Zasada legalizmu (praworządności) w uzasadnieniach niedawnych wyroków NSA

"Art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. stanowiący, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, zawiera normę zakazującą domniemywania kompetencji takiego organu i tym samym nakazuje, by wszelkie działania organu władzy publicznej były oparte na wyraźnie określonej normie kompetencyjnej" - tak wyjaśnił zasadę legalizmu (praworządności) Sąd Najwyższy w postanowieniu 7 sędziów SN z 18 stycznia 2005 r. (sygn. WK 22/04). Jest też wiele innych orzeczeń, które wyjaśniają, jak należy rozumieć przepis Konstytucji, który brzmi: "organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". O zasadzie praworządności wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny, orzeczenia są glosowane, teoretycznie wszystko powinno być jasne, mimo to sądy nadal mają co robić. Zasada legalizmu jest coraz bardziej istotna w tzw. "społeczeństwie informacyjnym". Postanowiłem zebrać ostatnie tezy Naczelnego Sądu Administracyjnego, by zobaczyć, jakie sprawy trafiają przed NSA, a które dotyczą powyżej przywołanej, fundamentalnej zasady ustrojowej Rzeczpospolitej Polskiej.

Początkowo chciałem wydobyć wszystkie odniesienia do art. 7 Konstytucji w orzecznictwie sądów administracyjnych. Wyobraziłem sobie, że skoro już mamy Centralną Bazę Orzeczeń Sądów Administracyjnych, to nie powinno to być trudne. Podam jako warunek wyszukiwania art. 7 "Dz.U. 1997 nr 78 poz 483" ("Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r.") i otrzymam wszystkie orzeczenia. Okazało się jednak szybko, że nie przy wszystkich rozstrzygnięciach umieszczono meta informację, że dane orzeczenie jest związane właśnie z tym przepisem Konstytucji. Spróbowałem zatem inaczej - w polu wyszukiwania wpisałem "na podstawie i w granicach prawa" i w wyniku otrzymałem 2718 orzeczeń. Wśród nich wyroki i postanowienia Wojewódzkich Sądów Administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego. Tezy orzeczeń WSA są ciekawe, gdyż już na tym etapie pojawia się wiele ważnych interpretacji omawianego przepisu Konstytucji, które nie budzą takich kontrowersji, by sprawa miała potem trafić wyżej. Jednym z takich rozwinięć zasady legalizmu jest to, że organ władzy publicznej ma obowiązek znać obowiązujące prawo. Wydaje się oczywiste, ale...

Poniżej prezentuję tezy niemal wyłącznie z uzasadnień wyroków (są dwa postanowienia) i to wyłącznie wydanych przez Naczelny Sąd Administracyjny. Po ośmiu godzinach przeglądania bazy orzeczeń udało mi się przejrzeć orzeczenia jedynie z trzech ostatnich lat. Kiedyś może taka publicznie dostępna baza danych będzie pozwalała na bardziej wygodne wyłuskiwanie tego typu zestawień. Na razie pozostaje żmudny proces przeklikiwania się i szukania w treści. A przydałoby się - jak uważam - przygotować i opublikować również podobne zestawienia dotyczące innych przepisów konstytucyjnych (np. dotyczących udostępniania informacji publicznej, albo wolności pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, ale także ochrony prywatności i ograniczeń konstytucyjnych wolności). Wyszukiwarka na stronach Trybunału Konstytucyjnego pozostawia wiele do życzenia...

Zasada legalizmu w tezach uzasadnień niedawnych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego:

I OSK 948/09 - Wyrok NSA (2010-01-05)

Według art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Z konstytucyjnej zasady praworządności wypływa dla organów administracji publicznej obowiązek przestrzegania przepisów o właściwości. Konstytucyjny obowiązek przestrzegania przepisów o właściwości oznacza, że organy administracji publicznej mogą podejmować działania prawne tylko w zakresie przyznanej kompetencji. Przepisy prawa administracyjnego ustrojowego, przepisy prawa materialnego, jak i przepisy prawa procesowego przyjmują dopuszczalność dekoncentracji kompetencji przez organy administracji publicznej, którym dana kompetencja została przyznana. Dekoncentracja kompetencji może nastąpić przez dekoncentrację zewnętrzną, jak i dekoncentrację wewnętrzną. Dekoncentracja zewnętrzna to przekazanie przez organ, któremu przepisy prawa przyznały kompetencję, tej kompetencji innemu organowi lub jednostce organizacyjnej. Dekoncentracja wewnętrzna to przekazanie realizacji kompetencji wewnątrz struktury organizacyjnej organu administracji publicznej.

