Pytania o możliwości uzyskania wynagrodzenia autorskiego czyli list do stowarzyszenia KOPIPOL

Napisałem list do Stowarzyszenia Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL, którego treść publikuję również w niniejszym serwisie. List, po stosownych nagłówkach wymieniających adresatów i autora, zacząłem od słów: "Szanowni Państwo, jako autor utworów publikowanych w internetowym serwisie VaGla.pl Prawo i Internet zwracam się do Państwa z uprzejmymi pytaniami dotyczącymi zasad, na jakich mogę uzyskać przypadającą mi - jako twórcy - część opłat, które gromadzicie Państwo (działając na rzecz twórców) na podstawie art. 20 oraz art. 20 prim ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku..."

W dalszej części zaś napisałem (może zrezygnuję z italica na rzecz czytelności, w każdym razie - to co poniżej to cytat z listu):

"Jestem zarówno autorem jak i wydawcą publikowanych w ramach prowadzonego przeze mnie serwisu internetowego utworów. W serwisie znajdującym się pod adresem http://prawo.vagla.pl zgromadzonych jest już ponad 7 tys tekstów, które następnie przez użytkowników są np. drukowane w ramach dozwolonego użytku osobistego, o którym mowa w ww. przepisach ustawy. Wedle badania Megapanel PBI/Gemius realizowanego przez Polskie Badania Internetu Sp. z o.o. i Gemius SA ze stycznia 2007 w wymienionym miesiącu z prowadzonego przeze mnie serwisu korzystało 127763 użytkowników indywidualnych - real users, którzy wygenerowali w tym czasie 259710 odsłon stron. Prowadzone przeze mnie statystyki różnią się nieco od wyników ww. badania. Polskie Badania Internetu Sp. z o.o. oraz spółka Gemius SA nie oferują badań na temat statystyk wydruków utworów publikowanych w ramach internetowych serwisów. Nie ma jednak wątpliwości, że takie wydruki są tworzone przez użytkowników mojego serwisu.

Artykuły mojego autorstwa na temat prawnych aspektów społeczeństwa informacyjnego drukowane były w ten sposób m.in. na drukarkach Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i wykorzystywane w ramach dozwolonego użytku osobistego przez Sekretarza Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosława Sellina. Na pytanie: do kogo mam się udać w celu uzyskania przysługującego mi - jako twórcy - wynagrodzenia, Minister Sellin zasugerował, bym zwrócił się do właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi, które to organizacje na podstawie stosownych przepisów gromadzą opłaty na moją - jako twórcy - rzecz. Postanowiłem zatem skorzystać z tej sugestii.

W Rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów, wydanego na postawie art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustalono m.in. kategorie urządzeń i czystych nośników oraz wysokość opłat od kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych oraz związanych z nimi czystych nośników, których wykaz jest określony w załączniku nr 3 do ww. rozporządzenia.

W wykazie urządzeń reprograficznych znajdujących się w załączniku nr 3, o którym wyżej, znalazły się takie urządzenia jak: "Maszyny skanujące albo kopiujące w ilości od 0 do 1 kopii albo skanów na minutę" (wraz z odpowiadającą urządzeniu wysokością opłaty 1%, liczonej od ceny sprzedaży urządzenia), "Maszyny skanujące albo kopiujące w ilości od 2 do 99 kopii albo skanów na minutę" (1% ceny sprzedaży tych urządzeń + 0,02% ceny sprzedaży tych urządzeń od każdej następnej zdolności do wykonania kolejnej kopii albo skanu (1 % ceny + ilość kopii lub skanów na minutę 0,02%)), "Maszyny kopiujące albo skanujące w ilości od 100 kopii albo skanów na minutę" (3% od ceny sprzedaży urządzenia) oraz "Papier kserograficzny" (0,001% od ceny nośnika). Chociaż wyraźnie mowa tu o skanowaniu i papierze „kserograficznym”, to nie powinno być wątpliwości, że w przywołanym zestawieniu chodzi też o urządzenia drukujące i papier do drukarek.

