"Oda do radości" i prawa autorskie

Ach te prawa autorskie i pokrewne... Schiller zmarł 9 maja 1805. Czy nie uważacie, że to trochę dziwne, iż ludzie chcący swobodnie korzystać z dóbr kultury zwracają uwagę na to, kiedy ktoś zmarł? Niektórzy - być może - z niezdrowym podnieceniem czekają, aż jakaś znana ze swojej twórczości postać, umrze. To trochę smutne. Dla nas ważne jest to, że Konstanty Ildefons Gałczyński zmarł 6 grudnia 1953. A to jego tłumaczenie poematu Schillera wykonuje się publicznie na imprezach związanych z Unią Europejską...

Na podstawie art. 36 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu, liczonych (w zależności od sytuacji, ale nas interesuje ust. 1) - "od śmierci twórcy". Dalej, w art. 39 ustawy: "Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów...". Gałczyński zmarł w 1953 roku. A więc policzmy, zaczynając od '54 roku... 2024 rok musi upłynąć...

Odnośnie "Hymnu europejskiego" na stronach Unii można przeczytać:

Jest to hymn nie tyle samej Unii Europejskiej co Europy w jej szerokim znaczeniu. Melodia pochodzi z Dziewiątej Symfonii skomponowanej przez Ludwiga Van Beethovena w 1823. W końcowym fragmencie swojej symfonii, Beethoven umieszcza "Odę do radości" napisaną w 1785 roku przez Friedricha von Schillera. Poemat ten wyraża schillerowską idealistyczną wizję przedstawicieli rasy ludzkiej stających się dla siebie braćmi - wizję, którą podzielał Beethoven.
(...)

Urząd Komitetu Integracji Europejskiej pisze:

Hymnem Unii Europejskiej jest "Oda do radości", fragment IX Symfonii Ludwiga van Beethovena. W 197 r. "Odę" wybrała na swój hymn Rada Europy, a słynny dyrygent Herbert von Karajan przygotował aranżację na fortepian, instrumenty dęte i orkiestrę symfoniczną. W 1986 r. hymn i flagę przejęła od Rady Europy Unia Europejska.
Fryderyk Schiller "Oda do radości"
(...)

A dalej UKIE... umieszcza treść przekładu poematu Schillera, którego dokonał Konstanty Ildefons Gałczyński. Znacie to wszyscy: "O radości, iskro bogów, kwiecie elizejskich pól święta, na twym świętym progu staje nasz natchniony chór...". Jest to jednak opracowanie, które chronione jest przez prawo autorskie na podstawie art. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Art. 2 ust. 1 ustawy stwierdza:

Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

Jest jeszcze ust. 2 tego przepisu:

Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły.

Jednak to nie znaczy, że opracowanie nie korzysta z ochrony. Korzysta, gdyż jest przedmiotem prawa autorskiego. Ustęp drugi stwierdza jedynie, że nie trzeba pytać twórcy utworu pierwotnego o zgodę na korzystanie z opracowania w przypadku, gdy prawa do tego utworu pierwotnego wygasły. Okres ochronny autorskich praw majątkowych do poematu Schillera już upłynął (70 lat po śmierci twórcy). Nie upłynął jeszcze okres ochronny praw majątkowych do utworu, jakim jest przekład Gałczyńskiego.

Można sobie posłuchać hymnu europejskiego w wykonaniu Młodzieżowej Orkiestry Dętej Unii Europejskiej pod batutą André Reichlinga, trzeba jednak pamiętać, że "wszystkie prawa producenta i właściciela nagrania [są] zastrzeżone".

Na stronie UKIE czytamy: "oficjalnie hymn Unii Europejskiej nie ma słów, aby nie doszło do sporów, w jakim języku powinien być śpiewany". Sądzę, że prawa autorskie do takich słów mają tu większe znaczenie, niż spory o język...

Jak zażartował Jarosław Lipszyc, prezes Fundacji Nowoczesna Polska: "skala naruszeń spowodowana nieodpowiedzialnym zachowaniem UKIE jest niewyobrażalna". I wskazał link do Google, gdzie zadał następujące pytanie wyszukiwarce: "odśpiewali odę do radości". Na stronie Stowarzyszenia Pro Civitas w Staszowie: "...Po wspólnym odśpiewaniu "Ody do Radości", w którą uczniowie ze Staszowa włożyli szczególnie dużo serca i co zostało docenione przez prowadzących imprezę...", na stronie filantropia.pl: "...Wszyscy uczestnicy spotkania odśpiewali Odę do radości. W spotkaniu udział wzięło blisko 70 osób starszych...", na stronie Platformy Obywatelskiej: "...Na koniec młodzi demokraci odśpiewali "Odę do radości", dedykując ją obecnym Białorusinom...", na stronie GTS Konin: "...Jako "pełnoprawni" uczniowie salezjańskiego gimnazjum "młodzi sercem i duchem" z temperamentem gimnazjalisty odśpiewali "Odę do radości"....". I tak dalej. "Wyniki 1 - 10 spośród około 683 dla zapytania odśpiewali odę do radości". A to tylko "wierzchołek góry lodowej". W publicznym wykonywaniu chronionego przez prawo autorskie utworu bije się nawet rekordy Guinessa, co łatwo znaleźć w jednej z relacji (PDF) dotyczącej przygotowań do "Polskich Spotkań Europejskich", organizowanych przez Polską Fundację im. Roberta Schumana...

A może coś przeoczyłem?

Przeczytaj również w Wikipedii:

• Hymn Unii Europejskiej
• Oda do radości
• Friedrich Schiller
• Konstanty Ildefons Gałczyński