Z konstytucyjnej zasady praworządności wynika bezwzględny obowiązek przestrzegania przepisów regulujących kompetencje, to następstwem tego jest dopuszczalność przekazania kompetencji na zewnątrz, jak i wewnątrz tylko jeżeli tak stanowi przepis prawa. Konsekwencją prawną jest niedopuszczalność przekazania kompetencji gdy przepis prawa taką możliwość prawną wyłącza, jak i gdy wyznacza zakres przekazania.

II FSK 1222/08 - Wyrok NSA (2009-12-18)

Przepis ten statuuje zasadę działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa. Jeżeli przepis ten stanowić ma podstawę kasacyjną , nie wystarczy odwołanie się wyłącznie do jego treści (jest nią przecież ogólna zasada), należy bowiem wskazać, w jaki sposób (poprzez naruszenie jakich przepisów prawa materialnego, procesowego bądź przepisów ustrojowych) nakaz w nim wyrażony został naruszony (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 maja 2008 r., sygn. akt I FSK 565/07, opubl. w Lex pod nr 477274).

I OSK 674/09 - Wyrok NSA (2009-11-30)

Za bezzasadne uznać należy przy tym twierdzenia kasatora, że organ administracji publicznej I i II instancji stosując się do wskazań Sądu I instancji zawartych w zaskarżonym wyroku - wobec dokonanej w nim wykładni art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych - naruszyłby zasadę działania na podstawie i w granicach prawa. Podkreślenia wymaga bowiem, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia (art. 153 P.p.s.a.). Stosownie zaś do art. 171 P.p.s.a. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia.

II FSK 951/08 - Wyrok NSA (2009-11-26)

Nie może jednak ulegać żadnej wątpliwości, że konstytucyjny obowiązek działania władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP) nie daje organowi podatkowemu wyboru co do tego, że w sytuacji, w której przepis prawa wymaga wydania władczego rozstrzygnięcia, organ ten rozstrzygnięcie takie musi wydać. Oznacza to, że wydanie decyzji należy zarówno do sfery obowiązków, jak i uprawnień organu podatkowego, które to sfery nie poddają się prostemu podziałowi i wspólnie tworzą obszar kompetencji organu.

II OSK 1786/09 - Wyrok NSA (2009-11-24)

Organy władzy publicznej, jakimi są organy jednostek samorządu terytorialnego, działają na podstawie i w granicach prawa i wykonywanie zadań publicznych jest ich obowiązkiem a nie prawem. Przedłużający się brak skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez radę gminy, bez nadziei na szybką poprawę to nie tylko naruszanie Konstytucji i ustaw, które mogłoby stać się podstawą wniosku do Sejmu o jej rozwiązanie. Inaczej ujmując, przedłużający się i bez nadziei na szybką poprawę brak skuteczności w wykonywaniu ustawowo przekazanych gminie zadań publicznych (a w rozpoznawanej sprawie po prostu ich niewykonywanie) zawsze wiąże się z naruszaniem Konstytucji i ustaw.

