ nie jest w posiadaniu danej informacji (art.4 ust.3) lub obowiązuje inny tryb udostępniania (art.1 ust.2),

3) odmówić lub umorzyć postępowanie w formie decyzji (art. 16 ust.1),

4) odmówić udostępnienia (decyzją) informacji przetworzonej, ze względu na niewskazanie, że jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego, po uprzednim wezwaniu do wykazania tego interesu (art.3 ust.1 pkt 1).

Pojęcie informacji publicznej określone zostało w art. 1 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonym w tej ustawie.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, udostępnienie informacji na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni, z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 13 ust. 2 i art. 15 ust. 2 ustawy. Udostępnienie informacji publicznej jest czynnością materialno - techniczną.

Stosownie do art. 14 ust.1 ustawy - udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnej z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. Zgodnie zaś z art. 14 ust.2 - jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. Niezłożenie przez wnioskodawcę, w terminie 14 dni od powiadomienia, wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanej w powiadomieniu, stanowi podstawę do umorzenia postępowania (w formie decyzji art. 14 ust.2 w zw. z art. 16 ust.1).

Organ może natomiast odmówić udzielenia informacji z uwagi na ochronę tajemnic ustawowo chronionych. Jednakże jeśli odmawia, to ma tego dokonać w procesowej formie decyzji administracyjnej (art. 16 ust.1). W zależności od rodzaju tajemnicy wnioskodawcy służy wówczas, po wyczerpaniu środków zaskarżenia, bądź skarga do sądu administracyjnego, bądź powództwo do sądu powszechnego (art. 22 ustawy).

Z bezczynnością organu w zakresie dostępu do informacji publicznej mamy do czynienia wówczas, gdy organ milczy wobec wniosku strony o udzielenie takiej informacji lub odmawia udzielenia takiej informacji w nieprzewidzianej do tej czynności formie prawnej.

Należy stwierdzić, że z treści art. 10 ust.1 i 2 Konstytucji jednoznacznie wynika, iż wśród władz publicznych wyróżnia się władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Tak więc sądy należą do kategorii podmiotów zobowiązanych do udzielania informacji publicznej.

Treść orzeczenia sądu stanowi, zgodnie z art.1 ust.1 ustawy, informację o sprawach publicznych, a zgodnie z art.6 ust.1 pkt 4 lit.a tej ustawy, będąc rodzajem dokumentów urzędowych, podlega udostępnieniu w trybie i na zasadach w niej określonych.

Zgodnie z art.2 ustawy, prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu z zastrzeżeniem ograniczeń, o których mowa w art.5.

Z przepisu art.1 ust.2 ustawy o dostępie do informacji publicznej wynika, iż przepisy tej ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji publicznych. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, zwanego dalej "Kpc" oraz przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych, mają zastosowanie do udostępniania akt i doręczania orzeczeń stronom postępowań cywilnych i innym osobom, w zakresie w jakim przewidują szczególny, wynikający ze specyfiki postępowania sądowego tryb udostępniania akt i doręczania orzeczeń i skutków związanych z dokonanymi doręczeniami.

Faktem jest, iż Z. F. jest stroną postępowania, które toczyło się przed Sądem Apelacyjnym i zakończyło wydaniem wyroku z dnia [...] sygn. akt [...]. Zgodzić się należy z Prezesem Sądu Apelacyjnego, że stronie postępowania cywilnego wydaje się i doręcza odpisy orzeczeń sądu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. W niniejszej sprawie tak też nastąpiło, bowiem Z.F., jako stronie postępowania cywilnego, wyrok z dnia [...] sygn.akt [...] został doręczony wraz z uzasadnieniem w dniu [...]. Doręczenie to wywołało skutki prawne przewidziane w Kpc.

Nie oznacza to jednak, iż ustawa o dostępie do informacji publicznej nie ma zastosowania również do stron postępowania cywilnego. Wniosek ([...]) skarżącego o udostępnienie w formie elektronicznej informacji publicznej - wyroku z dnia [...] sygn. akt [...], został wniesiony do Sądu już po doręczeniu stronie postępowania cywilnego wyroku wraz z uzasadnieniem ([...]) w trybie przewidzianym w Kpc. W tej sytuacji ponowne doręczenie wyroku w formie elektronicznej nie mogło wywrzeć żadnych skutków procesowych.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż z wnioskiem o udostępnienie orzeczenia sądu w trybie informacji publicznej może wystąpić każdy i trudno jest zgodzić się z tym, że w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej wyrok w formie elektronicznej (czy też tradycyjnej - papierowej) otrzyma osoba trzecia, a strona postępowania będzie pozbawiona takiej możliwości.

Z chwilą wejścia w życie ustawy o dostępie do informacji publicznej udostępnianie orzeczeń sądowych uległo zmianie, stanowią one bowiem także informację publiczną, udostępnianą na zasadach określonych w tej ustawie.

W niniejszej sprawie Prezes Sądu Apelacyjnego w [...] nie udzielił skarżącemu informacji publicznej zgodnie z jego wnioskiem, nie wykazał że orzeczenie sądu nie stanowi informacji publicznej, nie wykazał, że nie jest w posiadaniu żądanej informacji, ani też nie wydał stosownej decyzji administracyjnej na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej. W odpowiedzi na skargę, co prawda organ starał się wskazać na bezzasadność skargi z tego również powodu, iż Z. F. już jest w posiadaniu żądanej informacji, jednakże w świetle art.10 ust.1 ustawy tylko udostępnienie informacji w Biuletynie Informacji Publicznej może zwolnić dysponenta informacji publicznej z obowiązku jej udostępnienia w formie określonej we wniosku o udzielenie informacji.

W tym stanie rzeczy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w [...], uznając iż Prezes Sądu Apelacyjnego w [...] nie rozpatrzył wniosku skarżącego

o udzielenie informacji publicznej w trybie przepisów ustawy z dnia [...] o dostępie do informacji publicznej, na podstawie art.149 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł, jak w sentencji.

O zwrocie kosztów postępowania orzeczono na podstawie art.200 i art. 205 § 1 ww. ustawy.