Na mocy §4. Rozporządzenia - organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi uprawnionymi do pobierania i podziału opłat od urządzeń i nośników, o których mowa w załączniku nr 3 do rozporządzenia, jest: Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL (na rzecz twórców) oraz Stowarzyszenie Autorów i Wydawców "Polska Książka" (na rzecz wydawców).

Zgodnie z §8. Rozporządzenia Ministra Kultury - jako stowarzyszenie wymienione w §4 rozporządzenia winniście Państwo dokonać podziału pobranych opłat po potrąceniu z nich uzasadnionych i udokumentowanych kosztów poniesionych w celu ich dochodzenia oraz podziału. Podziału wśród twórców, których utwory wykorzystywane są przez osoby trzecie w ramach dozwolonego użytku – co wynika m.in. wykładni zarówno stosownych przepisów ustawy jak i rozporządzenia.

Biorąc pod uwagę brzmienie art. 20 ust. 4. ustawy ("Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży urządzeń reprograficznych oraz związanych z nimi czystych nośników przypada: 1) 50% - twórcom, 2) 50% - wydawcom") zwracam się do Państwa z pytaniem o zasady, na jakich mogę - jako twórca - uzyskać ze Stowarzyszenia przypadające mi, zgodnie z obowiązującym prawem, wynagrodzenie.

Jak rozumiem - z podobnym pytaniem, ale występując w charakterze wydawcy, winienem zwrócić się do Stowarzyszenia Autorów i Wydawców "Polska Książka". Jeśli zaś chodzi o partycypowanie w opłatach od urządzeń innych niż wymienione w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Kultury winienem zwrócić się do takich organizacji jak Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, które pobiera na rzecz twórców opłaty od urządzeń i nośników, o których mowa w załącznikach nr 1 i 2 do Rozporządzenia (m.in. Odtwarzacz CD z funkcją nagrywania, Komputerowy dysk twardy, Nagrywarka komputerowa CD, Płyta CD/R, Płyta CD/RW, Karta pamięci, etc. na których można zapisywać lub w inny sposób korzystać przy ich pomocy z publikowanych w internecie utworów) oraz do Stowarzyszenia Filmowców Polskich, które gromadzi opłaty na rzecz twórców od takich urządzeń jak Płyta DVD/R (jw.).

Dodatkowo pragnę uzyskać informację dotyczące zasad, na jakich mogę uzyskać od Państwa przypadającą mi w charakterze autorskiego wynagrodzenia część opłat z tytułu zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich, o którym mowa w art. 20 prim ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, będąc głęboko przekonany, że wydrukowane "z internetu" artykuły bywają również kopiowane w ramach działalności gospodarczej, prowadzonej przez posiadaczy urządzeń reprograficznych wymienionych w tym przepisie. Na mocy §3 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 27 czerwca 2003 r. w sprawie opłat uiszczanych przez posiadaczy urządzeń reprograficznych, wydanego na podstawie ustępu drugiego art. 20 prim ustawy, Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi uprawnioną do pobierania opłat na rzecz twórców.

W tym miejscu pragnę również wspomnieć, iż jestem także autorem opublikowanych w różnych "tradycyjnych" periodykach artykułów na temat prawnych aspektów społeczeństwa informacyjnego. Jestem też autorem opublikowanej w 2005 roku książki "Prawo w Sieci. Zarys regulacji internetu", która ukazała się nakładem wydawnictwa Helion. Powyżej wyartykułowane pytania dotyczące udziału w pobieranych przez Państwa opłatach odprowadzanych przez wymienione w ustawie podmioty na rzecz twórców stawiam zatem również w kontekście tej mojej aktywności.

Zwróciłem się do Państwa z powyższymi pytaniami, gdyż wielokrotnie miałem okazję słyszeć, iż zabiegacie Państwo o poprawienie sytuacji twórców (w szczególności, ale przecież nie wyłącznie, przez postulowanie stosownych zmian legislacyjnych), a w opublikowanym na stronach internetowych Państwa Stowarzyszenia Regulaminie Repartycji (http://www.kopipol.kielce.pl/Regulamin_Repartycji.html) nie znalazłem na nie odpowiedzi.