II OSK 1331/09 - Wyrok NSA (2009-11-13)

Zgodnie z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Konstytucyjna zasada praworządności obowiązuje organy władzy publicznej, a zatem również organy samorządu terytorialnego. Konstytucyjną zasadę praworządności w zakresie stanowienia prawa materialnego przez organy samorządu terytorialnego wyznacza art. 94 Konstytucji, wedle którego organy samorządu terytorialnego, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. W przeciwieństwie do regulacji upoważnienia do wydawania rozporządzeń (art. 92) Konstytucja nie wprowadza do regulacji podstaw prawnych delegacji ustawowej do stanowienia przepisów prawa miejscowego nakazu określenia w tej delegacji zakresu spraw oraz wytycznych dotyczących treści aktu. Artykuł 94 Konstytucji stanowi o granicach upoważnień, zaś art. 92 Konstytucji o szczegółowym upoważnieniu do wydania rozporządzenia. Granice upoważnienia a szczegółowe upoważnienie jest wprowadzeniem zasadniczej różnicy co do swobody zakresu regulacji. W granicach upoważnienia jest pozostawiona swoboda regulacji, co jest wyrazem pozostawienia organom samorządu terytorialnego samodzielności prawnej w kształtowaniu, za pomocą przepisów prawa miejscowego wykonywania zadań o charakterze lokalnym. Daje to podstawę do wyprowadzenia reguły, że podstawy do stanowienia przepisów prawa przez organy samorządu terytorialnego nie można domniemywać, ale w razie przyznania delegacji nie jest właściwą wykładnia ograniczająca samodzielność samorządu terytorialnego do regulacji przedmiotowej.

II OSK 1188/09 - Wyrok NSA (2009-11-13)

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wyłączną przyczyną nieuzyskania przez skarżącą kasacyjnie Spółkę pozwolenia na użytkowanie stacji paliw było sprzeczne z prawem zachowanie się organu administracji publicznej, a konkretnie Starosty Nowosolskiego. Organ ten jak każdy organ władzy publicznej, zgodnie z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, powinien działać na podstawie i w granicach prawa, w tym w granicach terminów właściwych dla załatwiania spraw administracyjnych.

I OSK 79/09 - Wyrok NSA (2009-10-29)

Sądy administracyjne podobnie jak inne organy działające na podstawie i w granicach prawa nie mogą w swoich rozstrzygnięciach stosować kryteriów pozaprawnych takich jak sprawiedliwość społeczna...

I OSK 628/09 - Wyrok NSA (2009-10-27)

Stosownie do art. 7 Konstytucji RP, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a zatem samodzielność gminy istnieje tylko w granicach prawa.

II OSK 1673/08 - Wyrok NSA (2009-10-26)

W sprawach dotyczących stosowania przedmiotowej kary Główny Inspektor Nadzoru budowlanego wskazywał, iż interes publiczny wymaga bezwzględnego stosowania kary, takie też stanowisko zdaje się prezentować Sąd pierwszej instancji, pomijając jednak wymagania wynikające z konstytucyjnie stosowanych /w myśl zwłaszcza zasady określonej w art. 7 Konstytucji stanowiącego, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa/, przepisów ustaw kształtujących stosunki Państwo - obywatel /zasad ustanowionych m. in. w Kodeksie postępowania administracyjnego/. Zastosowana w zaskarżonym wyroku wykładnia omawianej regulacji w istocie prowadzi do pominięcia powyższych zasad a w konsekwencji do promowania niekorzystnych dla inwestora zachowań organu. Dawanie pierwszeństwa czysto formalnemu traktowaniu wniosku, nad takimi zasadami, jak budowanie zaufania do organów Państwa /art. 8 kpa/, działanie na rzecz słusznego interesu strony /art. 7 kpa/, udzielanie pomocy stronom poprzez stosowną informację /art. 9 kpa/ nie może uzyskać akceptacji Sądu kontrolującego legalność administracji publicznej w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości /art. 1 ustawy o ustroju sądów administracyjnych/.

II OSK 1080/09 - Wyrok NSA (2009-10-13)

Ustanowienie instytucji represyjnych, których celem jest stworzenie gwarancji prawidłowego i rzetelnego wykonywania zadań przez jednostki samorządu terytorialnego przy wykorzystaniu powierzonego mienia nie oznacza, że ustawodawca odchodzi przy stosowaniu tych instytucji od konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego, ustanowionej w art. 2 Konstytucji R.P. Jedną z wartości demokratycznego państwa prawnego jest zasada praworządności. Według art. 7 Konstytucji "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Działanie na podstawie i w granicach prawa to działanie, które znajduje oparcie w treści przepisu prawa. Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonując prawidłowej wykładni przepisów będących podstawą zaskarżonego zarządzenia zastępczego w ustalonym prawidłowo stanie prawnym i faktycznym sprawy, nie naruszył zatem przepisów art.2 i art. 7 Konstytucji RP poprzez ich niezastosowanie, nie musiał bowiem sięgać bezpośrednio do przepisów Konstytucji.

