Jak wypełnić kwestionariusz nt. patentu wspólnotowego - propozycja FFII

Czy już wypełniliście kwestionariusz Komisji Europejskiej w toczących się właśnie konsultacjach w sprawie patentu wspólnotowego? Czas dany przez Komisję mija 31 marca, więc nie jest go zbyt wiele. Poniżej prezentuje pewne „pomoce naukowe” przydatne do samodzielnego wypełnienia formularza. Nie sądzę, by wskazane było „przekopiowywanie” poniższych propozycji, ale dają one możliwość ogarnięcia nieco zagadnienia i wyrobienia sobie własnego zdania. Myślę, że wiele osób, które będzie czytało zamieszczone poniżej materiały uzna, że strony są coraz lepiej przygotowane. No cóż. To jest bitwa.

Poniżej prezentuje tłumaczenie propozycji opracowanej przez The Foundation for a Free Information Infrastructure. Jestem pewien, że strony reprezentujące inne punkty widzenia bardzo intensywnie pracują nad zbijaniem kolejnych argumentów lub pokazywaniem innej wizji rzeczywistości – no, ale na tym polegają konsultacje społeczne i zaangażowana publiczna debata. W ten sposób tworzy się społeczeństwo obywatelskie. Nie chodzi o to, by stać z boku, ale by działać. Przeczytaj również wcześniejszy tekst: Patent wspólnotowy - imperium kontratakuje. Przeczytaj również inne doniesienia dotyczące patentów...

Kwestionariusz

Wprowadzenie

(...)

FFII zapoznało się z procedurą konsultacji i kwestionariuszem po czym przedkłada:

1. Pogłębiona analizę problemów związanych z obecnym systemem patentowym, ponieważ uważamy te informacje za niezbędne dla każdego chce zrozumieć kwestionariusz i odpowiedzieć na niego w rozsądny sposób

2. Komentarze i analizy każdego rozdziału kwestionariusza

3. Typowe odpowiedzi, które ułatwią przedsiębiorstwom odpowiedzieć na kwestionariusz. Można ich użyć jako podstawy własnej odpowiedzi, choć oczywiście można też odpowiedzieć całkiem samodzielnie.

Rozdział 1 - Podstawowe zasady i cechy

Uwagi ogólne

Komisja Europejska mówi o utrzymaniu swego rodzaju równowagi między interesami użytkowników systemu patentowego po jednej stronie, a społeczeństwem po drugiej. Problematyczne w tym założeniu jest rola przypisywana równowadze. Bo ustalanie podstawowych zasad prawa patentowego nie polega na równowadze między właścicielami patentów a resztą społeczeństwa.

Interesy właścicieli patentów powstają dopiero wtedy gdy pojawia się system patentowy. Nie ma tych interesów przed wprowadzeniem tego systemu, inaczej oznacza to przyjęcie założeń "prawa naturalnego" (zgodnie z którym wynalazcy mają naturalne prawo do monopolu z powodu swoich dokonań). Taka teoria praw naturalnych nie jest akceptowana przez naukowców w stosunku do systemu patentowego (inaczej jest np. w stosunku do prawa autorskiego).

Niniejsza część kwestionariusza dotyczy rozważań związanych z ukształtowaniem prawa patentowego, jego materialnoprawnych zasad (dlaczego patentować, co ma być patentowane). Do wyważenia interesów może dochodzić później, już po zdecydowaniu czy chcemy patentów i co będziemy patentować. Równoważeniem można określić wszystko co jest dodawane do podstawowych zasad (np. wyjątki dla interoperacyjności, ochrony konkurencji, zdrowia publicznego itp.).

System patentowy jest systemem publicznych zachęt. Interesy "użytkowników" są drugorzędne. Pierwotnymi są cele polityki publicznej, czyli promowanie takich innowacji jak to określa prawodawca. Innymi słowy, interesy społeczeństwa jako całości mają zawsze pierwszeństwo przed realizacją praw jakie zostały udzielone właścicielom patentów.

Jeśli się tego nie zapewni to system patentowy będzie szkodzić innowacyjności, będzie zapobiegać upowszechnianiu wiedzy technicznej, będzie niekorzystnym dla przedsiębiorczości, będzie przeszkodą dla swobodnej i nieskrępowanej konkurencji.

Analiza

Artykuł 52 Europejskiej Konwencji Patentowej (EPC) określa materialnoprawne reguły co do zakresu patentowalności. Lecz Techniczne Izby Odwoławcze (TBAs) Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO) rozmyły te materialnoprawne reguły wprowadzając nowe pojęcia takie jak "wkład techniczny" i "dalszy efekt techniczny". To podejście TBAs nie jest naśladowane przez wiele sądów narodowych co prowadzi do niepewności prawnej, gdyż patenty udzielane przez EPO nie muszą być egzekwowalne we wszystkich Państwach Członkowskich Europejskiej Organizacji Patentowej (EPOrg).

