Strategia polityki konsumenckiej na lata 2007-2009 - nacisk na społeczeństwo informacyjne

Nadchodzi Nowy Rok, więc chociaż kilkanaście dni minęło od czasu, gdy rząd przyjął "Strategię polityki konsumenckiej na lata 2007-2009", warto odnotować ten fakt. Wiadomo jak to jest z różnymi strategiami. Czasem się je realizuje, czasem nie (przyjęty właśnie dokument to już piąta z kolei strategia "działań Rządu Rzeczypospolitej Polskiej podejmowanych w celu wzmocnienia poziomu ochrony praw konsumentów na polskim rynku oraz zapewnienia im równych szans na rynku wspólnotowym"). Strategia na lata 2007-2009 przyjęta została piątego grudnia 2007, więc praktycznie pod koniec pierwszego roku okresu strategicznego planowania. Tak czy inaczej - w strategii nieco o internecie. Pojawia się np. teza o konieczności rozwijania internetowych systemów rozstrzygania sporów konsumenckich – tzw. ODR (On-line Dispute Resolution), Strategia porusza temat formatów dokumentów (por. dział standardy), a także kwestie dozwolonego użytku (i generalnie - "rynku dóbr kultury"). Wspomniano nawet o podpisie elektronicznym. Warto przeczytać.

Jak wspomniałem - rząd przyjął strategię piątego grudnia. W komunikacie po Radzie Ministrów (Uchwała w sprawie przyjęcia Strategii polityki konsumenckiej na lata 2007-2009, przedłożona przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów) czytamy: "Bardziej aktywna polityka ochrony konsumentów ma być prowadzona zwłaszcza w odniesieniu do rynku nowych technologii, własności intelektualnej oraz powstających możliwości świadczenia usług on-line". Jednak komunikat po Radzie Ministrów zbyt wiele nie wyjaśnia. Trzeba sięgnąć do materiałów opublikowanych przez UOKiK: Nowa strategia polityki konsumenckiej. Wstęp tego komunikatu koncentruje się bardzo na nowych technologiach:

Rozwój internetowego oraz pozasądowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich, a także intensywne kontrole wzorców umownych, ze szczególnym uwzględnieniem branż nowych technologii, przewiduje Strategia Polityki Konsumenckiej na lata 2007-2009. Dzisiaj przyjęła ją Rada Ministrów...

Wśród "kilku nowych instrumentów", które mają być wprowadzone aby zapewnić ochronę konsumentów w ramach wskazanych w Strategii celów, dokument wymienia m.in.:

• Ochronę praw konsumentów na rynku dóbr własności intelektualnej w kontekście zmieniających się form dystrybucji
• Stymulację rozwoju nowych instrumentów służących egzekwowaniu praw konsumentów, takich jak: powództwa zbiorowe oraz rozwój systemów on-line służących rozstrzyganiu sporów konsumenckich (ODR).

Są też inne instrumenty. Najlepiej sięgnąć do samego dokumentu Strategii (68 stron, PDF).

Tam m.in. można przeczytać na temat praw własności intelektualnej (a ściślej - "rynku dóbr kultury oraz innych dóbr niematerialnych"; pogrubienie moje - VaGla):

(...)
W ocenie Rady Ministrów, w najbliższych latach, kontroli w zakresie przestrzegania praw konsumentów powinien zostać dodatkowo poddany rynek usług rozrywkowych. Obserwowany w ostatnich czasach rozwój technologii cyfrowych oraz zintegrowanych interaktywnych usług rozrywkowych spowodował powstanie nowych produktów. W związku z wprowadzaniem nowych metod dystrybucji utworów w formie zapisu cyfrowego, zmieniają się bardzo szybko stosowane przez przedsiębiorców modele biznesowe. W miejsce tradycyjnej sprzedaży nośników utworów, coraz częściej konsumentom świadczy się jedynie usługę dostępu do utworu w zakresie ograniczonym. Co w konsekwencji powoduje, iż konsument za tą samą cenę nabywa niewspółmiernie mniej uprawnień. Równolegle prowadzone przez branżę rozrywkową działania mające na celu ochronę prawnych interesów twórców powodują w praktyce silne ograniczenie praw konsumentów. Przykładem takiego działania jest między innymi wykorzystywanie technologii informatycznych do zabezpieczania utworów cyfrowych przed nielegalnym korzystaniem, które jednocześnie ogranicza uprawnienia konsumentów gwarantowane im w formie prawa do dozwolonego osobistego użytku zagwarantowanego w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ponadto, należy obserwować działania przedsiębiorców, które prowadzić mogą niejako do wmuszania stosowania konkretnych produktów, poprzez między innymi integrowanie formatów zapisów utworu i urządzeń służących do ich odczytywania. Takie działania również powinny być obserwowane pod kątem ewentualnego naruszenia praw konsumentów.

Obserwowane tendencje na rynku digitalizacji dóbr kultury oraz implementacja do polskiego porządku prawnego regulacji wspólnotowych odnoszących się do nowych form dystrybucji i ochrony podmiotów uprawnionych powoduje konieczność ściślejszej niż do tej pory współpracy pomiędzy resortami odpowiedzialnymi za egzekwowanie praw własności intelektualnej, ochronę twórców i ochronę konsumentów w celu wypracowania zrównoważonych modeli ochrony prawnej uwzględniających potrzeby wszystkich uczestników rynku. Praktycznym wyzwaniem w tym zakresie będzie wdrożenie dyrektywy 2001/29/WE w zakresie wprowadzenia środków ochrony dla podmiotów stosujących skuteczne techniczne zabezpieczenia. Poziom tej ochrony musi bowiem być zagwarantowany zgodnie z zasadą proporcjonalności i adekwatności środków. Wyzwaniem w tym zakresie będzie stworzenie kompromisowego modelu, uwzględniającego prawa zarówno podmiotów uprawnionych z tytułu autorskich praw majątkowych, jak i użytkowników końcowych. Będzie to wymagało wypracowania alternatywnego systemu instytucjonalnego i mediacyjnego.
(...)

Na temat internetowych systemów rozstrzygania sporów konsumenckich:

(...)
Prognozowany na najbliższe lata rozwój nowych technologii, będzie wspomagał rozwój handlu elektronicznego, w szczególności można przypuszczać, iż zwiększy się poziom sprzedaży towarów i usług za pośrednictwem portali aukcyjnych. Takie działania powodują konieczność rozwijania internetowych systemów rozstrzygania sporów konsumenckich – tzw. ODR (On-line Dispute Resolution). Ze względu na dynamizm obrotu towarowo – usługowego w Internecie oraz specyfikę kontaktów handlowych opartych w zasadzie wyłącznie na oświadczeniach ucieleśnionych na elektronicznych nośnikach, celowym wydaje się umożliwienie konsumentom korzystania z internetowych systemów rozstrzygania sporów.

Barierą, którą będzie trzeba w związku z tym przezwyciężyć jest problem małej popularności podpisu elektronicznego. Przedmiotowy problem zostanie rozwiązany nowelizacją ustawy o podpisie elektronicznym wraz z aktami wykonawczymi do niej. W/w ustawa ma między innymi za zadanie implementację do polskiej ustawy postanowień dyrektywy 1999/93/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 grudnia 1999 roku w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych oraz dostosowanie ustawy do wymogów współczesnego obrotu elektronicznego z uwzględnieniem potrzeb obrotu gospodarczego oraz e-administracji. Zmiany te mają usprawnić korzystanie z podpisu elektronicznego, tym samym przyczyniając się do jego powszechniejszego użycia.