II OSK 1077/09 - Wyrok NSA (2009-09-30)

Jak stanowi art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Wprawdzie z art. 169 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 3 ust. 1, art. 18 ust. 2 pkt 1, art. 21 ust. 1 i art. 22 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym wynika zasada samodzielności gminy w zakresie kształtowania struktury organizacyjnej swoich organów, lecz pamiętać należy, iż zagwarantowana konstytucyjnie samodzielność samorządu może być realizowana tylko i wyłącznie w granicach obowiązującego prawa.

I FSK 1070/08 - Wyrok NSA (2009-09-25)

Z art. 2 Konstytucji wynika, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Z kolei z art. 7 Konstytucji wynika, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Zasada demokratycznego państwa prawa określona w art. 2 Konstytucji oznacza, że Państwo polskie rządzone powinno być prawem, by prawo stało ponad państwem, by prawo było wytyczną działania dla niego i dla społeczeństwa. Z zasady tej wynika też najwyższa ranga Konstytucji w systemie źródeł prawa. Określenie w art. 7 Konstytucji zasad, według których powinny działać organy władzy publicznej, wskazuje, że w demokratycznym państwie prawnym byt organu państwowego opiera się na prawie, które określa zarazem kompetencje tego organu i wyznacza granice jego działalności (vide W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Zakamycze 2002).

II FSK 562/08 - Wyrok NSA (2009-09-16)

Z kolei z art. 7 Konstytucji RP wynika, że "organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Oznacza to, że organy państwowe mogą działać wyłącznie na podstawie upoważnienia przewidzianego w prawie, a więc że działanie organów państwa musi posiadać odpowiednią legitymację formalną w postaci prawnej, która udziela upoważnienia do podjęcia tego działania. Brak regulacji prawnej upoważniającej organ państwowy do podjęcia danego działania należy uznać za równoznaczny z zakazem tego działania.

I OSK 1472/08 - Wyrok NSA (2009-08-28)

Pierwsza ze wskazanych powyżej kwestii jest konsekwencją zasady legalizmu, zgodnie z którą organy władzy publicznej (administracji publicznej) działają na podstawie i w granicach określonych przepisami prawa. Podmioty publiczne są zobowiązane do przetwarzania danych osobowych dla realizacji określonych ustawowo celów. Zazwyczaj także środki, jakie służyć mają przetwarzaniu danych osobowych, wskazane są w przepisach ustawowych lub w wydanych na ich podstawie przepisach aktów wykonawczych. Stąd też możność decydowania przez podmioty publiczne o celu i środkach przetwarzania danych osobowych jest stosunkowo niewielka. Jak stwierdza R. Hauser (Przetwarzanie danych osobowych: cel i środki, Rzeczpospolita z 6 kwietnia 1999 r.), cel przetwarzania danych osobowych będzie mniej lub bardziej ogólnie wyznaczony przepisami prawa, a określony ich administrator, decydując o celu przetwarzania danych, będzie jedynie konkretyzował jego zakres, aby odpowiadał on potrzebom bardziej szczegółowo określonego zadania publicznego.

