Prawa autorskie Siostry Faustyny

Tak się zastanawiam kto ma prawa autorskie do Biblii i na jakich zasadach je nabył? ;)

Moje wskazówki:

(1)
Jak uregulowane było prawo autorskie w chwili śmierci Faustyny Kowalskiej, później uznanej za Świętą?

(2)
Jak regulował te kwestie konkordat?

Jest nareszcie dobry powód, by skorzystać z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym:

Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Siostry chyba raczej nie złożą takiego powództwa przyjmując raczej strategię dementowania informacji, jakoby prawa autorskie do utworów Siostry Faustyny przeszły do domeny publicznej. Być może ktoś, kto chciałby publikować Dzienniczek nie pytając Sióstr o zgodę, mógłby oczyścić przedpole takim pozwem. Nie wiem jak "Dzienniczek" się sprzedaje, bo od tego pewnie zależy czy ktoś będzie miał ekonomiczny interes w jego odpłatnym publikowaniu (tu i tak Fundusz Promocji Twórczości pobiera swoją "dolę" od sprzedawania utworów będących w domenie publicznej). Ale każdy, kto chciały (nieodpłatnie, a wiec Fundusz nie ma od czego liczyć procentów) opublikować Dzienniczek na swojej stronie internetowej ma interes prawny w tym, by domagać się ustalenia przez sąd, ze prawa autorskie majątkowe do utworów Faustyny Kowalskiej już wygasły.
--
[VaGla] Vigilant Android Generated for Logical Assassination

W NUKACIE znalazłem następującą pozycję:

Autor Faustyna Kowalska (św. ; 1905-1938).
Tytuł ujednolicony [Dzienniczek (pol. ; wybór)]
Tytuł O Miłosierdziu Bożym : wyjątki z Dzienniczka siostry Faustyny (ze Zgromadzenia Matki Boskiej Miłosierdzia) / [oprac.] Alojzy Misiak.
Adres wydawniczy Paris : Księża Pallotyni, [1956].
Opis fizyczny 157 s. ; 19 cm.

Link: http://tinyurl.com/6vb67j

Bardzo chętnie kupię tę książkę...

Kiedyś w Wikipedii mieliśmy podobny przypadek i wtedy inny zakon katolicki twierdził, że ma majątkowe prawa autorskie do dzieł swoich zakonników bo te niejako z automatu przysługują zakonowi, gdyż każdy zakonnik przy przyjmowaniu do nich składa śluby ubóstwa. A z tych ślubów wynika, że wszystko co stworzy zakonnik przechodzi z automatu na własność zakonu, zaś sam zakonnik nie ma w ogóle prawa mieć jakiegokolwiek osobistego majątku.

Pytanie tylko czy śluby zakonne
mogą być uważana za specyficzną formę zatrudnienia? Gdyby tak przyjąć, to wtedy wszystkie
dzieła wszystkich zakonników z zakonów w których obowiązują śluby ubóstwa z automatu stawałyby się od strony majątkowej własnością tego zakonu na podstawie Art 12. p. 1. prawa autorskiego.

Na pewno same ślubu ubóstwa nie są formą umowy o pracę (choć niektórzy pracodawcy zachowują się, tak jakby pracownicy takie śluby składali a przynajmniej jakby powinni ;)). Natomiast profesja wieczysta zakonnika klauzurowego w warunkach polskich powoduje chyba pewne skutki, które są analogiczne do skutków stosunku zatrudnienia: na przykład jeśli idzie o rozmaite składki ubezpieczeniowe i emerytalne (ja wiem, część z tych rzeczy jest regulowana współcześnie przez fundusz i konkordat, ale żeby z tego skorzystać trzeba być xiędem lub zakonnikiem). Jak w świetle prawa cywilnego nazwać sytuację, w której jakaś instytucja opłaca za mnie wszelkie ubezpieczenia, wypłaca mi świadczenia (poprawdzie w dużej części w naturze; daje jedzenie i mieszkanie ale czasami również jakąś gotówkę), a w zamian wymaga ode mnie określonych zachowań (choćby było to śpiewanie psalmów)? BTW: czy bycie żołnierzem-amatorem (tj z poboru) to stosunek pracy z wojskiem i czy armii przysługują majątkowe prawa autorskie do dzieła żołnierza wykonanego w ramach służby zasadniczej (np kompanijnej gazetki ściennej)? Swoją drogą rzeczywiście należałoby rozpatrzeć stan prawny z chwili utrwalenia dzieła. Nie mam pojęcia jakie ustawy regulowały status zakonów katolickich przed II Wojną Światową... może się okazać, że jeszcze jakieś rozporządzenia cesarza Austrowęgier :/

