Błąd jako wada oświadczenia woli w obrocie elektronicznym

Na prośbę autora przedstawiam Państwu pracę magisterską pt. "Błąd jako wada oświadczenia woli w obrocie elektronicznym" (ang. "Mistake as vise of consent in electronic commerce"), którą przesłał do publikacji p. Piotr Jan Biernatowski. Praca została napisana pod kierownictwem dr hab. Fryderyka Zoll, prof. Akademii Leona Koźmińskiego, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i obroniona w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego. W pracy przywołano teorie wykładni oświadczeń woli, ze szczególnym uwzględnieniem teorii uzasadnionych oczekiwań jako najwłaściwszej do stosowania w obrocie elektronicznym. Przedstawione zostały argumenty wskazujące istotność instytucji błędu, jako narzędzia prawnego służącego zachowaniu bezpieczeństwa uczestników obrotu elektronicznego w obliczu ograniczonej możliwości rzetelnego zapoznania się z kontrahentem oraz przedmiotem umowy.

Błąd jako wada oświadczenia woli w obrocie elektronicznym
Piotr Jan Biernatowski

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_p_biernatowski.pdf (590 Kb).

Uwagi dotyczące cytowania:
Piotr Jan Biernatowski, "Błąd jako wada oświadczenia woli w obrocie elektronicznym", Warszawa 2011, http://www.vagla.pl

Spis treści

Wykaz skrótów
Przedmowa

Rozdział 1 - Część ogólna – wprowadzenie w tematykę
1.1- Źródło problematyki
1.2- Koncepcje regulacji Internetu
1.3- Dopuszczalność składania oświadczeń woli w obrocie elektronicznym
1.4- Stany faktyczne występujące w obrocie elektronicznym związane z instytucją błędu
1.4.1- Stany faktyczne wywołane brakiem zachowania należytej staranności
1.4.2- Stany faktyczne spowodowane zachowaniami nierzetelnych uczestników obrotu
1.4.3- Automatyczne systemy informatyczne w obrocie elektronicznym
1.4.4- Stany faktyczne wywołane przez ingerencję osób trzecich
1.4.5- Stany faktyczne wywołane nieprawidłowościami przesyłania danych

Rozdział 2 - Zdefiniowanie pojęcia obrót elektroniczny
2.1- Zarys ogólny
2.2- Poglądy polskiej doktryny
2.3- Międzynarodowe regulacje prawne
2.4- Polskie regulacje prawne

Rozdział 3 - Koncepcje wykładni oświadczeń woli a obrót elektroniczny
3.1- Pierwsze teorie wykładni oświadczeń woli – teorie subiektywizujące
3.2- Koncepcje wykładni oparte na czynnikach obiektywnych
3.2.1- Teoria obiektywna/ doniosłości prawnej
3.2.2- Mieszana koncepcja wykładni oświadczeń woli
3.2.3- Teoria wykładni oparta na koncepcji uzasadnionych oczekiwań

Rozdział 4 - Instytucja błędu w obrocie elektronicznym
4.1- Instytucja błędu i podstępu w polskim prawie cywilnym
4.1- Stany faktyczne wywołane brakiem zachowania należytej staranności
4.3- Stany faktyczne spowodowane zachowaniami nierzetelnych uczestników obrotu
4.4- Automatyczne systemy informatyczne w obrocie elektronicznym
4.5- Stany faktyczne wywołane przez ingerencję osób trzecich
4.6- Stany faktyczne wywołane nieprawidłowościami przesyłania danych w sieci

Rozdział 5 - Podsumowanie, postulaty de lege ferenda

Bibliografia

Przedmowa

Globalne społeczeństwo informacyjne a obrót elektroniczny

Od czasów antycznych aż po dzień dzisiejszy prawo podąża za dynamicznym rozwojem cywilizacji ludzkiej, dostarczając zasady umożliwiające nam jako jednostkom i ogólniej jako społeczeństwu harmonijne współżycie. W literaturze, głównie historycznej rozróżniano kręgi cywilizacyjne, w zależności od czynników takich jak miejsce położenia, wpływy kształtujące, czas. Możemy przeczytać o cywilizacjach Mezopotamii, starożytnej Grecji, Rzymu, czy też dominującej w wiekach średnich w naszym kręgu kulturowym cywilizacji rzymsko-katolickiej. Postępująca na przestrzeni wieków ewolucja społeczeństw doprowadziła nas do momentu w którym zaprzestano różnicowania kręgów cywilizacyjnych. Dziś trend unifikacyjny jest dalece zaawansowany. Nikt skutecznie nie może negować istnienia społeczeństwa globalnego. Podjąłem ów wątek ponieważ uważam, iż Internet (skrót od ang. International Network) na dzień dzisiejszy jest zarówno najsilniejszym czynnikiem scalającym społeczeństwo globalne, jak również swoistym wyrazem natury naszej cywilizacji. Sieć ta pozwala nam zminimalizować wysiłek, oraz ilość czasu potrzebną do osiągnięcia założonego rezultatu, który może nastąpić na przeciwległym punkcie ziemi. Siła Internetu polega w dużej mierze na jego dynamice i oderwaniu od rzeczywistości. Te cechy z kolei wysoko podnoszą poprzeczkę reżimowi prawnemu regulującemu materię obrotu, handlu elektronicznego (ang. e-commerce). Jak wynika z prognoz dotyczących rozwoju handlu detalicznego w sieci dla piętnastu państw UE (z przed akcesji z dnia 01.05.2004 roku) oraz Norwegii i Szwajcarii, do roku 2014 czeka nas systematyczny wzrost o około 11% w skali roku, do poziomu 114 miliardów euro rocznie, przewidywania dla rynku B2C. Wartość handlu elektronicznego w Polsce wzrasta jeszcze dynamiczniej niż w krajach objętych ww. badaniem. W 2009 roku zanotowaliśmy wzrost 22% w stosunku do roku wcześniejszego. Prognoza na rok 2010 to 15% wzrost do poziomu 15,5 mld zł. Udział e-commerce w polskim handlu detalicznym wyniósł ok. 2,2%. W wymienionych statystykach widać wyraźnie ogólnoświatowy trend hossy obrotu elektronicznego. Jednocześnie w doktrynie prawa cywilnego pozostaje wiele niewyjaśnionych kwestii. Począwszy od wspomnianych ogólnych idei na temat koncepcji regulacji, przez identyfikację kontrahenta umów zawieranych w Internecie, na kwestiach dotyczących wad oświadczeń woli zwłaszcza w obliczu nowych technicznych sposobów ich składania kończąc. Biorąc pod uwagę stabilną tendencję wzrostową e- commerce i perspektywy jego rozwoju należy przewidywać, że jego znaczenie dla zarówno krajowej jak i światowej gospodarki będzie rosło. Przed doktryną prawa z całego świata stoi ogromne wyzwanie, regulacja wirtualnego bytu jakim jest International Network.