I FSK 508/08 - Wyrok NSA (2009-08-06)

Zgodnie zaś z art. 7 Konstytucji, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Sformułowana w tych przepisach zasada praworządności obliguje organ podatkowy do podjęcia wszelkich, dopuszczalnych w granicach prawa, działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

II OSK 1554/08 - Wyrok NSA (2009-08-04)

Zgodnie z art. 104 § 1 kpa organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji. Podkreślenia jednak wymaga, iż przepis ten nie stanowi samodzielnej podstawy do wydawania decyzji przez określone organy administracji. Z konstytucyjnej zasady działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa i z zasady ogólnej, ustanowionej w art. 6 kpa, wynika bowiem, że nie można domniemywać stosowania władczej i jednostronnej formy działania, jaką jest decyzja administracyjna tylko z okoliczności sprawy lub z samego przepisu art. 104 kpa. Podstawę do jej wydania trzeba wyprowadzić z powszechnie obowiązujących przepisów prawa materialnego (vide: B. Adamiak, J. Borkowski. Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Warszawa 2004, s. 455).

I OSK 1454/08 - Wyrok NSA (2009-07-22)

...stosownie do art. 7 Konstytucji RP, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Organ administracji publicznej obowiązany jest działać na podstawie przepisów prawa (art. 6 k.p.a.). Wobec tego, że ogólne postępowanie administracyjne jest procesem stosowania prawa, rzeczą organu administracji publicznej w tym postępowaniu jest ustalić jaka norma prawna obowiązuje, jakie jest jej rozumienie, a następnie normę tę zastosować. Oczywiście chodzi o normę powszechnie obowiązującą w dacie orzekania. Oznacza to, że właściwy organ obowiązany jest stosować normę prawną obowiązującą w chwili podejmowania rozstrzygnięcia i to bez względu na planowane przez ustawodawcę (nawet w niedługiej przyszłości) zmiany przepisów. Przyjęcie poglądu odmiennego oznaczałoby, że organ administracji publicznej byłby uprawniony do procesowego wstrzymania się z załatwieniem sprawy i oczekiwania na zmianę stanu prawnego, co jest niedopuszczalne. Takie stanowisko na gruncie zawieszenia postępowania administracyjnego zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach: z dnia 8 czerwca 2005 r., sygn. akt II GSK 80/05 (publ. ONSA i WSA 2006 r. Nr 3, poz. 80), z dnia 29 stycznia 1996 r., sygn. akt I SA 1843/94 (publ. ONSA 1996 r. Nr 4, poz. 191).

II OSK 1186/08 - Wyrok NSA (2009-07-17)

Przepis art. 7 Konstytucji RP ogranicza działanie organów do działania tylko "na podstawie i w granicach prawa", co w tym przypadku wyłącza możliwość kontrolowania na etapie ustalania warunków zabudowy, czy inwestor posiada prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane i czy istnieją w tym zakresie jakieś ograniczenia wynikające np. z faktu ustanowienia służebności, gdyż to należy do organów administracji architektoniczno-budowlanej, wydających pozwolenie na budowę.

I OSK 1254/08 - Wyrok NSA (2009-06-23)

Nie jest bowiem działaniem organów władzy publicznej "na podstawie i w granicach prawa" takie działanie, które pomija prokonsytucyjną wykładnię prawa.

II OW 51/08 - Postanowienie NSA (2009-06-05)

W takiej sytuacji nie można domniemywać kompetencji Agencji ponad te, które zostały określone w ustawie, gdyż naruszałoby to konstytucyjną zasadę legalizmu (praworządności) sformułowaną w art. 7 Konstytucji RP. Zadań jakiegokolwiek organu władzy publicznej nie można utożsamiać z jego kompetencjami, tj. konstytucyjnymi i ustawowymi uprawnieniami do podejmowania decyzji władczych. Nie istnieje domniemanie kompetencji w oparciu o uregulowania dotyczące jedynie zadań danego organu. Każdy organ władzy publicznej zobligowany jest do działania na podstawie i w granicach prawa, w tym w granicach przyznanych mu kompetencji (P. Winczorek, Reprezentacja Polski w Radzie Europy w świetle ekspertyz, PiP 2008, z. 12, s. 32). Należy więc zgodzić się z poglądem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wyrażonym we wniosku, że Agencji przysługuje prawo wydawania decyzji administracyjnych jedynie w przypadku kiedy przepisy szczególne tak stanowią. Agencja jak ustalono we wcześniejszych rozważaniach, została upoważniona przez ustawodawcę głównie do działań w ramach gospodarowania i dysponowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w formach cywilnoprawnych, a nie instrumentów władczych, do działania którymi upoważniono właściwe organy administracji publicznej.