W opublikowanym na stronie Zgromadzenia Sióstr oświadczeniu czytamy:

To prawda, że Autorka „Dzienniczka” zmarła 70 lat temu, lecz okres ochrony autorskich praw majątkowych do jej dzieła zgodnie z „Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych” z 4 lutego 1994 roku (Dz.U. nr 24 z dnia 23 lutego 1994) rozdział 4, art. 36 punkt 3, liczy się od daty pierwszego wydania „Dzienniczka”, które miało miejsce w 1981 roku.

Otóż Siostry i tym razem nieprecyzyjnie przywołały art. 36 pkt. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (już widać, że to jest właśnie ten przepis, na własnej interpretacji którego Siostry się opierają). Art. 36 pkt 3 ustawy, poza tym, że nie dotyczy Zgromadzenia, bo z mocy ustawy prawa autorskie nie przysługiwały komuś innemu, niż Faustynie Kowalskiej, a dopiero potem, prawdopodobnie w wyniku dziedziczenia, zaczęły przysługiwać Zgromadzeniu (to należy jeszcze sprawdzić), to dodatkowo stwierdza, że nawet w takiej sytuacji okres 70 lat liczony ma być "od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia".

Zgodnie z ustawą utworem rozpowszechnionym jest "utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie". Nie oznacza to jego "opublikowania drukiem", nie oznacza też jego "pierwszego wydania". "Dzienniczek" był dostępny publicznie również przed 1981 rokiem, chociażby w ten sposób, że toczyła się dyskusja na temat tego czy przepisująca Dzienniczek siostra popełniła błąd, czy nie (przepisująca, a więc utwór udostępniono publicznie w jakikolwiek sposób). Doszło zatem do rozpowszechnienia. Ustawa też wprowadza definicję "utworu opublikowanego", czyli takiego utworu, "który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie". Przepis art. 36 pkt 3 mówi o rozpowszechnieniu i ustaleniu, nie zaś o opublikowaniu.

Przez chwilę przyjmijmy, że zaistniała sytuacja, w której z mocy ustawy komuś innemu niż twórca (nabycie pierwotne) przysługiwały prawa do utworów Św. Faustyny. Jej utwór ("Dzienniczek") został rozpowszechniony (a w pewnym momencie Papież uznał, że nie należy propagować jednej z wersji ze względu na to, że przepisująca treść dzienniczka siostra miała zrobić popełnić nieścisłości).

Jednak w sytuacji Dzienniczka, wobec tego, że Zgromadzenie nie przywołuje innych przepisów, na podstawie których "z mocy ustawy" doszłoby do pierwotnego nabycia praw autorskich przez kogoś innego niż twórca, zastosowanie ma nie pkt 3 art. 36 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a pkt 1 tego przepisu.

Gdyby "Dzienniczek" nigdy nie był rozpowszechniony, a z mocy ustawy komuś innemu przysługiwałyby prawa autorskie (majątkowe) niż samemu twórcy (dany tu już wyżej jako przykład jedynie utwór pracowniczy) - wówczas okres ochrony należałoby i tak liczyć od ustalenia (a więc w omawianym przypadku - od spisania "Dzienniczka" ręką autora, co nastąpiło jeszcze za jego życia). To nawet krótszy okres niż w przypadku zasad ochrony dzieł twórców, którzy sami pierwotnie nabyli prawa do swoich utworów (w ich przypadku śmierć plus 70 lat, w innym przypadku ustalenie plus 70 lat, a nie każdy tworzy w dniu śmierci, czasem się to zdarza również wcześniej).