Tam gdzie Techniczne Izby Odwoławcze EPO wykroczyły poza swoje kompetencje rozszerzając zakres patentowalności, jasne i precyzyjne zasady muszą być przywrócone. Decyzje o zakresie działania prawa patentowego leżą w kompetencji prawodawcy, a nie organu wykonawczego. Komisja Europejska musi więc zainicjować przywrócenie reguł Art.52 EPC i ich interpretowania w zakresie w jakim takie objaśnienia okazują się potrzebne.

Nacisk należy położyć na jakość patentowania i dokładne zdefiniowanie tego czego ma się dotyczyć prawo patentowe i co ma pozostać poza sferą jego zainteresowania.

Poszukiwanie "równowagi" w sferze prawnomaterialnych norm stosowanych do patentowalności jest akceptowalne tylko jeśli oparte jest na gospodarczych i społecznych przesłankach. Dlatego takie zmiany mogą odbywać się wyłącznie pod nadzorem demokratycznie wybranych organów, które są w stanie weryfikować i wyważać interesy.

FFII uważa, że może się to udać tylko o ile zostaną wyciągnięte wnioski co do dotychczasowego braku rozdziału władzy w Europejskiej Organizacji Patentowej, w której obecnie przemieszane są funkcje prawodawcze, wykonawcze i sądownicze, prowadząc do szkodliwego konfliktu interesów. Trwająca, bez wzgledu na koszty, ekspansja systemu patentowego jest głownie nakręcana przez urzedy patentowe, a nie wybrane demokratycznie ciał legislacyjne.

Ponadto, ponieważ ograniczenie konkurencji jest istotą praw przyznawanych patentem FFII w sposób zdecydowany popiera propozycję zwiększenia wpływu polityki ochrony konkurencji w określaniu roli ekonomicznych narzędzi jakimi są patenty.

Pytania

1.1 Czy zgadzasz/cie się, że wymienione cechy są podstawowymi wymogami, które powinien spełniać system ochrony patentowej?

• jasne konkretne reguły prawne określające co może, a co nie może, być chronione patentem, za pomocy których równoważone są interesy właścicieli patentów z nadrzędnymi celami systemu ochrony patentowej
• przejrzysta, opłacalna i dostępna procedura ubiegania się o patent
• przewidywalne, szybkie i niekosztowne rozstrzyganie sporów między właścicielami praw i innymi zainteresowanymi stronami
• dla skuteczności i wiarygodności społecznej wzgląd na inne zadania polityki publicznej takie jak polityka ochrony konkurencji (antymonopolowa), kwestie etyczne, ochrony środowiska, ochrony zdrowia, dostępu do informacji

1.2 Czy są inne cechy, które uważasz/cie za ważne?

1.3 W jaki sposób Wspólnota może lepiej uwzględnić szeroko rozumiany interes publiczny w tworzeniu polityki patentowej?

Odpowiedzi

1.1 - Najbardziej zasadniczym wymogiem powinno być stosowanie systemu patentowego tam gdzie gwarantuje on wzrost aktywności innowacyjnej, a nie dopuszczenie go do obszarów gdzie jego wpływ jest odwrotny. Treść zapisów materialnoprawnych i wzgląd na różnego rodzaju interesy są środkami, które mogą wpływać prawidłową politykę, lecz są one tylko wtórne w stosunku do zasadniczego celu. I dopiero po nich, jako trzeciorzędne należy brać pod uwagę cechy takie jak koszty i warunki prowadzenia sporów prawnych.

Niepokoimy się tym, że obecnie uwaga za bardzo koncentruje się na cechach drugiego i trzeciego rzędu. Nie jest właściwe nie branie pod uwagę powodów wprowadzenia systemu patentowego. Na przykład, skoro definicja tworu patentowalnego podlega ciągłej ekspansji, wysiłki by skodyfikować tę ekspansje przy pomocy "prostych reguł" (jak dyrektywa o patentowalności oprogramowania) budzą niepokój.

Z tego powodu koncentrowanie się na wewnętrznych aspektach systemu patentowego i same zmiany wewnętrzne jest błędnym podejściem. Niezbędne jest szersze spojrzenie. Polityka patentowa jest tylko fragmentem szerszej strategii jaka jest polityki innowacji. Wszelkie modyfikacje systemu patentowego powinny wynikać z polityki innowacji.

1.2 - Tak, jak wskazano wyżej: główna cechą polityki patentowej powinno być to, że stanowi ona tylko element szeroko rozumianej strategii innowacji. Potrzebna jest większa ilość zabezpieczeń powodujących, że mechanizm systemu patentowego prowadzi do "dobrych" patentów, takich co są przydatne gospodarce i społeczeństwu. Potrzeba klarowniejszych wykluczeń rozwiązań pochodzących z obszarów co do których stwierdzono, że patentowanie nie prowadzi do innowacji.

Chcielibyśmy by ciężar dowodu został przeniesiony na tych co dążą do rozszerzenia sfery działania systemu patentowe, a nie spoczywał na tych co są przy jego pomocy atakowani. Chcielibyśmy wprowadzenia proporcjonalności do systemu patentowego, tak by wyjątkowo lukratywne wieloletnie patenty nie mogły być uzyskiwane na innowacje, które są łatwo osiągalne lub który prawdopodobieństwo powtórnego wynalezienia jest bardzo wysokie. Ograniczenie działania systemu patentowego do "stosowanych nauk przyrodniczych", jak to było w przeszłości, jest dobrą praktyczną zasadą rozwiązująca ten problem.