II OSK 1906/08 - Wyrok NSA (2009-05-27)

Przede wszystkim podkreślić należy, że akty prawa miejscowego, do których zalicza się miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, wydawane są na podstawie delegacji ustawowej w granicach upoważnień zawartych w ustawie (art. 94 Konstytucji RP) i na obszarze działania organów, które je ustanowiły stanowią źródło powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej (art. 87 ust. 2 Konstytucji RP). Wskazana wyżej klauzula kompetencyjna, zobowiązująca jednostki samorządu terytorialnego do stanowienia aktów prawa miejscowego na podstawie upoważnień ustawowych, koresponduje z zawartą w art. 7 Konstytucji RP zasadą praworządności, nakazującą organom władzy publicznej działać na podstawie i w granicach prawa. (...) mimo iż gmina dysponuje, w świetle regulacji art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, tzw. władztwem planistycznym i może stanowić o przeznaczeniu i zasadach gospodarowania terenu, to winna to czynić w granicach obowiązującego prawa. Granice władztwa planistycznego gminy wyznaczyły bowiem obowiązujące przepisy prawa. Stąd też do zawartych w planie zagospodarowania przestrzennego ustaleń nie mogą być wprowadzane zakazy nie ustanowione w ustawach regulujących daną problematykę. Rada gminy obowiązana jest bowiem przestrzegać zakresu upoważnienia udzielonego jej przez ustawę w zakresie tworzenia aktów prawa miejscowego i nie może wkraczać w materię regulowaną ustawą wprowadzając do treści planu zagospodarowania przestrzennego postanowienia ustawowe.

II GSK 876/08 - Wyrok NSA (2009-04-23)

zgodnie z konstytucyjną zasadą praworządności, ustanowioną w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Działanie na podstawie prawa oznacza między innymi, działanie na podstawie przepisów prawa obowiązujących w dniu wydawania decyzji administracyjnej. Konstytucyjna zasada praworządności nakłada na organy orzekające obowiązek ustalenia mocy wiążącej przepisu prawa w dniu wydania decyzji.

Zasada praworządności została powtórzona w art. 6 k.p.a. Na tle powołanego przepisu, który nakazuje organowi administracji publicznej działanie na podstawie przepisów prawa (należycie ustanowionych) należało rozważyć, czy organy administracji publicznej, stosując przepisy prawa, są upoważnione do oceny poprawności ich ustanowienia. Przedstawiony problem wymaga przede wszystkim uwzględnienia, że tylko Trybunał Konstytucyjny i sądy administracyjne (w odniesieniu do aktów prawa miejscowego) mogą orzec o niezgodności danego aktu z przepisami prawa wyższego rzędu ze skutkiem utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu. Sądy powszechne i administracyjne są uprawnione jedynie do odmowy stosowania przepisów aktów podustawowych ustanowionych sprzecznie z prawem obowiązującym, co jednak nie powoduje utraty mocy obowiązującej tych przepisów. Taki pogląd był wielokrotnie wyrażany w orzecznictwie, między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 1994 r., sygn. akt III ARN 4/94 (niepublikowany) przyjął, że "W sądowej kontroli decyzji administracyjnych mieści się w szczególności kontrola legalności i zgodności z ustawami podustawowych normatywnych aktów wykonawczych. W tych ramach istnieje obowiązek sądu administracyjnego badania, czy przepis stanowiący podstawę rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach stron postępowania administracyjnego znajduje oparcie w upoważnieniu ustawowym i nie wykracza poza jego zakres oraz czy jest zgodny z normami ustawowymi, regulującymi stosunki prawne, stanowiące przedmiot rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej". W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd, że sąd administracyjny, w ramach kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, nie może wprawdzie uchylić aktu podstawowego, stanowiącego jej podstawę, jednak w wypadku stwierdzenia, że taki akt jest niezgodny z ustawą, jest władny odmówić jego zastosowania w konkretnej sprawie i ocenić zgodność decyzji z przepisami ustawy (por. np. wyrok NSA z 3 stycznia 1984 r., sygn. akt II SA 1797/83; ONSA 1984, nr 2, poz. 97 oraz wyrok składu siedmiu sędziów NSA z 19 listopada 2001 r., sygn. akt FSA 3/01; ONSA 2002, nr 2, poz. 49).

