Delegacja ustawowa w sprawie opłat od czynności geodezyjnych i kartograficznych niezgodna z Konstytucją

Za 12 miesięcy straci moc obowiązywania przepis art. 40 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne, który stanowi delegację ustawową dla określenia w trybie rozporządzenia, a to przez ministra właściwego ds administracji publicznej, wysokości opłat związanych z czynnościami związanymi z prowadzeniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, a także związanych z prowadzeniem krajowego systemu informacji o terenie, a to wszystko za udzielanie informacji, za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatów ewidencyjnych. Delegacja ustawowa straci moc obowiązywania ponieważ Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za niezgodny z 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji RP. Rok temu wniosek o stwierdzenie niezgodności ww. przepisu skierowała do Trybunału Konstytucyjnego prof. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich. Trybunał podzielił poglądy RPO.

Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich można znaleźć na stronach RPO (PDF). RPO uzasadniał go kierowanymi do niego skargami wskazującymi na dowolność w ustalaniu opłat za czynności związane z prowadzeniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Przywołując szereg przepisów i orzecznictwo sądów administracyjnych (m.in. tezy o tym, że opłaty za czynności geodezyjne i kartograficzne "mają charakter publiczny i pobierane są w związku z konkretnym działaniem organów administracji, nie mogą być traktowane jako wynagrodzenie za usługę, a tym samym nie mogą być uznane za świadczenie cywilnoprawne. Strony nie mają bowiem swobody kształtowania łączącego je stosunku prawnego, w szczególności co do wysokości opłaty, terminu wykonania czynności i wyboru kontrahenta") RPO uznał, że opłaty za czynności geodezyjne i kartograficzne mają charakter daniny publicznej. RPO zauważył też, że nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Ustawy, nie zaś rozporządzenia. Tak stwierdza art. 217 Konstytucji RP. to nie wszystko, ponieważ RPO podniósł jeszcze, że ustawa nakładająca opłaty na czynności kartograficzne i geodezyjne powinna też określić szczegółowo zasady ustalania ich wysokości. O ile ustawa nałożyła opłaty (art. 40 ust. 3c Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne), to ustalenie wysokości opłat zostały przekazane do rozporządzenia.

W dniu 25 czerwca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpatrzył wniosek RPO i wydał wyrok, sygn. K 30/12, w którym orzekł, że art. 40 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287) jest niezgodny z art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Orzekł również, że przepis ten traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Zachęcam do zapoznania się z Komunikatem prasowym TK po rozprawie dotyczącej opłat za czynności związane z prowadzeniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Przeczytacie tam Państwo m.in.:

Zakwestionowany przepis upoważniał Ministra właściwego do spraw administracji publicznej do określenia wysokości opłat za czynności związane z prowadzeniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego oraz uzgadnianiem usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu, jak również za czynności związane z prowadzeniem krajowego systemu informacji o terenie, za udzielanie informacji, wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego, uwzględniając potrzeby różnych podmiotów oraz konieczność zapewnienia środków na aktualizację i utrzymywanie państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego

Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że daniną publiczną w konstytucyjnym rozumieniu jest: przymusowe, bezzwrotne, powszechne świadczenie pieniężne o charakterze publicznoprawnym, stanowiące dochód państwa lub innego podmiotu publicznego. Nakładane jest jednostronnie (władczo) przez organ publicznoprawny w celu zapewnienia utrzymania państwa (choć mogą mu towarzyszyć także inne cele, np. stymulacyjne, prewencyjne), które służy wypełnianiu zadań (funkcji) publicznych wynikających z konstytucji i ustaw.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że opłaty za czynności związane z prowadzeniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, uzgadnianiem usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu oraz związane z prowadzeniem krajowego systemu informacji o terenie, opłaty za udzielanie informacji, a także za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego mają charakter danin publicznych w rozumieniu art. 217 konstytucji.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, na rzecz niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 92 ust. 1 i art. 217 konstytucji przemawiały następujące argumenty: ogólnikowość zakwestionowanego przepisu prowadziła do sytuacji, w której daniny publiczne zostały w pełni uregulowane w akcie wykonawczym do ustawy. Sformułowany w zaskarżonym przepisie nakaz uwzględnienia przez właściwego ministra "potrzeb różnych podmiotów" nie stanowił precyzyjnego kryterium określenia wysokości opłaty oraz metody jej obliczania lub waloryzacji. Nakazując organowi wydającemu rozporządzeniu uwzględnić "konieczność zapewnienia środków na aktualizację i utrzymywanie państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego" prawodawca wskazywał jedynie cel opłat. Z celu tego nie sposób jednak było wyprowadzić wytycznych odnośnie do wysokości i metody obliczania opłat. Organowi władzy wykonawczej pozostawiono w tym zakresie pełną swobodę regulacyjną. Ponadto zakwestionowany przepis nie odnosił się też w ogóle do kwestii zróżnicowania wysokości opłat z uwagi na zróżnicowanie czynności związanych z funkcjonowaniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego lub zróżnicowaniem zakresu i formy udostępnianych danych i informacji z tegoż zasobu.

Tak sobie myślę, że warto też się przyjrzeć przepisom ustawy Prawo wodne, albo przepisom ustawy o dostępie do informacji publicznej, w której są przepisy dot. opłat, m.in. w związku z ponownym wykorzystaniem informacji z sektora publicznego (por. re-use). Generalnie - warto przyglądać się tym przepisom, na podstawie których szeroko pojęta administracja publiczna urządza sobie sklepiki z informacjami.

Przeczytaj również: TK rozpoznał wniosek RPO ws. przepisów ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne.