Nowe zasady działania Komisji Prawa Autorskiego w Sejmie

29 marca Komisja Kultury i Środków Przekazu na swoim posiedzeniu przeprowadzi pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. O przyjęciu tego projektu przez rząd pisałem w lutym. Ta kolejna nowelizacja prawa autorskiego wynika z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 stycznia 2006 r. (por. Przepisy prawa autorskiego niezgodne z Konstytucją i konsultacje społeczne). Od 1 września 2006 roku nie obowiązuje art. 108 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych... Gdyby komuś brakowało kandydatów do nowego składu Komisji Prawa Autorskiego, to mógłbym się zastanowić nad propozycjami, zwłaszcza, że arbitrom przysługuje prawo do wynagrodzenia. Jednak wiem, że kandydatów nie zabraknie.

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (druk nr 1489) dostępny jest na stronach Sejmu. Zwracam uwagę na określenie "podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych", które pada w projekcie nowelizacji. Obawiam się, że np. stowarzyszenie Internet Society Poland nie zrzesza "przedsiębiorców korzystających z utworów", chociaż zrzesza samych korzystających z utworu użytkowników (końcowych - w tym "łańcuchu pokarmowym"); Dopuszczenie wskazanych podmiotów oznacza tak naprawdę jedynie ukłon w kierunku organizacji pośredniczących w udostępnianiu "publiczności" dóbr kultury, ale sami końcowi "użytkownicy-konsumenci" nie będą mieli reprezentacji w Komisji.

Jestem przekonany, że podobnie jak to było w przypadku poprzednich nowelizacji - również i tu nikt nie wniesie o publiczne wysłuchanie, by każdy zainteresowany mógł zabrać głos w sprawie projektu.

Przypomnijmy genezę nowelizacji: w komunikacie po rozprawie Trybunału Konstytucyjnego, w czasie której TK stwierdził, że art. 108 ust. 3 w związku z art. 109 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest niezgodny z art. 20, art. 22 w związku z art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji, czytaliśmy:

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kwestionowany przepis przekracza konstytucyjną zasadę proporcjonalności w zakresie, w jakim czyni wyłącznym projektodawcą tabel organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Zdaniem TK prowadzi to do sytuacji, w której stanowisko emitentów i reemitentów nie jest równoprawne ze stanowiskiem przedstawicieli autorów. Eliminacja roli emitentów i reemitentów stwarza poważne zagrożenie dla prawidłowego i obiektywnego rozstrzygnięcia organu mającego zatwierdzić stawkę. Przepis ten jest niezgodny z Konstytucją także dlatego, że uniemożliwia emitentom i remitentom prawidłowe przedstawienie równoprawnego stanowiska w trakcie postępowania w sprawie zatwierdzania tabel....

Stąd konieczność nowelizacji. Wedle projektu art. 108 ustawy ma otrzymać następujące brzmienie:

Art. 108. 1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego powołuje Komisję Prawa Autorskiego, zwaną dalej „Komisją”.

2. Do zadań Komisji należy:

1) rozpatrywanie spraw o zatwierdzanie tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych objętych zbiorowym zarządzaniem;

2) rozstrzyganie sporów związanych ze stosowaniem zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych;

3) rozstrzyganie sporów związanych z zawarciem umowy, o której mowa w art. 21¹ ust. 1;

4) wskazywanie organizacji właściwej w rozumieniu art. 107;

5) rozpatrywanie spraw o odtworzenie akt, uzupełnienie, sprostowanie lub wykładnię orzeczenia Komisji.

3. Do postępowania przed Komisją stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej

Projekt przewiduje również dodanie po art. 108 kolejnych artykułów: art. 108¹-108¹² w brzmieniu:

Art. 108¹. 1. Komisja składa się z czterdziestu arbitrów powoływanych na 3 lata przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego spośród kandydatów, o których mowa w ust. 3.

2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego powołuje do Komisji dwudziestu arbitrów spośród kandydatów przedstawionych przez organizacje zbiorowego zarządzania, stowarzyszenia twórców, artystów wykonawców, producentów oraz dwudziestu arbitrów przedstawionych przez podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych.

3. Kandydatów na arbitrów Komisji przedstawiają organizacje zbiorowego zarządzania, stowarzyszenia twórców, artystów wykonawców, producentów oraz podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, w terminie wyznaczonym przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, nie krótszym niż 14 dni od dnia publikacji ogłoszenia w drukowanych dziennikach o zasięgu ogólnopolskim.

4. Arbiter Komisji jest niezależny w wykonywaniu swoich funkcji.

5. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ogłasza w Biuletynie Informacji Publicznej listę arbitrów Komisji.

6. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego odwołuje arbitra Komisji przed upływem terminu, określonego w ust. 1, w przypadku:

1) zrzeczenia się pełnienia funkcji arbitra Komisji;

2) skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne;

3) choroby uniemożliwiającej pełnienie funkcji arbitra Komisji przez okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Art. 108². 1. Sprawy o zatwierdzanie tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych rozpatruje zespół orzekający w składzie czterech arbitrów oraz przewodniczącego.

2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wyznacza, z listy arbitrów Komisji, do zespołu orzekającego dwóch arbitrów przedstawionych do Komisji przez organizacje zbiorowego zarządzania, stowarzyszenia twórców, artystów wykonawców, producentów oraz dwóch arbitrów przedstawionych do Komisji przez podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych.

3. Arbitrzy, wyznaczeni zgodnie z ust. 2, zwykłą większością głosów wybierają z listy arbitrów Komisji przewodniczącego zespołu orzekającego na pierwszym posiedzeniu wyznaczanym przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

4. Jeżeli arbitrzy nie wyznaczą przewodniczącego w terminie miesiąca od dnia ich powołania do zespołu orzekającego, zostanie on wyznaczony przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Art. 108³. 1. Wniosek o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych objętych zbiorowym zarządzaniem składa organizacja zbiorowego zarządzania.

2. Stronami postępowania w sprawach, o których mowa w art. 108² ust. 1, są:

1) wnioskodawca;

2) inne organizacje zbiorowego zarządzania, które w udzielonym im zezwoleniu mają wskazane pola eksploatacji, których dotyczą tabele wynagrodzeń przedłożone do zatwierdzenia;

3) podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, których działalność obejmuje pola eksploatacji wynikające z tabel, jeżeli złożą wniosek o udział w tym postępowaniu.

Art. 108⁴. 1. Przed złożeniem wniosku, o którym mowa w art. 108³ ust. 1, organizacja zbiorowego zarządzania przeprowadza negocjacje w celu uzgodnienia tabel wynagrodzeń.

2. W negocjacjach mogą brać udział:

1) organizacje zbiorowego zarządzania, które w udzielonym im zezwoleniu mają wskazane pola eksploatacji, których dotyczą tabele wynagrodzeń, będące przedmiotem negocjacji;

2) podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, których działalność obejmuje pola eksploatacji wynikające z tabel.

3. Organizacja zbiorowego zarządzania zamieszcza, w co najmniej dwóch drukowanych dziennikach o zasięgu ogólnopolskim, ogłoszenie o przystąpieniu do negocjacji w celu uzgodnienia tabel wynagrodzeń.

4. W ogłoszeniu, o którym mowa w ust. 3, organizacja zbiorowego zarządzania:

1) określa pola eksploatacji, których dotyczą tabele;

2) zamieszcza własne tabele wynagrodzeń albo informuje o sposobie zapoznania się z tabelami udostępnionymi w systemie teleinformatycznym;

3) wzywa, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia publikacji ogłoszenia, do zgłaszania uwag lub przedstawienia przez podmioty określone w ust. 2 swoich propozycji.

5. Negocjacje obejmują:

1) przedstawianie propozycji tabel przez uczestników negocjacji;

2) przeprowadzanie przez wnioskodawcę posiedzeń negocjacyjnych w celu uzgodnienia tabel;

3) sporządzaniu protokołów z tych posiedzeń.

Art. 108⁵. 1. Po zakończeniu negocjacji, organizacja zbiorowego zarządzania składa wraz z wnioskiem, o którym mowa w art. 108³ ust. 1, uzgodnione z uczestnikami tych negocjacji tabele wynagrodzeń.

2. Jeżeli w terminie 3 miesięcy od dnia przystąpienia do negocjacji organizacja zbiorowego zarządzania nie uzgodni z uczestnikami tych negocjacji tabel wynagrodzeń, organizacja ta składa wniosek o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń wraz z dokumentacją przeprowadzonych negocjacji.

Art. 108⁶. 1. Zespół orzekający zatwierdza albo odmawia zatwierdzenia tabel, o których mowa w art. 108³ ust. 1.

2. Zatwierdzone tabele wynagrodzeń są publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej.

3. Od orzeczeń zespołów orzekających wydanych w tych sprawach służy odwołanie do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Art. 108⁷. 1. W przypadku powstania sporu związanego ze stosowaniem zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych albo sporu związanego z zawarciem umowy, o której mowa w art. 21¹ ust. 1, organizacja zbiorowego zarządzania lub użytkownik praw może wnieść wniosek o rozstrzygnięcie sporu. Spory te rozstrzyga zespół orzekający w składzie trzyosobowym wyznaczonym z listy arbitrów Komisji. Każda ze stron wyznacza jednego arbitra, którzy wybierają przewodniczącego zespołu.