Bibilografia:

J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, Kraków 1998;

S. Dmowski, S. Rudnicki (red.), Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga pierwsza część ogólna, Warszawa 1999;

M. Drozdowicz, Błąd w elektronicznych czynnościach prawnych. Wybrane zagadnienia na tle pojęć z zakresu handlu elektronicznego, PPH 2001/9;

A.J. Dunn, Survey of Legislation: Uniform Electronic Transactions Act. “University of Arkansas Little Rock Law Review”, zima 2002, nr 24;

E. Gniewek (red.),Kodeks Cywilny. Komentarz do art. 1- 534, Warszawa 2004;

J. Gołaczyński (red.), Prawo umów elektronicznych, Wrocław 2006;

J. Gołaczyński, Umowy elektroniczne w obrocie gospodarczym, Warszawa 2005;

S. .E Heun, Die Elektronische Willenserklärung, [w:] Computer und Recht 1994, nr 10.

J. Janowski, Elektroniczny obrót prawny, Warszawa 2008;

J. Janowski, Kontrakty elektroniczne w obrocie prawnym, Warszawa 2008;

A. Jędzejewska, Koncepcja oświadczenia woli w prawie cywilnym, Warszawa 1992;

W. Kilian, Umowy elektroniczne, [w:] Prawne i ekonomiczne aspekty komunikacji elektronicznej, Red. J. Gołaczyński, Warszawa 2003;

W. Kocot, Wpływ Internetu na prawo umów, Warszawa 2004;

X. Konarski, Internet i prawo w praktyce, Warszawa 2002;

D. Kot, Zawarcie umowy za pomocą elektronicznych środków porozumiewania na odległość (uwagi na tle projektowanych zmiana kodeksu cywilnego), [w:] Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej. „Zeszyty Naukowe UJ”, Kraków 2002;

A. Kozaczka, Błąd jako wada oświadczenia woli, Kraków 1961;

B. Lewaszkiewicz- Petrykowska, Wady oświadczenia woli w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1973;

K. Pietrzykowski (red.), Kodeks Cywilny, Komentarz, t.1, Warszawa 2002;

P. Podrecki (red.) Prawo Internetu, Warszawa 2004;

Z. Radwański (red.),System Prawa Prywatnego. Prawo Cywilne – część ogólna, tom 2, Warszawa 2002;

A. Stosio, Umowy zawierane przez Internet, Warszawa 2002;

A. Szpunar, Glosa do uchwały SN z dnia 31.05.1994 r., IIICZP 75/94, OSP 1995, nr 2;

D. Szostek, Czynność prawna a środki komunikacji elektronicznej, Kraków 2004;

A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1963;

Z. Ziembiński, Logika praktyczna, Warszawa 1984;

Orzecznictwo:

Wyrok niemieckiego Oberlandesgericht w Hamm, „Multimedia und Recht” 2001, poz 105
Wyrok SN z 24 stycznia 1974 roku, II CR 761/73, OSP 1975, z. 11, poz. 238;
Wyrok SN z dnia 12 października 2000 roku, IV CKN 144/00, OSNC 2001, z. 4, poz. 60;
Wyrok The Superior Court of Justice prowincji Ontario w Kanadzie, Sprawa Rudder v. Microsoft, „Ontario Journal”, 1999, nr. 3778;

Akty prawodawcze:

Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch, austriacki kodeks cywilny;
Bürgerliches Gesetzbuch, niemiecki kodeks cywilny;
Dyrektywa z dnia 8 czerwca 2000 roku, w sprawie niektórych aspektów prawnych społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego;
Kodeks Cywilny (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku, Dz. U. Nr 16, poz. 93);
Uniform Commercial Code - kodeks prawa handlowego oraz cywilnego Stanów Zjednoczonych;
Ustawa modelowa o handlu elektronicznym UNCIRAL - konwencja Narodów Zjednoczonych o handle elektronicznym w umowach międzynarodowych - „United Nations Convention on the Use of Electronic Communications in International Contracts” z dnia 23.11.2005 roku;
Ustawa o podpisie elektronicznym (ustawa z dnia 18 września 2001 roku, Dz. U. 2001 Nr. 130 poz. 1450);
usdg- ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku, Dz. U. Nr 173 poz. 1807);
Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną (ustawa z dnia 9 września 2002 roku, Dz. U. Nr 144 poz. 1204).