1.3 - Obecnie polityka patentowa jest głównie kształtowana przez

• Urzędy patentowe. Szczególnie niepokojący jest przypadek Europejskiej Organizacji Patentowej (EPOrg). Jej Rada Administracyjna może sama zmieniać "Regulamin Wykonawczy" a także działu II do VIII i X Europejskiej Konwencji Patentowej (EPC) wchodząc w ten sposób po części w rolę twórcy prawa. Jej Techniczne (TBAs) i Rozszerzona (EBA) Izby Odwoławcze wzięły na siebie role judykatury doprowadzając do zmiany interpretacji EPC.
• Urzędników ściśle powiązanych z systemem patentowym. Z reguły osoby powołane do Rady Administracyjnej EPOrg pełnią odpowiedzialne funkcje w urzędach patentowych Państw Członkowskich, są najbardziej wpływowymi doradcami legislatorów (np. większość z nich jest przedstawicielami rządów w "Grupie Roboczej ds Własności Intelektualnej (Patentów)" Rady UE) w ramach której tworzone są projekty aktów prawnych, doradzają więc rządom jak głosować nad propozycjami których sami są twórcami).
• Największych użytkowników systemu patentowego. Nie ustają oni w wysiłkach rozciągnięcia granic patentowalności. Przy EPO działa składający się z najlepszych klientów "Stały Komitet Doradczy" (SAPECO). Proponowana przez Komisję dyrektywa o patentowalności oprogramowania była tworzona w bliskiej i wyłącznej współpracy z tymi koncernami i reprezentującymi ich organizacjami.

Najlepsza drogą doprowadzenia do uwzględniania interesu publicznego byłoby:

• Wyraźne rozdzielenie funkcji prawodawczej, sądowej i wykonawczej w ramach systemu patentowego. A więc nie zaakceptowaniu prawa Wspólnoty Europejskiej które opiera się na praktyce orzeczniczej urzędu wykonawczego posiadającego jedynie własną procedurę i organy odwoławcze. Prawa co do którego nie będzie możliwości odwołania się do Sądu Wspólnoty (ponieważ ten urząd wykonawczy nie jest częścią Wspólnoty).
• Przesunięcie głównego nurtu decydowania z prawodawstwa na zarządzanie gospodarcze w pełni repektujące mandat udzelony przez prawodawcę.
• Przeniesienie procesu tworzenia polityki patentowej z wąskiego kręgu administratorów i użytkowników systemu patentowego na fora dostępne dla szerszej publiczności. Zwiększenie przejrzystości działania grupy roboczej Rady UE. Przyznanie wiekszęj roli organom ochrony konkurencji.
• Uświadomienie, że system patentowy jest tylko jednym z narzędzi z dostępnych przy tworzeniu polityki innowacji i powinien być wykorzystywany gdy spełnione są określone warunki, a nie jako uniwersalne panaceum ("więcej patentów" nie jest tym samym co "więcej innowacji", a w rozmaitych sytuacjach może oznaczać mniej innowacji).
• Stworzenie warunków dla dalszych badań ekonomicznych.

Rozdział 2 - Patent Wspólnoty jako priorytet dla UE

Uwagi ogólne

Wśród zasad, które należałoby uwzględnić przy realizacji Patentu Wspólnoty są:

1. Zapewnienie demokratycznej kontroli nad systemem patentowym.

2. Jasne i trwałe oddzielenie władzy wykonawczej, legislacyjnej i sądowej, w trakcie tworzenia prawa patentowego, udzielania patentów i prowadzeniu sporów patentowych. Należy powołać w Parlamencie Europejskim komisję śledczą dla zbadania niezależności istniejących w ramach EPO Technicznych Izb Odwoławczych (TBAs) i Rozszerzonej Izby Odwoławczej (EBA). Wyniki pracy tej komisji powinny stanowić podstawę dalszego działania TBAs i EBA EPO i podstawę dla decyzji odnośnie Patentu Wspólnoty.

3. Przywrócenie właściwego znaczenia artykułowi 52 EPC, poprzez przerwanie odwoływania się do stworzonego przez EPO TBAs orzecznictwa, które umożliwia szkodliwe patentowanie oprogramowania i metod prowadzenia działalności gospodarczej. Byłoby to zgodne z np. z obecnym orzecznictwem polskim, w którym używa się innej niż TBAs definicji tworu patentowalnego (wynalazku i wkładu technicznego)

Analiza

Zapobieganie kosztom wynikającym z tłumaczeń nie likwiduje niebezpieczeństw wiążących się z rujnującymi dla małych i średnich przedsiębiorstw sporami prawnymi, ani też zagrożeń związanych z anty-konkurencyjnymi praktykami i innymi nadużyciami którym sprzyjałoby przejście do pan-europejskiego systemu rozstrzygania sporów patentowych.

Przystąpienie Wspólnoty Europejskiej do EPC powinno być związane z przywróceniem klarownego wykluczenia z patentowania oprogramowania i metod prowadzenia działalności gospodarczej, a nie na potwierdzaniu zaniedbań EPO. To oznacza podjęcie problematyki odpowiedzialności i rozdziału władzy (wykonawczej, prawodawczej i sądowej).

