Kto ma informacje, ten ma władzę

Nie było szpiegowania, a "jedynie" pracownik ministerstwa miał dostęp do baz danych agencji medialnej. Chodzi o holenderskie ministerstwo pracy i polityki społecznej i o to, że dostrzeżono, iż departament prasowy ministerstwa reaguje na krytykę prasową jeszcze przed tym, gdy się ona ukaże. Pojawiły się spekulacje dotyczące możliwych, niezgodnych z prawem, działań pracowników ministerstwa. Okazało się, że w ministerstwie zatrudniony jest pracownik, który wcześniej pracował dla agencji i... nadal miał dostęp do bazy danych przygotowywanych artykułów. W szerszej perspektywie można dostrzec, że suwerenem w państwie demokratycznym jest Naród. Transparentność życia publicznego może utrudniać proces sprawowania władzy, ale przecież politycy powinni się zaprzyjaźnić z myślą, że w społeczeństwie obywatelskim suweren patrzy swoim przedstawicielom na ręce.

O holenderskim zamieszaniu pisze The Register w tekście Dutch gov spies on Dutch newspapers (not true). Chociaż aktualny wydźwięk komentarzy jest taki, że z tym szpiegowaniem prasy przez rząd to burza w szklance wody, to jednak pozostaje pytanie o to, czy urzędnik ministerialny zapoznawał się z informacją dla niego przeznaczona (pomijam, czy przełamał zabezpieczenia, bo wiele wskazuje na to, że nie przełamał, gdyż otrzymał dostęp do bazy jako niedawny pracownik agencji prasowej GPD - Geassocieerde Pers Diensten - i mu tego dostępu nie zabrano).

Najświeższa historia pokazuje, że w Polsce mamy przykłady reagowania na nieopublikowane (zapowiadane dopiero) wywiady prasowe. Dziś były rzecznik prasowy rządu, poseł Jan Dziedziczak, powiedział w telewizji, że Centrum Informacyjne Rządu (CIR) działa bardzo sprawnie i na pytanie dziennikarza stwierdził, że oczywiście zbierane są tam różne doniesienia prasowe na tematy, które mogą zainteresować premiera, wicepremierów i ministrów (chodziło o to, czy rząd dzieli media na te, które pozytywnie i negatywnie piszą o rządzie). To stwierdzenie nie ma związku z holenderskimi wydarzeniami, ale pokazuję je jako ilustrację. Ilustracją może być też sposób działania serwisu internetowego TVN24, o czym pisałem w tekście Cisza przedwyborcza: atak hackerów, gra nerwów czy dziennikarstwo? - tam też widać mechanizm dostępu do "przyszłych", chociaż dostępnych materiałów prasowych.

A ja dziś wypowiedziałem się dla Dziennika Metro w nieco innej sprawie, oto dziennikarz chciał poznać mój komentarz na temat pojawiających się w internecie serwisów zapowiadających baczniejsze przyglądanie się poczynaniom nowej ekipy rządzącej. Mój komentarz jest następujący:

Wraz z rozwojem i upowszechnieniem technologii „środków prawdziwie społecznego przekazu” Naród (a więc ten byt, który - zgodnie z Konstytucją RP - jest suwerenem, i w imieniu którego przedstawiciele sprawują władzę) ma szansę lepiej kontrolować wybrane przez siebie osoby. Może to być niewygodne dla kolejnych ekip rządzących, ale wpisuje się w mechanizm demokratyczny. Dotyczy to każdej władzy, niezależnie od tego, do jakiego skrótu zwija się nazwa partii, która tę władzę obejmuje. Mechanizmy te będzie widać coraz mocniej, gdyż coraz powszechniejsze są narzędzia do publikowania własnych przemyśleń, a w dorosłe życie wchodzi pokolenie, które nie zna świata bez internetu (internet w Polsce ma już ponad 16 lat). Siłę społecznego dyskursu dostrzegli sami politycy, którzy od jakiegoś czasu postanowili sami prowadzić własne witryny internetowe (blogi). W ten sposób omijają niejako "wąskie gardło" mediów tradycyjnych, w których miejsce i czas jest reglamentowany, a tematy trzeba dobierać, by się wszystko zmieściło. Tak jak oni mogą na swoich witrynach napisać to, co uważają za słuszne i celowe, tak obywatele mogą w ramach powstających witryn robić dokładnie to samo. Internet jest pojemny, więc może tu znaleźć miejsce zarówno rzeczowa krytyka, przeszukiwalne bazy wypowiedzi publicznych, ale też satyra - jedna z kategorii publicznej oceny poczynań osób publicznych. Transparentność życia publicznego podnosi poprzeczkę skuteczności rządzenia, ale nie można uznać, że jest czymś szkodliwym. Należy się raczej przyzwyczajać do myśli, że jest ona czymś naturalnym, chociaż wciąż należy o nią zabiegać i chronić. Politycy mogą wykorzystać dobrze prowadzone serwisy internetowe wskazujące potknięcia rządu, jako wygodne narzędzie, dzięki któremu mogą swoje potknięcia korygować i eliminować. Zwłaszcza zaś ci politycy, którzy głoszą hasła rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, mogliby się zaprzyjaźnić z myślą o powstawaniu projektów typu „watchdog”.

Informacja ma kolosalne znaczenie w procesie sprawowania władzy. Jeśli prawdziwe jest stwierdzenie umieszczone w tytule tej notatki, to - czytając również art. 4 ust. 2 Konstytucji RP: "Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli..." - również Naród powinien mieć jak najszerszy dostęp do informacji, by mieć narzędzia do skutecznego realizowania praw wynikających z ustawy zasadniczej.