Nieuczciwe praktyki handlowe - czeka nas implementacja

W 2003 roku pisałem, że Komisja Europejska zaproponowała dyrektywę dotyczącą nieuczciwych praktyk w relacji przedsiębiorca - konsument, które mają miejsce m.in. internecie (por. Nieuczciwe praktyki w internecie - chociaż w tytule tamtej notatki o internecie wspominam, to w projekcie dyrektywy była mowa o "rynku wewnętrznym"). Dziś w Wielkiej Brytanii trwają prace nad implementacją gotowej dyrektywy na grunt tamtejszego prawa krajowego. W Polsce również toczy się dyskusja nad projektem stosownej ustawy (chodzi o projekt ustawy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk handlowych), pojawia się również w tym kontekście dyskusja na temat internetu. A ja niedawno pisałem o jednym przypadku wykorzystania komentarzy w internetowych serwisach w celu reklamowym, ale wskazując przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Zacznijmy od tego, że dostępny jest dla wszystkich tekst Dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Tekst mający znaczenie dla EOG). W przyjętej dyrektywie słowo internet nie pada ani razu.

Przy tekście dyrektywy można znaleźć załącznik, a w nim wymieniono "Praktyki handlowe uznawane za nieuczciwe w każdych okolicznościach". Wśród "Praktyk handlowych wprowadzających w błąd" wymieniono "11) Wykorzystywanie treści publicystycznej w środkach masowego przekazu w celu promocji produktu w sytuacji, gdy przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub dźwięków łatwo rozpoznawalnych przez konsumenta (kryptoreklama)" (co ma pozostawać bez uszczerbku dla dyrektywy 89/552/EWG). Tam też wymieniono wśród "Agresywnych praktyk handlowych" także "26) Uporczywe i niechciane namawianie do zakupu produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki komunikacji na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie uzasadnionym przez prawo krajowe. Pozostaje to bez uszczerbku dla art. 10 dyrektywy 97/7/WE oraz dyrektyw 95/46/WE [2] i 2002/58/WE". Jest też Załącznik II, a tam zebrano w jednym miejscu przepisy prawa wspólnotowego określające zasady reklamy i komunikacji handlowej

Generalnie trzeba powiedzieć, że na mocy art. 5 tej dyrektywy nieuczciwe praktyki handlowe są zabronione.

Gazeta Wyborcza w tekście Reklamowe faule na blogach pisze: "Według Europejskiej dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, niezgodne z prawem będzie tworzenie blogów sponsorowanych, które chcą uchodzić za coś, czym nie są - za bezstronne i niezależne dzienniki internetowe. Na czarnej liście znajdzie się nie tylko kryptoreklama, ale i taka publicystyka, która pod pozorem rzetelnej analizy będzie promować produkty dostarczone uprzednio autorowi przez producenta". Nie należy tego brać dosłownie, bo oczywiście w tekście dyrektywy nie znajdziecie Państwo słowa "blog", o internecie już wspominałem, że go tam nie ma, a odniesienie do elektronicznego charakteru czegokolwiek pada w zacytowanym wyżej fragmencie (w kontekście poczty elektronicznej) i jeszcze w trzech innych miejscach, gdy dyrektywa przywołuje tytuł innych dwóch dyrektyw: dyrektywy 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 2002 r. dotyczącej przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego, w ramach rynku wewnętrznego ("Dyrektywa o handlu elektronicznym"). Ale to nie przeszkadza, by powyższa teza Wyborczej o blogach była prawdziwa - zgodnie z zacytowanym wyżej fragmentem.

Warto też sięgnąć do serwisu Out-Law, gdzie w tekście UK consults on Unfair Commercial Practices Directive piszą o konsultacjach społecznych, które uruchomiono w celu implementacji wspomnianej wyżej Dyrektywy. Nowe brytyjskie prawo krajowe związane z tym obszarem wejść w życie - jeśli plan się powiedzie - 6 kwietnia 2008 roku.

