Internetowa dostępność dóbr kultury

Walczę sobie po swojemu z niektórymi patologiami dotyczącymi udostępniania zdigitalizowanych zasobów kultury w internecie. Raz to będzie walka z logiem archiwów, które zasłania udostępnione w sieci obrazki muzealiów, raz to będzie walka z usuwaniem informacji o przetargu na digitalizację metryki koronnej z BIP. Innym razem zżymam się, gdy parafialne archiwum odmawia udostępnienia informacji, bo nie musi.

Czasem się zadumam nad zjawiskami, jak np. powstawanie kolejnych ośrodków informacyjnych (stron, serwisów), które publikują przedmiotowo te same dane, co inne, już istniejące serwisy, ale ponieważ to "z innej puli pieniędzy", to robią oddzielnie (bo nie da się zasilać kolejnymi skanami istniejącego serwisu szukajwarchiwach.pl, tylko trzeba zrobić kolejny, genealogiawarchiwach.pl, c'nie?). W efekcie podobne zasoby nie są objęte jednym narzędziem wyszukiwawczym, przepala się kasę na promocje i takie tam, a jak się raz zrobi źle (vide te "loga" zasłaniające wyobrażenia muzealiów lub dokumentów), to potem nie ma kasy na to, by poprawić. I tak to sobie w Polsce jest. Dlatego chętnie zainteresowałbym Państwa raportem (nie moim), który łączy takie obszary badań, jak dostęp do informacji publicznej, re-use, dostępność dla osób obarczonych niepełnosprawnością, ale też użyteczność (kiedyś powiedzielibyśmy ergonomię, dziś usability) serwisów.

Przed nami wejście w życie ustawy o re-use, czyli ustawy o ponownym wykorzystaniu informacji z sektora publicznego. Ustawa nie jest doskonała, w toku wieloletnich prac nad nią zgłaszałem wiele problemów, które będą wynikały z takich lub innych przepisów tej ustawy. Tak czy siak - ustawa ta musiała uwzględnić też nowelizacje europejskiej dyrektywy o re-use, która to dyrektywa obejmuje swym zasięgiem również zasoby BAM (biblioteki, archiwa, muzea).

W tym kontekście zachęcam do rzucenia okiem na raport przygotowany w ramach projektu „Cyfrowa Kultura dla Obywateli” współfinansowanego z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji, a zatytułowany "Udostępnianie zdigitalizowanych zasobów kultury w internecie. Użyteczność – dostępność – praktyki" (raport przygotował zespół autorów: Wojciech Kowalik, Jagoda Komusińska, Jan Strycharz, Łukasz Maźnica). Raport był recenzowany (dr Seweryn Rudnicki i Bartosz Józefowski).

Jak wspomniałem - czekamy na wejście w życie ustawy o re-use, ale w kontekście powyżej przywołanego raportu ważniejsze jest to, że Polska ratyfikowała konwencję ONZ w sprawie praw osób niepełnosprawnych i dostępność do zasobów cyfrowych (w tym takich, które dotyczą dóbr kultury) teoretycznie jest w Polsce gwarantowana przez art 9 tej konwencji. Ale przepisy te nie mają zębów. Innymi słowy - nie ma formalnej drogi, która pozwoliłaby skutecznie przeciwdziałać sytuacjom, w których powstający z publicznych pieniędzy serwis internetowy nie jest dostępny dla osób niepełnosprawnych. Oczywiście, ktoś tak może powiedzieć, niepełnosprawnych jest mało, a ważne, by było dostępne dla sprawnych. Otóż przygotowanie serwisu zgodnie ze sztuką nie dość, że jest dostępne też dla osób bez niepełnosprawności, ale też nadaje się do automatycznego przetwarzania, sprawnego wyszukiwania informacji, generalnie do łatwiejszego re-use. Dlatego prawa dot. dostępności cyfrowych zasobów, które gwarantowane są niepełnosprawnym w istocie realizują uprawnienia wszystkich.

PS
Ostatnio, gdy pewne archiwum kurialne odmówiło mi dostępu do archiwum parafialnego, bo parafia bez zgody udostępniać zasobów nie musi, a kuria nie uznała za słuszne takiej zgody udzielić "w moim przypadku", przesłałem dyrektorowi archiwum kurialnego link do swojego tekstu, w którym tłumaczę swoje podejście do dziedzictwa: Starania genealogów jako praktyczny przykład ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego, w tym zasobów BAM. Nie otrzymałem jednak już kolejnego listu.