Natomiast brak jest dostatecznych podstaw do przyjęcia, że organy administracji są uprawnione do oceny zgodności stosowanego przepisu prawa z przepisami regulującymi zasady i tryb stanowienia prawa oraz do odmowy zastosowania przepisu uznanego za niezgodny z aktem normatywnym wyższego rzędu, także wtedy, gdy chodzi o przepis podustawowy. Organy administracji publicznej, przestrzegając zasady praworządności, nie mogą odmawiać stosowania obowiązujących przepisów, nawet wówczas, gdy dostrzegają ich niezgodność z ustawą lub Konstytucją.

II GSK 802/08 - Wyrok NSA (2009-03-18)

Minister Sprawiedliwości sugeruje, iż jednostka - aby móc przypisać jej działanie w zaufaniu do organów Państwa, w tym w zakresie wykładni i stosowania prawa, chroniące ją przed zmianą tej wykładni akurat w jej indywidualnym wypadku - obowiązana jest dokonywać analizy tego, czy w działaniu organu administracji wykształcił się określony "zwyczaj". Tymczasem Konstytucja RP ujmuje tę kwestię zgoła odmiennie, stanowiąc w art. 7, iż organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

II OSK 339/08 - Wyrok NSA (2009-03-12)

Przepis art. 7 Konstytucji RP ogranicza działanie organów do działania tylko "na podstawie i w granicach prawa", co w tym przypadku wyłącza możliwość kontrolowania na etapie ustalania warunków zabudowy, czy inwestor posiada prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane i czy istnieją w tym zakresie jakieś ograniczenia wynikające np. z faktu ustanowienia służebności, gdyż to należy do organów administracji architektoniczno-budowlanej, wydających pozwolenie na budowę. W związku z powyższym stanowisko Sądu świadczy wręcz o przestrzeganiu art. 7 Konstytucji RP, a nie o jego niezastosowaniu, jak twierdzi się w skardze kasacyjnej.

II OSK 182/08 - Wyrok NSA (2009-02-16)

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego wskazując, iż reprezentuje interes publiczny, który wymaga bezwzględnego stosowania kary grzywny, całkowicie pomija wymagania wynikające z konstytucyjnie stosowanych /w myśl zwłaszcza zasady określonej w art. 7 Konstytucji RP stanowiącego, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa/, przepisów ustaw kształtujących stosunki Państwo - obywatel /zasad ustanowionych m. in. w Kodeksie postępowania administracyjnego/ nie zauważa, że proponowana wykładnia omawianej regulacji w istocie prowadzi do pominięcia tych zasad, a w konsekwencji do niekorzystnych dla inwestora zachowań organu. Stawianie pierwszeństwa czysto formalnemu traktowaniu wniosku, nad takimi zasadami, jak budowanie zaufania do organów Państwa /art. 8 kpa/, działanie na rzecz słusznego interesu strony /art. 7 kpa/, udzielanie pomocy stronom poprzez stosowną informację /art. 9 kpa/ nie może uzyskać akceptacji Sądu kontrolującego legalność administracji publicznej w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

II GSK 689/08 - Wyrok NSA (2009-01-28)

