Donos jako forma hackingu systemu (prawnego)

Jak się bawić w takich, domorosłych hackierów systemu, to właściwie dlaczego nie pełną gębą? Ciekawe co by się stało, gdyby ktoś pod wpływem lektury przepisów art. 304. kodeksu postępowania karnego i art. 269b. kodeksu karnego postanowił złożyć zawiadomienie do prokuratury lub na Policję o możliwości popełnienia przestępstwa... Ostatnio jestem przepracowany i takie nieodpowiedzialne wizje przychodzą mi do głowy. Proszę potraktować ten tekst jako felieton, bo nie chciałbym, aby ktoś uznał, że jątrzę i podpuszczam. A potem musiałbym się przemykać szybko na ulicy, by mnie jakiś przedsiębiorca nie zatłukł deską z gwoździem, bo komuś namieszałem w głowie.

W każdym razie podstawą takiego zawiadomienia mogłaby być treść art. 304 § 1. KPK. Przepis ten stwierdza, że "każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję...". Ze względu na odpowiednie stosowanie przepisu art. 191 § 3 - składający doniesienie może zastrzec dane dotyczące miejsca swego zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu (no, ale tylko jeśli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej w stosunku do składającego).

Chociaż z obserwowanej praktyki społecznej wynika, że takie doniesienia składane są instrumentalnie (co i rusz jakaś organizacja składa doniesienie na tego czy tamtego, często się też składa z przyczyn politycznych - jak przypuszczam, ale nie znam się na tym), no ale system zachęca obywateli, by informowali organy ścigania o przestępstwach. Dzięki temu system może działać sprawniej. A przecież racjonalny ustawodawca przewidział w art. 269b. kodeksu karnego przestępstwa, które ścigane są z urzędu (por. Wokół artykułu 269b § 1 kodeksu karnego).

Art. 269b. Kodeksu karnego

§ 1. Kto wytwarza, pozyskuje, zbywa lub udostępnia innym osobom urządzenia lub programy komputerowe przystosowane do popełnienia przestępstwa określonego w art. 165 § 1 pkt 4, art. 267 § 2, art. 268a § 1 albo § 2 w związku z §
1, art. 269 § 2 albo art. 269a, a także hasła komputerowe, kody dostępu lub inne dane umożliwiające dostęp do informacji przechowywanych w systemie komputerowym lub sieci teleinformatycznej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1, sąd orzeka przepadek określonych w nim przedmiotów, a może orzec ich przepadek, jeżeli nie stanowiły własności sprawcy.

Jeśli ktoś miałby wątpliwości co miał na myśli ustawodawca wprowadzając ten przepis, przypomnę jeszcze fragment uzasadnienie do projektu ustawy nowelizującej kodeks karny (warto też sięgnąć do tekstu U nas też nowelizacja):

(...)
Z kolei nowy przepis art. 269b K.k. penalizuje wytwarzanie, pozyskiwanie, zbywanie i udostępnianie innym osobom urządzeń lub programów komputerowych, które mogą służyć do popełnienia przestępstwa przeciwko ochronie informacji. Projektowany przepis art. 269b wskazuje na konkretne przestępstwa określone w Rozdziale XXXIII, które można popełnić przy użyciu programów i urządzeń, o których mowa w tym przepisie. Ponadto penalizuje on wytwarzanie, pozyskiwanie, zbywanie i udostępnianie innym osobom haseł komputerowych i kodów dostępu, jak również innych danych umożliwiających dostęp do informacji przechowywanych w systemie komputerowym. Ze względu na fakt, że hasła komputerowe i kody dostępu mają praktycznie tylko jedno zastosowanie (tj. uzyskanie dostępu do systemu komputerowego), zrezygnowano tu ze wskazywania przestępstw, których popełnieniu mogłyby służyć. Kody i hasła komputerowe dostępu służą bowiem jedynie ochronie informacji zawartych w systemie komputerowym i nieuprawniony obrót nimi należy uznać za społecznie szkodliwy w stopniu uzasadniającym penalizację. Dodatkowo, w art. 269b § 2 wprowadzono zapis o przepadku urządzeń lub programów komputerowych, określonych w § 1 tego przepisu, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.
(...)

Przepis jest w miarę jasny, lektura uzasadnienia zaś musi rozwiać wszelkie wątpliwości niedowiarków (chociaż może nie, bo w uzasadnieniu posłużono się pojęciem "nieuprawniony obrót", a w przepisie się nim nie posłużono, może to i dobrze, bo byłby kłopot interpretacyjny, a tak takiego kłopotu nie ma). Podobno przepis ten jest nawet używany. Trochę mi się nie chce wierzyć, ale jednak wierzę, z racji źródła informacji o używaniu tego przepisu. Gdyby ktoś postanowił złożyć doniesienie (jak widziałem - w wielu komisariatach nie korzysta się z komputerów, więc można się czuć w miarę bezpiecznie i nie narazić się na uzasadnioną furię w przypadku, gdyby funkcjonariusz przyjmujący zawiadomienie akurat korzystał z komputera, co właśnie by mu się zgłaszało jako przestępstwo), a nie chciałby sam siebie denuncjować w związku z posiadaniem komputera i systemu operacyjnego, rozlicznych menadżerów plików (pozwalają na kasowanie danych, a więc to te przypadki z art. 268a § 1 i 269a KK), czy w związku z faktem, że zakładając w jakimś portalu konto musiał wygenerować hasło, a także je innym udostępnił logując się na to konto ostatnio... A więc gdyby nie chciał sam siebie, to jest prostszy sposób sprawdzenia jak działa ten przepis w praktyce. Wystarczy sięgnąć do rankingu TOP 200 (właśnie niedawno redakcja Computerworld przygotowała ten prestiżowy ranking firm informatycznych i telekomunikacyjnych)... To przecież nic osobistego.