Zgodnie z projektem Patenty Wspólnoty będą tytułami prawnymi Wspólnoty (tekst Rady, pkt.7 uzasadnienia, str.7) udzielanymi przez nie-Wspólnotową organizację.

W konsekwencji spowoduje to że nie będzie możliwe odwołanie się do Wspólnotowego sądu sprzeciwie co do udzielania tych tytułów prawnych Wspólnoty (propozycja Komisji 2.4.5.2 str.15). Nie będzie możliwe odwołanie do żadnego innego niezależnego sądu. Co więcej, Wspólnota nie będzie miała żadnego wpływu na udzielanie tych tytułów prawnych. Z perspektywy Wspólnoty te tytuły nie będą miały umocowania prawnego.

Propozycja Patentu Wspólnoty czyni Rozszerzoną Izbę Odwoławczą (EBA) EPO najwyższym autorytetem co do udzielania patentów. Z drugiej strony Wspólnotowy Sąd Patentowy / Europejski Trybunał Sprawiedliwości będzie najwyższym sądem w kwestiach naruszania i unieważniania patentów. Prowadzi to do powstania dwóch oddzielnych systemów prawnych, pozwala na różne interpretacje Europejskiej Konwencji Patentowej. Jedna organizacja uzyskuje prawo udzielania patentów, druga prawo ich unieważniania.

Pytania

2.1 W porównaniu z dokumentem ustanawiającym wspólne stanowisko w sprawie Rozporządzenia o Patencie Wspólnotowym, czy istnieją alternatywne lub dodatkowe cechy, które powinien posiadać skuteczny system wspólnotowej ochrony patentowej?

Odpowiedzi

2.1 - Najważniejszym jest podział władzy na wykonawczą, legislacyjną i sądową, które obecnie wszystkie razem są w jakimś stopniu sprawowane przez EPO. Wspomniano o tym w odpowiedzi na poprzednie pytanie. Oznacza to, że praktyka orzecznicza wchodzących w skład EPO technicznych i rozszerzonej izb odwoławczych (TBA/EBA) nie może stanowić podstawy dla prawa wspólnotowego, bo oznaczałoby to porzucenie obecnych narodowych ustawodawstw patentowych i ich interpretacji dokonywanych przez sędziów we wszystkich Państwach Członkowskich. Nawet w W.Brytanii, której orzecznictwo jest najbardziej zbliżone do orzecznictwa EPO jest ono o wiele bardziej rygorystyczne.

Wspólnota Europejska nie powinna przystępować do Europejskiej Konwencji Patentowej w sposób, który oznaczałby przekazanie pełni władzy odnośnie interpretacji prawa patentowego Wspólnoty niewspólnotowej instytucji (a mianowicie EPO i jego TBAs i EBA). Nadzwyczajna uwaga powinna być poświęcona temu by przystąpienie do EPC nie prowadziło do stanowienia wspólnotowego prawa przez EPO, z pominięciem tworzących Wspólnotę traktatów, z pominięciem Komisji Europejskiej i Parlamentu.

W przypadku Holandii i licznych innych krajów Patent Wspólnoty wprowadzi działającą wstecznie odpowiedzialność prawną. Patent Wspólnoty spowoduje, że stanie się opłacalne ubieganie o szeroko określone, niejasne i trywialne patenty. Okaże się, że taki patent po wielu latach będzie stanowić podstawę do roszczeń. Dla mniejszych przedsiębiorstw bronienie się w sądzie będzie często za kosztowne, więc zwykle zapłacą haracz. W ten sposób Patent Wspólnoty uczyni szantaż opłacalnym i legalnym.

W Belgii wprowadzono już działającą wstecznie odpowiedzialność prawną, ale dopuszczalny okres jest krótszy. W przypadku Patentu Wspólnoty przewiduje się okres dłuższy niż w USA. Jest ironia losu, że amerykańskie doświadczenia z wymuszeniami uświadomiły tam konieczność zmian, gdy Europa planuje coś jeszcze gorszego.

Rozdział 3 - Europejski System Patentowy i Europejskie Porozumienie w sprawie rozwiązywanie Sporów Patentowych (EPLA)

Uwagi ogólne

Wydaje się, że jako podstawowe założenie tego rozdziału przyjęto iż koszty patentowania i brak możliwości egzekwowania patentów w skali Europy to zasadniczy problem jaki wymaga rozwiązania. Tymczasem obecny system patentowy jest źródłem poważniejszych problemów. Biorą się one z braku jakiejkolwiek nadzoru nad EPO. Prowadzi to do praktyki udzielania patentów na rozwiązania z obszarów, w których patentowanie powinno w ogóle nie mieć miejsca, co ma poważne konsekwencje gospodarcze.

Obecny sposób rozstrzygania sporów patentowych w ramach państw, w którym przestrzegana jest zasada podziału władzy jest pełen komplikacji, ale okazuje się, że ich skutkiem jest lepsze orzecznictwo. Dzięki temu europejskiemu sektorowi informatycznemu udało się w zasadzie pozostać poza zasięgiem szkodliwych sporów patentowych.

