Walka z dyskryminacją w UE: Komisja proponuje projekt nowej dyrektywy

2 lipca Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie ochrony poza miejscem pracy przed dyskryminacją ze względu na wiek, niepełnosprawność, orientację seksualną, religię czy przekonania. Dla przypomnienia: Polska podpisała traktat ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i trwają prace nad projektem ustawy o równym traktowaniu. W Unii obowiązuje dyrektywa 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne. Projekt nowej dyrektywy unijnej idzie nieco dalej i dotyka zarówno zagadnień socjalnych, jak również dostępu do towarów i usług (uzupełnia również istniejące regulacje, wychodząc poza relacje pracownik-pracodawca).

Na stronie Komisji Europejskiej opublikowano notatkę prasową pt. UE proponuje wprowadzenie ochrony przed dyskryminacją poza miejscem pracy (IP/08/1071). Już we wstępie ten notatki wymieniono zakres projektu: "równe traktowanie w dziedzinie ochrony socjalnej (w tym zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia), edukacji, dostępu do towarów i usług oferowanych powszechnie na zasadach komercyjnych oraz dostarczania takich towarów i świadczenia takich usług (w tym również w zakresie mieszkalnictwa)". W tym sensie projekt dyrektywy ma szerszy zakres niż traktat ONZ, co nie oznacza, że inne akty prawne prawa międzynarodowego, które tworzą system praw człowieka, nie dotykają tego zakresu.

W Polsce pojawiło się w ostatnim czasie kilka projektów ustaw "o równym traktowaniu". Te projekty są konsultowane, prowadzone są ostatnio prace głównie nad sprawdzeniem jak polskie prawo antydyskryminacyjne koreluje z traktatem ONZ (być może prowadzone są też inne prace, o których nie wiem). Trochę się obawiam (a może niepotrzebnie), że w związku z projektem dyrektywy prace nad polską ustawą znów nieco się przesuną.

Chociaż przecież prawo antydyskrymianacyjne w Unii Europejskiej obowiązuje w pewnym zakresie. W 2006 roku Komisja przedstawiła Radzie oraz Parlementowi Europejskiemu sprawozdanie (PDF) na temat stosowania dyrektywy 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (dyrektywę tą przyjęto na podstawie art. 13 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską). Tam m.in. napisano:

Akt ten ma znaczny wpływ na zwiększanie poziomu ochrony przed dyskryminacją dla osób zamieszkałych na terytorium całej UE. W niektórych państwach członkowskich wystąpiły jednak opóźnienia w transponowaniu tych przepisów do prawa krajowego i potrzebne są dodatkowe wysiłki, aby zapewnić skuteczne ich wdrożenie i egzekwowanie.

To nie jedyne przepisy antydyskryminacyjne w Unii. Wypada m.in. odnotować również Dyrektywę Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającą w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług.

Jak wspomniałem - Komisja przyjęła wniosek dotyczący projektu nowej dyrektywy. Dostępny jest w wersji angielskojęzycznej: Proposal for a Council Directive on implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of religion or belief, disability, age or sexual orientation COM(2008) 426 final (PDF). Natomiast w przywołanej wyżej notatce prasowej Komisji Europejskiej z 2 lipca 2008 roku czytamy m.in.:

Biorąc pod uwagę, że w niektórych państwach członkowskich ochrona przed dyskryminacją już w tej chwili funkcjonuje w bardzo szerokim zakresie, przyjęty dziś wniosek stworzy równe reguły gry dla całej UE. Parlament Europejski już wielokrotnie wzywał do przyjęcia takiego wniosku obejmującego wszystkie kraje UE, a w grudniu 2007 r. szefowie państw i rządów wezwali państwa członkowskie do zintensyfikowania wysiłków na rzecz walki z dyskryminacją.

Dyrektywa zakazuje bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji oraz molestowania, a także wiktymizacji. Dla osób niepełnosprawnych niedyskryminowanie oznaczać będzie ogólnodostępność, jak również zasadę „racjonalnych usprawnień”, która jest już stosowana w obowiązującym prawodawstwie europejskim. Dyrektywa nie zawiera jednak przepisów, które nakładałyby na dostawców usług nieproporcjonalne obciążenia. Uwzględnia się w niej bowiem wielkość i środki danego przedsiębiorstwa, jak również jego charakter, szacowany koszt, cykl życia towarów i usług oraz możliwe korzyści ze zwiększenia dostępu dla osób niepełnosprawnych. Dyrektywa dotyczy tylko tych osób prywatnych, które prowadzą działalność gospodarczą.

Państwa członkowskie zachowają również prawo do utrzymania środków w zakresie świeckości państwa lub statusu i działalności organizacji religijnych. Dyrektywa w żaden sposób nie wpłynie na ogólnie akceptowane praktyki, takie jak zniżki dla osób starszych (np. w komunikacji miejskiej czy muzeach), czy też ustanawianie ograniczeń wiekowych w dostępie do niektórych towarów (np. zakaz sprzedaży alkoholu młodzieży) ze względów ochrony zdrowia publicznego. Aby zagwarantować skuteczność proponowanych środków, krajowe organy ds. równości będą zapewniały porady dla ofiar dyskryminacji, a organizacje społeczeństwa obywatelskiego będą również miały możliwość wspierania ich na drodze procedur sądowych i administracyjnych.

Obok projektu dyrektywy Komisja opublikowała również Komunikat „Niedyskryminacja i równość szans: odnowione zobowiązanie” (PDF; wersja angielskojęzyczna)

Z perspektywy zagadnień poruszanych w tym serwisie przepisy antydyskryminacyjne są dla mnie interesujące głównie ze względu na zagadnienia dostępu do informacji (zwłaszcza w znaczeniu technicznym, a doniesienia na ten temat gromadzę w dziale accessibility) oraz ze względu na kwestie neutralności technologicznej państwa (co istotne ze względu na przepisy normujące zagadnienia informatyzacji, ale również, w dalszej konsekwencji, normujące zagadnienia zamówień publicznych związane z budowaniem infrastruktury "społeczeństwa informacyjnego"). Nowe regulacje wprowadzą również kwestie dyskryminacji do sfery handlu i ochrony praw konsumentów.