--
[VaGla] Vigilant Android Generated for Logical Assassination

Siostra Faustyna Kowalska stworzyła swoje utwory w latach 30-tych, więc do określenia tego komu przysługują prawa autorskie do Dzienniczka, trzeba sięgnąć do przepisów wtedy obowiązująych, również tych przepisów, ktore określają stosunek prawa kanonicznego do prawa państwowego.

Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w art. 2 stanowi Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. , w uzasadnienieu orzeczenia z dnia z dnia 24 marca 2004 r. (sygn. akt IV CK 108/2003) Sąd Najwyższy w zakresie intepretacji tego przepisu stwierdził:

Przepis ten jest przejawem, a w każdym razie próbą zadeklarowania przez władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej u schyłku lat osiemdziesiątych, wyrażonej obecnie w art. 25 Konstytucji oraz art. 1 Konkordatu, zasady autonomii i niezależności państwa oraz kościołów. Zgodnie z tą zasadą, państwo nie jest uprawnione do regulowania spraw wiary, a prawo kanoniczne - w przypadku Kościoła Katolickiego - nie wywiera bezpośrednich skutków w sferze państwowego porządku prawnego. Tylko wyjątkowo, gdy państwo wyrazi taką wolę w ustawie lub umowie międzynarodowej, prawo kanoniczne może wywoływać skutki w określonej sferze państwowego porządku prawnego. Przez „swe sprawy", w których Kościół, zgodnie art. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, rządzi się własnym prawem, należy więc rozumieć, podobnie jak się przyjmuje na tle art. 5 Konkordatu, jedynie - ujmując rzecz w uproszczeniu - sprawy ściśle religijne oraz majątkowe wewnątrzkościelne.

I tu niestety pojawia się problem, czy kwestia przejścia na zakon praw autorskich do utworów stworzonych w celach ściśle religijnych nie powinna podlegać prawu kanonicznemu, a wtedy ma zastosowanie kanon 668 i wtedy, ten kanon będzie obowiązywał na mocy art. 2 w/w ustawy i w ten sposób można bronić tezy o przejściu z mocy ustawy praw autorskich do tego utworu.

Problem polega na tym, że w latach 30-tych ubiegłego wieku, czyli w okresie ustalenia Dzienniczka, obowiązywał Konkordat z 1925 roku, oraz dwie konstytucje. Konstytucja marcowa w art. 113 stanowiła

Każdy związek religijny uznany przez Państwo ma prawo urządzać zbiorowe i publiczne nabożeństwa, może samodzielnie prowadzić swe sprawy wewnętrzne, może posiadać i nabywać majątek ruchomy i nieruchomy, zarządzać nim i rozporządzać, pozostaje w posiadaniu i używaniu swoich fundacji i funduszów, tudzież zakładów dla celów wyznaniowych, naukowych i dobroczynnych. Żaden związek religijny jednak nie może stawać w sprzeczności z ustawami państwa.

z czego by wynikało, że jednak kanon 668 nie ma tu zastosowania, bo zgodnie z ustawą o prawie autorskim z 1926 roku prawo autorskie przysługiwało autorowi, brak było przepisu dotyczącego utworów pracowniczych, czyli podobnego do art. 12 obecnie obowiązującej ustawy o prawie autorskim, gdyby ktoś chciał bronić intepretacji całej sytuacji, że zakonnik jest pracownikiem. Konstytucja kwietniowa nie zawierała analogicznego postanowienia. Konkordat z 1925 r. milczał na temat zakresu zastosowania prawa kanonicznego, ponadto była to umowa międzynarodowa, a nie ustawa. Jeżeli uznać, że obecnie obowiązujący przepis art. 36 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ma zastosowanie do Dzienniczka, to trudno uznać, że kanon 668 obowiązywał w dacie powstania dzienniczka na mocy jakiejkolwiek ustawy. A tu jeszcze pojawia się problem, czy w dacie powstania Dzienniczka Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, było i z punktu widzenia prawa kanonicznego (tu prędzej) i z punktu widzenia prawa cywilnego podmiotem, który miał zdolność nabycia takich praw.