Jedynymi niezadowolonymi z możliwości jakie stwarzają narodowe drogi rozwiązywania sporów patentowych to wielkie firmy starające się zwykle uzyskiwać patenty w całej UE. Większość przedsiębiorstw jest zadowolonych narodowych systemów patentowych i sądów. Międzynarodowe koncerny nie reprezentują większości ekonomicznej, choć zwykle są monopolistami. Ich głos należy traktować jako silnie stronniczy.

Analiza

Każda próba zmiany ram pan-europejskiego patentowych sporów prawnych będzie miała pozytywny lub negatywny wpływ na konkurencyjność Europy. Będące wynikiem braku prawdziwego nadzoru ześlizgiwania się EPO w stronę amerykańskiego nieskrępowanego podejścia do patentowania oprogramowania i metod prowadzenia działalności gospodarczej powoduje, że ryzyko dla konkurencyjności Europy i jej Strategii Lizbońskiej są znaczne.

Rekrutacja sędziów do specjalnego sądu, który miałby w skali europejskiej rozstrzygać w sprawach sporów patentowych musi realizować zasadę niezależności od organów administracyjnych odpowiedzialnych za udzielanie patentów. Zarówno urzędów funkcjonujących na szczeblu narodowym jak i europejskim. Dlatego projekt statutu, który pozwala obecnym i dawnym ekspertom izb odwoławczych EPO ubiegać się o ten status jest nie do zaakceptowania.

System patentowy EPO musi być zastąpiony systemem patentowym Unii Europejskiej. W szczególności rekomendujemy by Wspólnota Europejska przejęła od EPO funkcje legislacyjną. Europejski Urząd Patentowy powinien być przekształcony w Agencje Wspólnoty. Ponadto, Europejski Sąd Patentowy powinien być sądem Wspólnoty.

Razem z utworzonym odrębnym europejskim urzędem innowacji powinny one wspólnie podając koordynację różnych środków polityki innowacyjnej. W ten sposób dałoby się zachować równowagę niezbędną do kształtowania polityki patentowej jako elementu szerszych działań sprzyjających konkurencyjności Europy.

Pytania

3.1 Jakie zalety i wady dla użytkowników systemu patentowego przedstawiają Pana/Pani zdaniem ustalenia dotyczące rozwiązywania sporów Europejskich przedstawione w projekcie EPLA (Europejskie Porozumienie w sprawie rozwiązywanie Sporów Patentowych)?

3.2 W związku z możliwym równoległym funkcjonowaniem trzech systemów w Europie (narodowego, wspólnotowego oraz europejskiego systemu ochrony patentowej), jaki twoim/waszym zdaniem byłby idealny system rozwiązywania sporów patentowych w Europie?

Odpowiedzi

3.1 - Jeśli wdrożenie porozumienia EPLA prowadziłoby do udzielania wysokiej jakości patentów tak jak definiuje je Artykuł 52 EPC jego skutek byłby pozytywny. Jeśli miałoby służyć nadaniu statusu wymagalności orzecznictwu Technicznych Izb Odwoławczych (TBAs) EPO (a więc usankcjonowaniu patentowania rozwiązań programistycznych i rozwiązań dotyczących działalności gospodarczej) jego skutek byłby katastrofalny.

Obecna "niepewność prawna" co do patentów na oprogramowanie utrzymuje na wodzy potencjalnych oskarżycieli i przyczynia się do tego, że w Europie nie ma klimatu dla patentowych sporów w amerykańskim stylu. Dowodzi tego choćby fakt, że najwięcej wniosków o naruszenie patentów jest wszczynanych w W.Brytanii (Trading Technologies kontra rozmaici wytwórcy oprogramowania dla giełd towarowych, NTP kontra RiM), gdzie orzecznictwo patentowe jest najbardziej zbliżone do orzecznictwa EPO.

3.2 - Spory o prawa patentowe Wspólnoty powinny być prowadzone przed sądem Wspólnoty, w oparciu o prawo Wspólnoty stworzonym przez prawodawców Wspólnoty (a nie przez odpowiedzialnych przed nikim Techniczne (TBAs) i Rozszerzone Izby Odwoławcze (EBA) EPO). Ten sąd nie powinien być związany z jakąkolwiek organizacją nie-Wspólnotową, czy urzędem patentowym.

Jeśli chodzi o patenty udzielane przez Państwa Członkowskie, najbardziej logicznym rozwiązaniem wydaje się utrzymanie możliwości sporów o nie w sądach krajowych. Ich zaletą jest uwzględnianie czynników geografii, języka i kultury. Ponieważ Patenty Europejskie są czymś w rodzaju wiązki patentów narodowych, także dla nich należy przynajmniej utrzymać możliwość wyboru sądu krajowego.

Najważniejsza wymogiem jaki należy spełnić jest zapewnienie możliwości odwołania do sądu, który nie jest ograniczony przez orzecznictwo władzy wykonawczej (urzędów patentowych), gdyż niezależność sądownictwa jest podstawowym warunkiem sprawiedliwości.

