Moich spotkań z sygillografią praktyczną ciąg dalszy

Kiedyś zaprojktowałem sobie pieczęć (por. Sigillum Petri VaGla Waglowski), potem sprawiłem sobie stosowny stempel, a nawet zacząłem go używać. Pieczęć 2D jest jednak tylko namiastką tradycji, której badaniem zajmuje się sfragistyka. Kiedyś wszak pieczęci wyciskano w wosku oraz w laku. Fajnie byłoby mieć pieczęć do laku, prawda? Wcześniej jednak trzeba wykonać tłok (typariusz), a to nie jest taka banalna sprawa. W dawnych czasach wykonanie tłoka, a mam na myśli takie, które nie były tylko prostym wzorem wydrapanym w jakimś miękkim materiale (np. w alabastrze), zajmowało trochę czasu. Wykonanie tłoków bardziej finezyjnych to już przedsięwzięcie wymagające większego nakładu pracy, a to się również wiąże z kosztami. Tak było również kiedyś. Wiemy na przykład, że za wykonanie w 1548 roku pieczęci wielkiej koronnej Zygmunta Augusta niejaki Kilian, rytownik, wziął 60 złotych polskich. To było wówczas sporo pieniędzy. Tłoki robili złotnicy. Zajmowało im to sporo czasu - nie mieli przecież komputerów. Dziś mamy komputery, a obok nich sterowane cyfrowo frezarki, a nawet "drukarki" trójwymiarowe. Wydawać by się mogło, że wykonanie pieczęci do laku z nawet wyrafinowanym rysunkiem pieczętnym nie powinno stanowić problemu i nie będzie wiązać się z dużymi kosztami. A jednak...

Owszem. Można, w ramach "domowego sposobu", wykorzystać metodę na "wosk tracony" i zrobić odlew tłoka np. w cynie... Wcześniej jednak trzeba spędzić trochę czasu na przygotowanie woskowego modelu. Zbadałem możliwości, rozpoznałem techniki oraz dziś dostępne materiały (bo przecież zamiast w wosku mógłbym wykonać model w glince polimerowej, modelinie albo w innym green stuff-ie, który tak chętnie wykorzystywany jest przez pasjonatów konwersji figurek do Warhammera i innych gier), a mając model wcale nie musiałbym go odlewać, bo przecież wystarczyłoby odcisnąć go w chemoutwardzalnej masie i miałbym przyzwoitą pieczęć.

Jest również projekt pieczęci odwrocia (contrasigillum):

Zrobiłem podejście do ręcznego wykonania takiego modelu i okazało się, że efekt był niesatysfakcjonujący. Problemem jest precyzja wykonania modelu, a ta jest funkcją materiału, w którym model się wykonuje, narzędzi, którymi się operuje oraz opanowania tych narzędzi przez wykonawcę. Kiedy się opanuje warsztat - wówczas można myśleć o wykonaniu modelu, który będzie małą, ale precyzyjną płaskorzeźbą (chciałbym mieć tłok odciskający pieczęć wielkości mniejszej, niż 43 mm, a już taka wielkość była problemem przy tworzeniu stempla do tuszu). Wiem też, że w erze przedkomputerowej wykonywano płaskorzeźby w większej skali, a następnie - za pomocą mechanizmów redukcyjnych i frezarek - stopniowo zmniejszano model do wielkości docelowej. Tak kiedyś wykonywano np. matryce monet.

Nie zarzuciłem jeszcze pomysłu wykonania modelu z wykorzystaniem tradycyjnych metod, ale postanowiłem rozejrzeć się za innymi możliwościami.

Kiedyś przyglądałem się trójwymiarowym drukarkom (por. Trójwymiarowe drukarki, czyli od wirtualności do realności (problemów)), ale współcześni mistrzowie grawerscy ogłaszają, że wykonują "niestandardowe zlecenia" i w tym celu posługują się cyfrowo sterowanymi frezarkami. Ogłaszają też, że przygotowują grafiki 3D, które potem frezowane są przez takie frezarki. Frezarka mogłaby rzeźbić w tytanie, a drukarka 3D nakapałaby tylko jakąś masą. Z tych powodów, oraz dlatego, że drukarki 3D - jak mi się zdaje - nie są jeszcze tak rozpowszechnione, skierowałem wzrok na bardziej tradycyjne formy rzemiosła. Przejrzałem zasoby Sieci, aby zorientować się w precyzji takich frezarek. Trafiłem nawet na relacje osób, które samodzielnie takie frezarki zbudowały (w ramach ruchu DIY). Uznałem, że efekty działania takich frezarek mogłyby dać satysfakcjonujący efekt.

Poszedłem do kilku grawerów, pokazałem odbitą pieczęć 2D oraz grafikę przedstawiającą pieczęć w kolorze oraz wyłuszczyłem im pomysł.

Grawerzy, z którymi rozmawiałem, zgodnie stwierdzili, że nie podejmą się przygotowania modelu 3D mojej pieczęci, bo to za dużo roboty. Tłumaczono mi, że to wszystko trzeba żmudnie definiować specjalnie dla oprogramowania Gravostyle 98 (którym się tu w większości posługują), że to nie jest takie proste... Ja zaś sobie pomyślałem, że przecież mam już za sobą pierwsze przygody związane z trójwymiarową grafiką (por. Ścieżka dojścia do świata 3D oraz Jeszcze nie skończony, ale chciałem się podzielić...) i to wcale nie musi być takie skomplikowane, jak mi to przedstawiano. Zamiast definiować kolejne posunięcia frezarki, mogę po prostu wykonać model 3D. Jeśli da się go wyeksportować do formatu obsługiwanego przez oprogramowanie sterujące frezarką, to będziemy "w domu". A nawet jeśli nie będzie to "natywny" format pliku, to zawsze da się z modelu 3D wyrenderować heightmap w odcieniach szarości i to powinno potem dać się zaimportować do programów sterujących frezarką.

Kiedy ustaliliśmy już, że sam mogę przygotować grafikę 3D dowiedziałem się, że przy moim projekcie, nawet gdybym sam przygotował taką grafikę, to negocjacje kosztu wyfrezowania, a następnie ręcznego poprawienia tłoka pod mikroskopem, rozpoczynałyby się od... tysiąca złotych.

Cóż. Wciąż nie mam tłoka do lakowych pieczęci. Na razie jedynie przygotowałem sobie trójwymiarowy projekt wirtualny (fajne w nim jest to, że za jednym zamachem powstał i negatyw i pozytyw, w zależności od tego, którą stronę przygotowanego modelu chciałoby się wykorzystać "w realu": pozytyw, gdybym chciał z niego "wydrukować" model, negatyw, jeśli chciałbym wyfrezować tłok). Kto wie, czy nie uda mi się jednak tego modelu trójwymiarowo "wydrukować". Mając model - jak wspomniałem - mogę odcisnąć go w masie polimerowo stalowej lub polimerowo tytanowej. Po utwardzeniu taki tłok powinien wytrzymać spore temperatury. Lak nie byłby mu straszny.

A napisałem to wszystko dlatego, że chociaż postęp technologiczny jest znaczny, to jednak w realizacji takiego hobbystycznego projektu uzależniony jestem nadal od wyspecjalizowanych zakładów. Kiedyś może takie urządzenia, jak frezarki cyfrowe albo trójwymiarowe drukarki, trafią - po przystępnych cenach - na rynek konsumencki. Z drugiej zaś strony: nie trzeba od razu kupować plantacji trzciny cukrowej, by posłodzić sobie jedną kawę.