Mein Kampf - proces karny we Wrocławiu

Na przykładzie toczącego się właśnie przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieście procesu karnego związanego z prawami autorskimi do książki Adolfa Hitlera widać dość wyraźnie, że ochrona własności intelektualnej wykorzystana może być nie do tego, by autor czerpał korzyści z efektu swojej twóczej pracy (a to jest argument na rzecz wspierania kreatywności - głównej roli prawa autorskiego), a do blokowania obiegu pewnych idei. Pisząc te słowa nie zależy mi na braniu w obronę wydawcy polskiego tłumaczenia książki autorstwa ideologa nazizmu, odpowiedzialnego za zbrodnie przeciw ludzkości.

Właścicielowi wrocławskiego wydawnictwa XXL zarzucono przestępstwo z art. 116 par. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (w lutym 2005 roku wydawnictwo wydało polskie tłumaczenie Mein Kampf bez zgody właściciela praw autorskich). Proces karny w tej sprawie rozpoczął się w kwietniu (o czym informowałem w jednym z wcześniejszych wątków), a raczej miał się rozpocząć, gdyż na rozprawę 19 kwietnia oskarżony nie stawił się przed Sądem pomimo prawidłowego wezwania. Dlatego też Sąd wydał postanowienie, na mocy którego skarżony Marek S., miał zostać doprowadzony na kolejną rozprawę przez funkcjonariuszy policji. Rozprawa taka odbyła się 24 maja, a dotyczyła wydania Mein Kampf przez wydawnictwo XXL.

Wcześniej miało miejsce powództwo cywilne, a sprawa cywilna zakończyła się ugodą, na mocy której oprócz zakazu druku i rozpowszechniania Wydawnictwo XXL zobowiązało się do wycofania wydrukowanego nakładu z hurtowni i księgarń na własny koszt.

W nadesłanej jeszcze przed rozprawą notatce prasowej czytam:

Wolny Kraj Związkowy Bawaria bardzo restrykcyjnie zarządza prawami autorskimi do Mein Kampf. W ten sposób chce uniemożliwić wydawcom rozpowszechnianie treści faszystowskich.

W notatce prasowej przedstawiono również przykład internetowej księgarni Albertus.pl, o której pisałem również w innym wątku. Wówczas sygnalizowałem, że prokuratura zastanawiała się, czy nie doszło do popełnienia przestępstwa z art. 256 kk (propagowanie faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa i nawoływanie do nienawiści). Dziś wiemy, iż przeciwko właścicielowi księgarni zostało złożone do Prokuratury w Poznaniu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa oraz wniosek o ściganie z art.118 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Poznańska Prokuratura wszczęła już w tej sprawie postępowanie przygotowawcze: przesłuchała właściciela księgarni Albertus i zabezpieczyła dowody przestępstwa – kilkaset faktur ze sprzedaży książek i cztery egzemplarze Mein Kampf.

W notatce czytam również: "Wolnemu Krajowi Związkowemu Bawaria nie zależy na surowym karaniu wydawców Mein Kampf, nie występuje też z roszczeniami finansowymi z tytułu naruszenia praw autorskich. Wymiar kary, według pełnomocników rządu Bawarii, ma drugorzędne znaczenie. W Polsce do tej pory nie było orzeczenia sądowego dotyczącego Mein Kampf". Pełnomocnicy ci dodają: "Wyrok w procesie karnym, w którym sąd uznaje, że wydawanie Mein Kampf w Polsce jest przestępstwem, byłby najbardziej czytelnym przesłaniem uniemożliwiającym rozpowszechnianie dzieła Adolfa Hitlera".

W odniesieniu do harmonizacji prawa autorskiego i praw pokrewnych w preambule Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/29/WE z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym czytamy zarówno to, iż musi opierać się na wysokim poziomie ochrony, ale dlatego, że mają te prawa "zasadnicze znaczenie dla twórczości intelektualnej; ich ochrona przyczynia się do utrzymania i rozwoju kreatywności w interesie autorów, artystów, producentów, konsumentów, z dziedziny kultury i gospodarki jak również szerokiej publiczności". Celem zatem prawa autorskiego jest rozwój kreatywności, nie zaś blokowanie rozpowszechniania idei (w tym tych, związanych z system totalitarnym).

Ani w Niemczech, ani za granicą Rząd Bawarii nie wydaje zezwoleń na druk Mein Kampf, co motywuje poszanowaniem dla ofiar reżimu hitlerowskiego oraz celem zapobieżenia rozpowszechniania myśli faszystowskiej. Nie zależy mi na wychwalaniu "twóczości" Hitlera. Zupełnie nie pochwalam koncepcji i idei, których emanacje znalazły się spornej książce. I muszą przyznać się uczciwie, że nie zapoznałem się z jej treścią, chociaż dysponuję meta informacją o jej zawartości, czerpaną z omówień, z jakimi winien się zapoznać uczeń zdający maturę z historii, a także tych, na które trafiam zbierając materiały do takich notatek jak ta. Rząd Bawarii w nielicznych tylko przypadkach udziela zgody na druk w celach naukowych bądź pedagogicznych, co nie zmienia faktu, że - jak się dowiedziałem - nie ma większego problemu z zakupem egzemplarzy tej książki w antykwariatach.

W Polsce do tej pory nie było orzeczenia dotyczącego Mein Kampf. Występując przeciwko właścicielowi wydawnictwa XXL, Bawaria chce zwrócić uwagę opinii publicznej, że wydawanie symbolu faszyzmu, jakim jest Mein Kampf, jest przestępstwem. Warto dodać od siebie, że chodzi o to, by wykazać, iż jest przestępstwem prawoautorskim, nie zawsze zaś polegającym na propagowaniu idei totalitarnego systemu państwa (dywagacje na ten temat umieściłem w jednym z wyżej podlinkownych wątków).

Pełnomocnik wydawcy złożył wniosek zmierzający do zakończenia postępowania, w którym przyznał, że Marek Siekierkowski nie dochował należytej staranności przy wydawaniu Mein Kampf, ponieważ nie ustalił kto posiada prawa autorskie do książki. Sąd może przychylić się do wniosku obrońcy i warunkowo umorzyć postępowanie na okres próby do 2 lat. Prawdopodobnie też na kolejnej rozprawie w dniu 28 czerwca Sąd przesłucha autora wstępu do książki, pana profesora B. Michalskiego.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (wybór):

Art. 36. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:

1) od śmierci twórcy, a od utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych,

2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość,

3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca - od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony - od daty jego ustalenia,

4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

Art. 37. Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części

Art. 39. Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów określonych w art. 36 i art. 37

Adolf Hitler zm. 30 kwietnia 1945 w Berlinie. Pierwsze wydanie Mein Kampf miało miejsce w 1925 (tom pierwszy), tom drugi został wydany w 1927 roku.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (wybór):

Art. 116. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 .

2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 118. 1. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa lub pomaga w jego zbyciu albo przedmiot ten przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 5.

3. Jeżeli na podstawie towarzyszących okoliczności sprawca przestępstwa określonego w ust. 1 lub 2 powinien i może przypuszczać, że przedmiot został uzyskany za pomocą czynu zabronionego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.