Rozdział 4 - Zbliżanie i wzajemne uznawanie narodowych patentów

Uwagi ogólne

Zawarte w kwestionariuszu pytania stanowią próbę przygotowania podłoża dla wprowadzenia dyrektywy o Patencie Wspólnoty w ramach procedury współdecydowania, co oznaczałoby że prawo to musiałoby uzyskać kwalifikowaną większość w Radzie i większość w Parlamencie

Uzasadnieniem takiego procesu legalizacyjnego byłoby to, że obecny system patentowy stanowi barierę dla swobody przepływu towarów i usług w UE.

Analiza

Obecne problemy z europejskim systemem patentowym nie powstały z napięć między Państwami Członkowskimi, lecz wynikają z praktyki EPO, który nie stosuje się do swoich własnych reguł, a które sądy narodowe ciągle przestrzegają.

Istnieją dziedziny prowadzenia działalności gospodarczej, w których obecny system działa jako zakłócenie dla konkurencji, szczególnie wtedy gdy patenty używane są jako nietaryfowe bariery handlowe. Odnośnie tych sytuacji organy ochrony konkurencji powinny wszczynać dochodzenia.

Pytania

4.1 Jakie aspekty prawa patentowego stanowią twoim/waszym zdaniem bariery w swobodnym przepływie dóbr lub usług czy zaburzają wolną konkurencję z powodu różnic w ustawodawstwie lub jego stosowaniu pomiędzy Krajami Członkowskimi?

4.2 W jakim stopniu te różnice mają wpływ na twoją/waszą działalność?

4.3 Jaka jest twoja/wasza opinia na temat wartości dodanej oraz wykonalności opcji (1) - (3) [ ]?

(1) Wprowadzenie do prawa wspólnotowego głównych kryteriów zdolności patentowej Europejskiej Konwencji Patentowej tak by sądy narodowe mogły występować w sprawach interpretacji z pytaniami prawnymi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Mogłoby to obejmować ogólne kryteria nowości, poziomu wynalazczego i stosowalności przemysłowej z wykluczeniem niektórych specyficznych tworów i dziedzin gdy ma to sens.

(2) Bardziej ograniczona harmonizacja wybranych zagadnień, które nie są regulowane Europejską Konwencją Patentową

(3) Wzajemne uznawanie przez urzędy patentowe patentów udzielanych przez inne Państwa Członkowskie UE, być może związane z porozumieniem się co do ramowych standardów i ich "walidowaniu" przez Europejski Urząd Patentowy, przy założeniu że dokumenty patentowe są dostępne jedynie w języku oryginalnym i dodatkowym języku powszechnie używanym w danej dziedzinie.

4.4 Czy możesz/cie zaproponować alternatywne rozwiązania, które Wspólnota mogłaby przyjąć?

Odpowiedzi

4.1 - Patentowanie oprogramowania i metod prowadzenia działalności gospodarczej prowadzi do barier handlowych i ograniczania konkurencji na rynku UE. W niektórych Państwach członkowskich, jak np. Polska takie patenty nie są udzielane, a odwołania od decyzji kwestionujących patentowalność oprogramowania odrzucane przez sądy. W innych Państwach Członkowskich, takich jak W.Brytania, praktyka udzielania patentów i orzecznictwo wzoruje się na praktyce EPO w większym stopniu. Stawia to operujące na polskim rynku brytyjskie firmy w gorszej sytuacji i działa jak bariera handlowa, gdy polskie firmy chciałyby wejść na rynek brytyjski.

4.2 - Patentowanie oprogramowania i metod prowadzenia działalności gospodarczej oznacza, że wytwórcy i konsumenci oprogramowania narażeni są na arbitralne spory sądowe w przypadku eksportu do innego kraju UE. Patenty te wpływają na działalność przedsiębiorstw w ten sposób że powodują niemożność określenia kiedy produkty i usługi są "legalne" w innych Państwach Członkowskich. Eksporterzy narażeni są więc na istotne ryzyko pozostające poza ich sferą decyzji.

Co więcej nie możliwości ubezpieczania się przed ryzykiem naruszenia praw patentowych. Doświadczenie np. Miller Insurance Services Ltd pokazuje że przy obecnych regułach udzielania patentów nie jest możliwe oferowanie opłacalnych ubezpieczeń. (Patrz: http://en.eu.ffii.org/sections/bxl0411/program/)

4.3 - Należy zauważyć, że kryterium patentowalności "przedmiotu zgłoszenia" nie zostało wymienione w pkt.4.1. To kryterium patentowalności jest zasadniczym, gdyż EPO pomijając tę barierę udzieliło dziesiątki tysięcy patentów na oprogramowanie i metody prowadzenia działalności gospodarczej. Wszystkie trzy opcje 1-3 nie prowadzą do jasności w określaniu jakie "przedmioty zgłoszenia" mogą podlegać ochronie patentowej. Nie udzielają odpowiedzi na pytanie o rolę orzecznictwa Technicznych Izb Odwoławczych (TBAs) EPO w interpretowaniu EPC. Czy praktyka orzecznicza TBAs EPO ma pierwszeństwo przed interpretacją sadów krajowych, czy też jej nie ma.