Podejmuję myśl, którą wyraził (może nie do końca explicite) Maciej_Szmit w komentarzu "profesja wieczysta" z 2.01. Tak sobie myślę, czy nie można by zastosować art. 12-1 ustawy o prawie autorskim ANALOGICZNIE.

Stosunek pracy podlega regulacji w art. 12-1; stosunek (sui generis), jaki zachodzi pomiędzy zakonnikiem po złożeniu ślubów, a jego zgromadzeniem - nie. Luka raczej nie zamierzona przez ustawodawcę. Można założyć, że ustawodawca nie chciał wykluczyć zakonów, a po prostu o nich nie myślał tworząc art. 12-1. Potrzeba regulacji jest (to pokazuje nasza dyskusja). Zakazu analogii nie ma. Zostaje ostatnie i kluczowe pytanie: czy sytuacje charakteryzują się istotnym podobieństwem? Same stosunki: 1. pracownika do pracodawcy i 2. zakonnika do zgromadzenia jako takie moim zdaniem tak. Z uzasadnieniem Macieja_Szmita w cytowanym komentarzu. (W odróżnieniu od tego, dożywocie moim zdaniem tu już by nie pasowało).

Ja raczej zastanawiałbym się czy utwór powstał "w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku" "zakonnego" (pracy) czy raczej - bardzo spłaszczając - "po godzinach".

Czy fakt, że Św. Faustyna była w zgromadzeniu, był w ogóle przyczyną tego specjalnego natchnienia, którego doznała?

Art. 12 nie statuuje nabycia pierwotnego ("z mocy ustawy"), lecz nabycie pochodne. Do utworów pracowniczych stosuje się ogólną zasadę 70 lat p.m.a. (tak: J. Błeszyński, Prawo autorskie do utworów stworzonych przez pracowników w trakcie wykonywania obowiązków pracowniczych, PUG 12/1994 oraz J. Barta et al., Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2001, wyd. II.).

Możemy wobec tego darować sobie rozważania, czy Św. Siostra Faustyna była pracownikiem.

Poza tym, jak już to zauważył Pig Star, powinniśmy raczej skupić się na przepisach obowiązujących w czasie powstawania "Dzienniczka".

Może ktoś z tu wypowiadających się wyjaśni czyją własnością są np. encykliki JP2? Na Wikiźródłach zostały usunięte a z toczącej się tam dyskusji nic nie wynika?

Pan Jezus ocenzurowany
/-/ Maciej Szmit (niestety z komputera na którym nie mam zapamiętanego hasła :)

Jest i Stanowisko Koalicja Otwartej Edukacji (KOED) w sprawie “Dzienniczka” siostry Faustyny Kowalskiej, a w nim m.in. czytamy:

(...)
Zdaniem Koalicji Otwartej Edukacji przepis wskazany przez Zgromadzenie nie ma zastosowania do “Dzienniczka”. Dotyczy on bowiem tylko utworów, do których autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca (tzw. nabycie pierwotne). Zgodnie z aktualnie obowiązującą ustawą chodzi tu o utwory zbiorowe (encyklopedie lub publikacje periodyczne - art. 11 pr. aut.) i programy komputerowe (art. 74 ust. 3 pr. aut.). Podobnie regulowało tę kwestię prawo autorskie obowiązujące w czasie powstawania “Dzienniczka” (ustawa z 1926 roku).

Wobec tego, zdaniem Koalicji prawa autorskie do “Dzienniczka” podlegają zasadzie ogólnej, zgodnie z którą gasną one po 70 latach od śmierci twórcy. Chodzi tu oczywiście o autorskie prawa majątkowe, gdyż autorskie prawa osobiste trwają wiecznie.