Na marginesie tego tematu chciałbym wrócić na chwilę do tekstu Wyborczej, bo w nim dyrektywa jest jedynie pretekstem do podsumowania. Główny nacisk autorzy położyli na zjawisku wykorzystania blogów w celu reklamy. Posługują się określeniem "flog" (od miksu fake - "fałszywy" - i blog). Autorzy opisują w tym tekście jak to internauci odkryli próby manipulacji w różnych sponsorowanych czy zakładanych specjalnie w celu reklamowym blogów: a to blog o wycieczce i nocowaniu na parkingach Wal-Martu, a to fałszywy blog o sposobów przekonywania kogoś o tym, że najlepszym prezentem dla rzekomego autora bloga jest konsola PSP. Potem zaś piszą "W Polsce podobnej afery jak Sony czy Wal-Mart na razie nie było".

A ja jedynie chciałem przypomnieć o dwóch działach niniejszego serwisu: konkurencja oraz konsumenci, bo do obu z nich dodane są notatki Marketing bezpośredni, szeptany, a może nieuczciwa konkurencja i Honorowe załatwienie sprawy. A było to przecież nie tak dawno, bo miesiąc temu (10 maja Neuron Agencja Public Relations Sp. z o.o. opublikowała na moją prośbę na swojej stronie głównej przeprosiny związane z tym, że ktoś usiłował wykorzystać serwis VaGla.pl Prawo i Internet, ale też przecież i inne serwisy i blogi internetowe, by zareklamować jedną z usług serwisu Grono.net...). Mógłbym zachęcić jeszcze do przejrzenia materiałów zgromadzonych w dziale reklama i marketing, ale zrobicie to już na własną odpowiedzialność.

Temat w sumie nie jest nowy - bo przecież chodzi o prawa konsumenckie. Ten obszar był w Polsce przedmiotem zainteresowania i Trybunału Konstytucyjnego i sądów powszechnych. Są też inne wzorce - wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Temat samej dyrektywy, od której zacząłem ten tekst, doczekał się już monografii i innych opracowań. Ale generalnie warto się temu tematowi przyglądać, gdyż - co było zresztą w tym serwisie, (zwłaszcza przez Just) sygnalizowane - pojawił się przecież w Polsce projekt ustawy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych. Ta ustawa ma na celu implementacje na polski grunt przepisów wspomnianej dyrektywy.

Nie tak dawno, bo w połowie kwietnia serwis eGospodarka.pl pisał "Rząd przyjął projekt ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, przedłożony przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ochrona konsumentów, zapewnienie im realnych możliwości dochodzenia swych praw oraz zwalczanie i zapobieganie nieuczciwym praktykom to najważniejsze cele projektu ustawy. Projekt dostosować ma polskie prawo do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej"...

Ale ja zachęcam do zapoznania się z materiałami zgromadzonymi w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jest tam projekt ustawy (PDF) wraz z uzasadnieniem (PDF). A jeśli ktoś będzie chciał zapoznać się bliżej z dyskusją związaną z tym zagadnieniem, to w internecie znajdzie również Opinie Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan w sprawie projektu ustawy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych ("Naszym zdaniem, zakres projektowanej ustawy dotyczy zagadnień w części już uregulowanych w polskim systemie prawnym...") oraz Opinię Krajowej Izby Gospodarczej w sprawie projektu ustawy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk handlowych ("Naszym zdaniem zaproponowana przez projektodawcę definicja nieuczciwej praktyki handlowej jest zbyt rozbudowana i wielokryteriowa...").

Chętnie też (jak przypuszczam - dla równowagi) podlinkowałbym stosowną opinię Federacji Konsumentów, ale niestety nie mogłem jej znaleźć w ich serwisie. Ostatni (najwyżej położony na liście) news w dziale Aktualności serwisu Federacji datowany jest na 24 listopada 2004 roku i nosi tytuł Zadecyduj o swoim podatku. Chodzi oczywiście o 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego... To taka mała złośliwość i w dodatku nie do końca prawdziwa. Po prostu "Aktualności" w serwisie Federacji poukładane są w dziwnej kolejności. Drugi na liście news (licząc od góry) pochodzi z 14 maja 2007... Ale też nie dotyczy projektu tej ustawy.

Nie, nie. Dziś wcale się nie kładłem spać.