Co do opcji 3, szczególnie wzajemnego uznawanie przez urzędy patentowe patentów udzielanych przez inne Państwa Członkowskie UE, trzeba zwrócić uwagę że otwiera ona zgłaszającym możliwość poszukiwania urzędu patentowego najbardziej skłonnego do zaakceptowania zgłoszenia. Celem Patentu Wspólnoty jest zmniejszenie konkurencji między urzędami, a wydaje się ze ta opcja nasila ten problem.

Potwiedzenie i zredefiniowanie matarialnoprawnych wyłączeń z patentowalności art.52 EPC jest potrzebne by:

• zapobiec egzekwowaniu udzielonych przez EPO patentów na oprogramowanie i prowadzenie działalnosci gospodarczej,
• zapenienia nadzoru Unii Europejskiej nad praktyką patentowania w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO), który w ten sposób bedzie zmuszony doprowadzić do jej rewizji,
• przywrócenia politycznej kontroli nad systemem patentowym.

4.4 - Wszystkie propozycje muszą odnosić się do podstawowego pytania. Czy system stwarza gwarancje prawidłowego udzielania patentów, czy jest on transparentny i podany nadzorowi z zewnętrz?

Co więcej, UE musi zapobiec temu by wyłacznia z patentowalności określone Art.52 EPC nie zostały osłabione w toczących sie negocjacjach nad światową harmonizacją materialnoprawnych zasad parawa patentowego, trójstronnych negocjacji (USA, UE, Japonia), czy reformie prozumienia TRIPs. Dlatego Unia Europejska musi dopilnowac by parlamenty miały pełen wgląd i kontrolę nad na prowadzonymi przez UE i panśtwa członkowskie negocjacjami.

Dopóki nie rozwiązane zostaną problemy wynikajace z udzielania przez EPO patentów na oprogramowanie, UE musi się starać wzmocnić prawny status wyłaczeń ze wzgledu na interoperacyjność tak by choc poczęści zabezpieczyć wytwórców oprogramowania i handel elektroniczny.

Rozdział 5

Pytania

Bylibyliśmy wdzięczni twoich/waszych poglądów o znaczeniu systemu patentowego dla ciebie/was. Prosimy o odpowiedzi w skali 1 do 10 (10 jest bardzo ważny, 1 bez znaczenia:

5.1 Jak ważny jest system ochrony patentowej w Europie w porównaniu z innymi dziedzinami prawa mającymi wpływ na twoją/waszą działalność?

5.2 W porównaniu z innymi dziedzinami własności intelektualnej jak znaki towarowe, ochrona wzorów przemysłowych, prawa wyłączne do nowych odmian roślin, prawo autorskie i prawa pokrewne, jak ważny jest system ochrony patentowej w Europie?

5.3 Jak ważny jest dla ciebie/was system ochrony patentowej w Europie w stosunku do systemu ochrony patentowej na świecie?

Ponadto:

5.4 Jeśli odpowiadasz/cie w imieniu małego lub średniego przedsiębiorstwa, w jaki sposób używasz/cie w tej chwili patentów i jak zamierzasz/cie czynić z nich użytek w przyszłości? Jakie problemy napotkałeś./liście korzystając z istniejącego systemu ochrony patentowej?

5.5 Czy istnieją jakiekolwiek inne zagadnienia ponad te poruszone w tym dokumencie, którymi twoim/waszym zdaniem Komisja powinna się zając w stosunku systemu ochrony patentowej?

Odpowiedzi

Szczególnie na pytania rozdziału 5 należy odpowiedzieć w sposób zindywidualizowany, opisując jak patenty wpływają na co robisz/cie, na twoja/waszą firmę, twoich/waszych klientów. Uniwersalne odpowiedzi nie będą miały większego wpływu.

Są też propozycje dotyczące tego co można postulować, by faktycznie nie można było w przyszłości patentować oprogramowania. Poniższy materiał również stanowi tłumaczenie na polski opracowania FFII

Postulaty FFII: doprowadzenie do faktycznej niepatentowalności oprogramowania

Zasady prawne potrzebne do wykluczania oprogramowania i metod prowadzenia działalności gospodarczej są całkiem jasne. FFII podjął próbę sformułowania ich w postaci Dziesięciu Najważniejszych Zapisów Interpretacyjnych Artykułu 52 Europejskiej Konwencji Patentowej.

Dziesięć Zapisów stało się podstawą do poprawek zmieniających sens forsowanej przez Komisję Europejską i Radę UE dyrektywy o "wynalazkach realizowanych przy pomocy komputera".

Te reguły zostały w czerwcu/lipcu 2005 potwierdzone przez polityczna większość Parlamentu Europejskiego. Zyskały poparcie całości czterech grup politycznych (PES, Greens, GUE/NGL, IND/DEM) i znacznej części trzech pozostałych (EPP/ED, ALDE, UEN). Podejście Parlamentu Europejskiego do patentowalnosci oprogramowania powinno znaleźć odzwierciedlenie w każdej próbie wprowadzenia Patentu Wspólnoty. (Artykuły dyrektywy o patentowalnosci oprogramowania (11979/1/2004 - C6-0058/2005 -2002/0047(COD)) i numery poprawek w nawiasach, P6_AMA(2005)0207).