Na marginesie, wskazany przez Zgromadzenie przepis nakazuje liczyć 70-letni okres ochrony od daty rozpowszechnienia utworu, czyli jego pierwszego publicznego udostępnienia za zgodą twórcy, a nie od daty pierwszego wydania, jak podano w sprostowaniu Zgromadzenia. Nie ulega wątpliwości, że “Dzienniczek” rozpowszechniany był dużo wcześniej niż w roku 1981, o czym świadczy np. prowadzona publicznie debata na temat różnych wersji jego maszynopisu czy publikacja jego fragmentów w wydawnictwie księży Pallotynów w roku 1956.
(...)

--
[VaGla] Vigilant Android Generated for Logical Assassination

W PDFie na stronie faustyna.pl jest informacja, że jest to wydanie krytyczne "Dzienniczka" opublikowane w 1981 roku (choć w tym samym pliku jest nota copyright z datą 1979). Wobec tego, jeżeli dobrze zrozumiałem, są co najmniej dwie wersje "Dzienniczka": oryginał z przełomu lat 20. i 30. oraz "wydanie krytyczne" z lat 80.

W odniesieniu do oryginału, początek biegu terminu 70-letniego zależy od tego, czy Św. Siostra Faustyna nabyła swoje prawa pierwotnie, czy też "z mocy ustawy" utraciła je w momencie ich powstania. W tym celu należy sięgnąć do ustawy z 1926 r. (i obowiązującego wtedy Konkordatu oraz prawa kanonicznego). W ustawie z 1926 r. nie znajduję przepisu, który przyznawałby prawo do "Dzienniczka" komuś innemu niż Św. Siostra Faustyna. Pozostaje zatem sprawdzenie Konkordatu i prawa kanonicznego.

Na marginesie, zgodnie z art. 36 pkt 3 obecnej ustawy, nawet jeżeli prawa nie przysługiwały twórcy "z mocy ustawy", to czas ochrony liczy się od daty ustalenia jeżeli utwór nie został rozpowszechniony. I tu mam pytanie, czy oryginał "Dzienniczka" został w ogóle udostępniony publicznie za zgodą twórcy? Jeżeli nie, to być może termin powinien być obliczany jednak od daty ustalenia? Wtedy moglibyśmy sobie darować sprawdzanie Konkordatu i prawa kanonicznego.

Jest to jednak o tyle bezprzedmiotowe, że oryginał może (i jest) kontrolowany za pomocą prawa własności i faktycznego posiadania i kwestie prawno-autorskie schodzą tu na dalszy plan.

Pozostaje zatem ogólnodostępne w Internecie "wydanie krytyczne". Jeżeli to "wydanie krytyczne" jest utworem (tzn. wniesiono tam jakiś indywidualny wkład intelektualny poza mechaniczną korektą pisowni i przygotowaniem do druku), to prawa do niego wygasają odrębnie od praw do oryginału. Jeżeli nie, to możemy skupić się jedynie na kwestii praw do oryginału "Dzienniczka", a pobocznie rozważyć, czy "wydanie krytyczne" nie korzysta przypadkiem z ochrony przewidzianej w art. 99^2 pr. aut..

Załóżmy zatem, że "wydanie krytyczne" jest utworem. Powstało ono jak rozumiem na przełomie lat 70. i 80. W roku 1981 r. obowiązywała ustawa z 1952 r. Ustawa ta przyznawała wprost twórcy wydania krytycznego prawa autorskie "jeżeli opracowanie wykazuje cechy twórczości, zwłaszcza pod względem wyboru, układu lub ustalenia tekstu" (art. 9). Prawo to przysługiwało jednak twórcy, a nie wydawcy (nie mamy tu zatem do czynienia z pozbawieniem twórcy praw "z mocy ustawy", lecz potwierdzeniem ich przysługiwania właśnie twórcy). Tu też jednak powinniśmy sprawdzić, czy przypadkiem nie wchodzą w grę przepisy Konkordatu i prawa kanonicznego (por. Wikipedia, Konkordat - sytuacja po II wojnie św.).