Gdyby wziąć jedynie głównych graczy (zwykły komputer klasy PC jest "przystosowany" do popełnienia przestępstw, podobnie system operacyjny), a więc po kolei, nie licząc się z sympatiami, bo przecież nie o osobiste sympatie tu chodzi, a o obywatelski obowiązek: HP, Microsoft, Oracle, Sygnity, Comarch, Procom Software, IBM, Novell, a potem cała masa innych rodzimych producentów i dystrybutorów czy innych pośredników, integratorów. Wszystko to w jednym zawiadomieniu ktoś mógłby umieścić. Ale przecież nie tylko. Czy poszczególne przedsiębiorstwa zatrudniające pracowników nie udostępniają innym osobom (pracownikom chociażby) urządzeń i programów, o których tu mowa? A w urzędach nie pracuje się przy komputerze? Ktoś jest przecież za to odpowiedzialny. Nawet w Ministerstwie Sprawiedliwości projekt nowelizacji kodeksu karnego powstał na jakimś komputerze przy pomocy urządzenia i programu komputerowego przystosowanego do popełnienia przestępstwa... Urzędnicy pewnie mają też jakieś hasła do systemów, kody dostępu... Nie ma zmiłuj. Hacker systemu prawnego chcący sprawdzić jak zachowałaby się prokuratura, gdyby ktoś postanowił w trybie art. 304 kpk takie zawiadomienie złożyć, musiałby wymienić ich wszystkich. To byłoby dość długie zawiadomienie. No to chociaż jednego czy dwóch. Można by wybrać akurat tego, który wygrał ostatnio jakiś przetarg na dostawę sprzętu. A może darzyłby sympatią jakąś gazetę i ona zgodziłaby się w ten sposób na temat numeru, opisując swoje boje o uniewinnienie kadry zarządzającej (tylko proszę mnie nie denuncjować, bo ja jestem niepoczytalny - jest czwarta nad ranem, a ja przy komputerze)? Ach! Ile jest możliwości wyboru celu.

Gdyby ktoś się zdecydował, to proszę mi dać znać (wezwę lekarza), ale też proszę pamiętać, że w żadnym wypadku nikogo nie namawiam do tego rodzaju zamulania zbędną robotą urzędników i funkcjonariuszy organów ścigania. Jestem przekonany, że oni mają co robić i to nie ich wina, że ustawodawca jest racjonalny, a polska implementacja przepisu art. 6 konwencji Rady Europy z listopada 2001 r. o zwalczaniu cyberprzestępczości (gdzie mowa np. o "urządzeniach, w tym także programie komputerowym, przeznaczonych lub przystosowanych przede wszystkim dla celów popełnienia któregokolwiek z przestępstw określonych zgodnie z...") jest generalnie zgodna z czym trzeba. To "przeznaczonych lub przystosowanych przede wszystkim", które w redakcji polskiego przepisu implementacyjnego się nie pojawiło, też nie załatwiałoby sprawy. To jest dobre w konwencji, która jest dość ogólna. Przepis prawa krajowego winien chyba być bardziej precyzyjny, ale ustawodawca postanowił penalizować to, co penalizować postanowił. U nas się karze za "urządzenia lub programy komputerowe przystosowane". I to do lat 3.

Jest jeszcze inny aspekt sprawy. Polski rynek IT wzrósł podobno o 23% i dosięgnął 6,6 miliardów dolarów. Gdyby tak polecieć po Top 200 i mieć w pamięci, że w przypadku skazania sąd musi orzec przepadek określonych w przepisie przedmiotów (a może orzec tylko wtedy, gdy nie są własnością sprawcy). Jest szansa na pieniądze dla potrzebujących ich grup społecznych. Po co protestować? Po co strajkować, chodzić tam i z powrotem po przejściu dla pieszych, skoro jest lepsze rozwiązanie...

A więc gdyby ktoś się zdecydował... Ale zamiast składać takie zawiadomienie proponuję intelektualną zabawę w prześledzenie tego, co mogłoby się stać dalej, gdyby ktoś takie zawiadomienie jednak złożył. Jakich argumentów używaliby pełnomocnicy korporacji, radcowie prawni urzędów, którzy - jeśli by do tego doszło - musieli się jakoś bronić przed tym przepisem? Takie akademickie rozważania. Proszę się postarać i nie iść na łatwiznę, bo najprościej zacząć od braku winy (czy na pewno to najprostsze?), albo od społecznej szkodliwości. Czy Prokuratura wszczęłaby postępowanie sprawdzające? Na jakiej podstawie próbowałaby tego nie zrobić? Czy zapadłaby decyzja o wszczęciu śledztwa? Jakie środki zaskarżenia? Na co się powoływać? Kto tu się przygotowuje do egzaminu na aplikację adwokacką? Może w ramach ćwiczenia przed trzydziestym czerwca?