Zaniepokoiłem się za to stwierdzeniem znajdującym się w § 4 ust. 1 ww. regulaminu, zgodnie z którym, cytuję: "Ponieważ ustalenie rzeczywiście kopiowanych utworów oraz rozmiaru kopiowania w zakresie; o którym mowa w § 2, i w następstwie tego określenie kwot należnych indywidualnym twórcom, nie jest możliwe, repartycja opłat następuje w odpowiednich częściach na rzecz uprawnionych organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi twórców w rozumieniu ustawy, zagranicznych organizacji reprezentujących twórców oraz w pozostałym zakresie w ramach funduszy: grantów, wspierania działań na rzecz ochrony praw twórców, pomocy finansowej twórcom, wspierania twórców publikujących w czasopismach naukowych lub technicznych oraz wspierania autorów szczególnie wartościowych inicjatyw twórczych".

Moje zaniepokojenie bierze się stąd, że skoro ustawa wyraźnie stwierdza, iż stosowne części pobieranych opłat mają przypadać twórcom (i to niezależnie od tego, czy są oni członkami konkretnych Stowarzyszeń - organizacji zbiorowego zarządzania), to wewnętrzny regulamin jednego z takich stowarzyszeń, który - inaczej niż ustawa czy rozporządzenie - nie stanowi powszechnie obowiązującego prawa, nie może być sprzeczny z postanowieniami ustawy czy rozporządzenia wydanego na jej postawie. Wspomniany wyżej Regulamin wprowadza - zamiast zasad wypłaty wyrażonego kwotowo wynagrodzenia (o którym mowa w § 2 Regulaminu) - procedurę konkursową ubiegania się o grant stowarzyszenia, sposób finansowania projektów z funduszu wspierania działań na rzecz ochrony praw twórców, czy wspierania finansowego twórców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji.

Są to w istocie nie te cele, w których gromadzone są środki finansowe z tytułu produkcji i importu urządzeń reprograficznych i czystych nośników czy prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na reprografii utworów na rzecz osób trzecich.

Jak mi się wydawało - środki te winny być wypłacone twórcom z tytułu korzystania przez osoby trzecie z już rozpowszechnionych utworów w ramach dozwolonego użytku osobistego. Opłaty takie winny przysługiwać z mocy ustawy, bez spełnienia dodatkowych wymogów takich, jak np. udział w jakiejkolwiek procedurze konkursowej, trudna sytuacja finansowa lub określone przez stowarzyszenie kierunki działalności (ochrona twórczości). Tymczasem - jak czytam w § 23 - z gromadzonych środków wypłacane są również wynagrodzenia autorskie dla twórców utworów, które nie zostały opublikowane przed datą złożenia stosownego wniosku, a zatem nie mogły być jeszcze wykorzystywane w ramach dozwolonego użytku osobistego.

Liczę, że Państwa odpowiedź na niniejszy list rozwieje moje wszelkie wątpliwości, a jednocześnie przyniesie informacje dotyczące sposobu, w jaki będę mógł partycypować w wynagrodzeniu należnym twórcom, a takim niewątpliwie jestem. Informacje te mogą okazać się również ważne dla wieluset (jeśli nie tysięcy) twórców, którzy publikują w internecie swoje utwory, a które następnie są wykorzystywane przez innych w ramach dozwolonego użytku osobistego, również w ten sposób, iż drukowane są następnie na urządzeniach, od których odprowadzane są stosowne opłaty - do organizacji zbiorowego zarządzania, ale przecież na rzecz twórców.

Z wyrazami szacunku

Piotr Waglowski
autor

d/w
- Jarosław Sellin, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Zarząd stowarzyszenia Internet Society Poland
- Treść niniejszego listu opublikowana zostanie również w serwisie internetowym VaGla.pl Prawo i Internet".