Zakładając, że w grę wchodzi tylko ustawa z 1952 r. to twórca (ale nie wydawca) "wydania krytycznego" z 1981 r. prawa swoje zachował pierwotnie i zgodnie z ustawą z 1994 r. prawa te wygasną w 70 lat po jego śmierci. Nie udało mi się jednak ustalić kto jest twórcą "wydania krytycznego". Wariant, że twórca ten nie jest znany pozwoliłby obliczać ten termin od pierwszego rozpowszechnienia, czyli od 1981 roku (przypominam, że chodzi o prawa do "wydania krytycznego", a nie do oryginału, który najprawdopodobniej został rozpowszechniony wcześniej). 1981 + 70 = 2051

To wszystko przy założeniu, że "wydanie krytyczne" "Dzienniczka" podlega ochronie jako utwór. Jeżeli bowiem ograniczyło się do np. korekty pisowni, to ochronie tej nie podlega. Tu jednak kłania się art. 99^2 obecnego prawa autorskiego.

Zgodnie z tym przepisem, "temu, kto po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do utworu przygotował jego wydanie krytyczne lub naukowe, niebędące utworem, przysługuje wyłączne prawo ... przez okres trzydziestu lat od daty publikacji." 1981 + 30 = 2011

Pytanie, jak ten przepis zastosować do wydania krytycznego sporządzonego przed jego wejściem w życie? Żądnym odpowiedzi na to pytanie polecam lekturę dwóch ustaw: zmieniającej pr. aut. z dnia 9 czerwca 2000 r. (która wprowadziła art. 99^2) oraz zmieniającej pr. aut. z dnia 28 października 2002 r. (która przepis ten trochę zmieniła). W obu ustawach są szczątkowe przepisy intertemporalne.

Załóżmy jednak, że przepis ten można zastosować do "wydania krytycznego" z 1981 r. Będzie się on stosował o ile w 1981 r. oryginał nie podlegał ochronie. I tu niespodzianka: jest możliwe, że zgodnie z ustawą z 1952 r. w 1981 r. prawa autorskie do oryginału już wygasły (było to wtedy 25 lat p.m.a. - oczywiście przy założeniu, że Św. Siostra Faustyna nie utraciła swych praw "z mocy ustawy" w latach 30.) Oczywiście ochrona oryginału odżyła cudownie w roku 2000, kiedy to wydłużono ją retroaktywnie do 70 lat p.m.a. Nie zmienia to jednak faktu, że "wydanie krytyczne" przygotowano po upływie czasu ochrony...

Pozostaje jeszcze do rozważenia wariant, w którym w 1981 r. oryginał był jednak nadal chroniony. Jest to możliwe, gdyż zgodnie z art. 26 ustawy z 1952, jeżeli prawa autorskie przysługują osobie prawnej (nie ma tu wymogu nabycia ich "w drodze ustawy", w grę wchodzi zatem również przeniesienie umowne lub dziedziczenie), to 25 lat liczy się od daty publikacji. Jeżeli zatem oryginał "Dzienniczka" nie został opublikowany, to w 1981 r. (ani nigdy przez czas obowiązywania ustawy z 1952) prawa do niego nie wygasły.

To tyle na temat obowiązywania zasady, że po upływie określonego okresu, każdy może korzystać z utworów bez przeszkód. Z powyższych rozważań wynika, że po upływie określonego okresu każdy może co najwyżej zafundować sobie rozrywkę lepszą niż jednoczesne oglądanie wszystkich części "Powrotu do Przyszłości".

Jest to jednak o tyle bezprzedmiotowe, że oryginał może (i jest) kontrolowany za pomocą prawa własności i faktycznego posiadania i kwestie prawno-autorskie schodzą tu na dalszy plan.

Szkoda więc, że nie istnieje żadna "piracka" kopia oryginału, prawda? . Sytuacja podobna jak ze zdjęciami obrazów w muzeach. Bo okazuje się, że zdjęcie obrazu może być utworem chronionym prawem autorskim, tak samo jak wydanie książki może zostać uznane za oddzielny utwór. A posiadacz oryginału nie chce fizycznie go udostępnić.