2. Jeżeli w terminie 14 dni jedna ze stron nie wyznaczy arbitra albo arbitrzy nie wybiorą przewodniczącego zespołu, zostaną oni wyznaczeni przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3. Do postępowania przed Komisją w sprawach, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu przed sądem polubownym.

4. Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia zespołu orzekającego, o którym mowa w ust. 1, może w terminie 14 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia wnieść powództwo do właściwego sądu okręgowego.

Art. 108⁸. 1. Organizację właściwą w rozumieniu art. 107 wskazuje zespół orzekający w składzie dwóch arbitrów oraz przewodniczącego zespołu wyznaczonych z listy arbitrów Komisji przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

2. Stronami postępowania, o którym mowa w ust. 1, są:

1) wnioskodawca;

2) organizacje zbiorowego zarządzania, które na podstawie treści udzielonego im zezwolenia zarządzają prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi tej samej kategorii utworów lub przedmiotów praw pokrewnych na polu eksploatacji, którego dotyczy wniosek;

3) podmioty zrzeszające przedsiębiorców korzystających z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, których działalność objęta jest zakresem wniosku, jeżeli złożą wniosek o udział w tym postępowaniu.

3. Od orzeczeń zespołów orzekających wydanych w tych sprawach służy odwołanie do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Art. 108⁹. 1. Sprawy o odtworzenie akt, uzupełnienie, sprostowanie lub wykładnię orzeczenia Komisji rozpatrują zespoły orzekające w składzie dwóch arbitrów oraz przewodniczącego, wyznaczonych z listy arbitrów Komisji przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

2. Od orzeczeń zespołów orzekających wydanych w tych sprawach służy odwołanie do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Art. 108¹⁰. 1. Rozstrzyganie spraw przez zespoły orzekające podlega opłatom w wysokości nie większej niż dziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w kwartale poprzedzającym złożenie wniosku o rozpoznanie sprawy, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

2. Arbitrom za udział w posiedzeniach zespołów orzekających przysługuje wynagrodzenie.

3. Arbiter zespołu orzekającego otrzymuje wynagrodzenie w wysokości nie większej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1, z tym że przewodniczący zespołu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości nie większej niż potrójne wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1.

Art. 108¹¹. Arbitrzy zespołu orzekającego zachowują mandat do czasu wydania przez zespół orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

Art. 108¹². 1. Obsługę techniczno-organizacyjną Komisji zapewnia urząd obsługujący ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb działania Komisji, sposób ustalania wysokości opłat za postępowania przed Komisją oraz ich wnoszenia, a także sposób przyznawania oraz ustalania wysokości wynagrodzeń dla arbitrów zespołów orzekających, biorąc w szczególności pod uwagę potrzebę zapewnienia sprawnego przebiegu postępowania i rozstrzygania spraw w jak najkrótszym terminie.”;

Ma być zmieniony również kolejny artykuł, tj. art. 109. Jego nowe, proponowane brzemieni:

Art. 109. 1. Postanowienia umowne mniej korzystne dla podmiotów praw autorskich lub praw pokrewnych, niż wynikałoby to z zatwierdzonych tabel, o których mowa w art. 108⁶ ust. 1, są nieważne, a w ich miejsce stosuje się odpowiednie postanowienia tych tabel.

2. Przepis ust. 1 stosuje się do umów i wynagrodzeń dochodzonych przez organizację zbiorowego zarządzania.

I jeszcze zmiana art. 810:

Art. 110. Wysokość wynagrodzeń dochodzonych w zakresie zbiorowego zarządzania przez organizacje zbiorowego zarządzania powinna uwzględniać wysokość wpływów osiąganych z korzystania z przedmiotów prawa autorskiego i praw pokrewnych, a także charakter i zakres korzystania z tych przedmiotów.

Jeśli ustawa zostanie przyjęta, to planuje się, że tabele wynagrodzeń zatwierdzone na podstawie dotychczasowych przepisów utracą moc po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, z dniem wejścia w życie ustawy wygasną mandaty arbitrów powołanych do Komisji na podstawie dotychczasowych przepisów, etc. Ustawa ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

Po tym, jak Sejm przyjmie powyżej zreferowaną nowelizację, zostanie jeszcze kwestia zmian w prawie autorskim wynikająca z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 maja 2006 r., w którym TK uznał, że art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest niezgodny z art. 2 oraz art. 32 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji.

Dopiero potem czeka nas "duża" nowelizacja prawa autorskiego. A więc w tym temacie zapowiada się sporo doniesień przez wiele kolejnych miesięcy...