Należy bronić materialnoprawnych zasad Artykułu 52 Europejskiej Konwencji Patentowej (EPC) przed interpretacjami całkowicie wypaczającymi ich sens (triki z "jako takie", rozmycie wymogu technicznego charakteru rozwiązania przez tzw. "dalszy efekt techniczny" i inne podobne próby).

1. Definicja "wynalazku wspomaganego komputerowo"

(Art.1 Am.40=72=93=114=135=158; Art.2a Am.41=73=94=115=136=159)

"Wynalazek wspomagany komputerowo" oznacza wynalazek w rozumieniu prawa patentowego, którego realizacja wymaga użycia urządzenia dającego się zaprogramować.

2. Definicja "programu komputerowego"

(Art.2bc Am.44=76=97=118=139=162)

"Komputer" oznacza realizację abstrakcyjnego mechanizmu, składającego się z części takich jak procesory, pamięć i interfejsy służące do wymiany informacji z systemami zewnętrznymi i użytkownikami ludzkimi. "Przetwarzanie danych" oznacza obliczanie za pomocą abstrakcyjnych jednostek składowych komputerów. "Program komputerowy" oznacza sposób przetwarzania danych, które jeśli są poprawnie opisane, może być wykonywany przez komputer.

3. Produkt i proces jako przedmiot zastrzeżeń

(Art.5.1 Am.22 (JURI))

Wspomagany komputerowo wynalazek może być zastrzegany jako produkt, czyli zaprogramowane urządzenie, lub jako proces przeprowadzany przez takie urządzenie.

4. Wykluczenie zastrzeżeń programowych

(Art.5.2 Am.48=80=101=122=143=166)

Zastrzeganie programu komputerowego, samego lub na nośniku, jest niedozwolone.

5. Swoboda publikacji

(Art.5.2a Am.49=81=102=123=144=167)

Tworzenie, publikacja i rozpowszechnianie informacji nigdy nie może stanowić naruszenia patentu.

6. Negatywna definicja "dziedziny techniki"

(Art.4.1 Am.46=78=99=120=141=164)

O ile produkty i procedury we wszystkich dziedzinach techniki są wynalazkami posiadającymi zdolność patentową niezależnie od faktu czy są lub nie częścią programów komputerowych, przedmiot i działania w obrębie programów komputerowych jako takie nie posiadają zdolności patentowej.

7. Pozytywna definicja "techniki" i "dziedziny techniki"

(Art.2ba Am.43=61=75=96=117=138=161; Art.2bb Am.18 (JURI))

"Dziedzina techniki" jest dziedziną stosowanych nauk przyrodniczych; "Techniczny" oznacza "należący do dziedziny techniki".

8. Negatywna definicja "wkładu"

(Art.4.2 Am.47=79=100=121=142=165; Art.4.2a Am.59=91=112=132=154=177)

Nie uznaje się wynalazku wspomaganego komputerowo za wnoszący wkład techniczny tylko ze względu na użycie lepszych algorytmów, które pozwalają na zmniejszenie zapotrzebowania na czas przetwarzania, pamięć lub inne zasoby w ramach systemu przetwarzania danych. Odpowiednio, nie posiadają zdolności patentowej innowacje obejmujące programy komputerowe, które nie służą rozwiązywaniu problemów stosowanych nauk przyrodniczych wykraczających poza poprawę skuteczności przetwarzania danych. Wynalazki wspomagane przez komputer nie są uznawane za wnoszące wkład techniczny tylko ze względu na lepsze użycie zasobów przetwarzania danych takich jak czas przetwarzania lub pamięć.

9. Pozytywna definicja "wkładu" i "wynalazku"

(Art.2b Am.42=74=95=116=137=160)

"Wkład techniczny" oznacza wkład do stanu wiedzy w dziedzinie techniki. Wkład jest zespołem właściwości dzięki którym zastrzeżenia patentowe jako całość ocenia się jako odbiegające od stanu techniki. Wkład ten musi mieć charakter techniczny, tzn. zawierać cechy o charakterze technicznym i należeć do pewnej dziedziny technologii. W przypadku braku wkładu technicznego przedmiot zastrzeżenia nie ma zdolności patentowej i nie jest wynalazkiem. Wkład techniczny musi spełniać warunki zdolności patentowej. W szczególności musi on być nowy i nieoczywisty dla specjalisty z danej dziedziny.

10. Swoboda Interoperacyjności

(Art.6a Am.50=82=103=124=145=168)

W przypadku gdy wykorzystanie opatentowanej techniki jest niezbędne dla zapewnienia interoperacyjności dwóch różnych systemów komputerowych, to znaczy gdy nie są dostępne skuteczne i równie wydajne alternatywne nieopatentowane metody uzyskania takiej interoperacyjności, takie wykorzystanie nie jest uznawane za naruszenie patentu; za naruszenie patentu nie jest uznawane również opracowywanie, testowanie, produkcja, oferowanie sprzedaży bądź licencji lub import programów w ten sposób wykorzystujących opatentowaną technikę.