Za błędne (mylące) postanowienia zawarte w treści decyzji (wydanych zezwoleń), jak również za błędną, mylącą stronę, praktykę związaną z ich wykonywaniem, niewątpliwie odpowiada właściwy organ, aczkolwiek jest rzeczą zrozumiałą i dość oczywistą, że prowadząc "profesjonalną" działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawa telekomunikacyjnego (a wcześniej ustawy o łączności) oraz posiadając "wykwalifikowane służby" - jak to ujęto w skardze kasacyjnej - skarżąca spółka (P.) również powinna znać te przepisy (i zapewne znała, skoro wykonywała wynikający z ustaw obowiązek uiszczania opłat, tyle że w sposób i w terminach określonych przez organ). Jednakże należy podkreślić, że to organ ma prawny obowiązek - zarówno konstytucyjny, jak i ustawowy - działać na podstawie i w granicach prawa (art. 7 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP i art. 6 k.p.a.) oraz prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa (art. 8 k.p.a.). Natomiast na stronie postępowania, nawet będącej dużym profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego i posiadającej "wykwalifikowane służby", nie ciąży żaden prawny obowiązek badania, czy organ, który wydał ostateczną decyzję administracyjną, przez cały czas zachowuje swe uprawnienia, które pozwalają mu na wykonanie wszystkich zawartych w tej decyzji postanowień i nie ma obowiązku każdorazowo weryfikować i dokonywać samodzielnej oceny i podejmowania rozstrzygnięć, czy dana decyzja administracyjna pozostająca w obrocie prawnym jest prawidłowa, czy też nie, oraz czy tą decyzją się kierować zgodnie z jej treścią, czy też postępować zupełnie odmiennie, według swej oceny.

I OSK 10/08 - Wyrok NSA (2008-11-24)

Stwierdzić należy, że sformułowanej w art. 2 Konstytucji RP zasady demokratycznego państwa prawnego nie można rozważać w oderwaniu od wynikającej z art. 7 Konstytucji RP zasady praworządności, tj. działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa. Jednakże zarówno z art. 7 Konstytucji RP, jak i z tych przepisów konstytucyjnych, które uszczegóławiają zapis art. 7 w stosunku do sądów, tj. art. 173-187 Konstytucji RP nie wynika, żeby zasada demokratycznego państwa prawnego została naruszona przez sądy stosujące obowiązujące prawo.

II OSK 1209/08 - Wyrok NSA (2008-11-07)

Zgodnie z art. 7 Konstytucji, organy władzy publicznej mogą działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Tak więc każde ich działanie musi posiadać swoją podstawę prawną. Zgodzić należy się z wnoszącym skargę kasacyjną, iż brak jest podstaw dla wprowadzania do treści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego - § 41 tego planu - trybu akceptowania tymczasowego sposobu zagospodarowania terenu przez organ wykonawczy miasta. (...) Subdelegacja kompetencji, w swej istocie, prawotwórczych, nie jest dopuszczalna w demokratycznym państwie prawnym, por. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 maja 1998 r., U 5/97, OTK ZU 1998, nr 4, poz. 46)...

I OSK 701/08 - Wyrok NSA (2008-10-23)

Na wstępnie wspomnieć należy, że konsekwencją zasady właściwości jest domniemanie zakazu przenoszenia kompetencji między organami administracji tj. organ właściwy do załatwienia sprawy nie może wyzbyć się swoich uprawnień na rzecz innego organu, inny zaś organ nie może mu odebrać kompetencji wynikających z ustawy, chyba że przepis szczególny tak stanowi. W myśl art. 7 Konstytucji organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Zasada wyinterpretowana z tego przepisu Konstytucji wymaga od organów działania według prawa przedmiotowego obiektywnego, a przepisy o właściwości mają charakter postanowień iuris cogentis.

II OSK 1044/08 - Wyrok NSA (2008-10-01)

Organy mające status organów władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Skoro zatem przepisy prawa ( ani ustaw ustrojowych ani Ordynacji wyborczej...) nie przewidują kompetencji rady do wygaszania mandatów radnych, uzyskanych w wyniku uchwały o wstąpieniu na miejsce określonego radnego następnej osoby z tej samej listy, to brak podstaw zmierzających do podejmowania działań zmierzających do pozbawienia ich mandatu poprzez uchylenie przedmiotowej uchwały.

II OSK 945/08 - Wyrok NSA (2008-09-25)

W demokratycznym państwie prawnym (art. 2 Konstytucji RP) żadne działanie organów władzy publicznej nie tylko nie może być dowolne, ale winno być podejmowane jedynie na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP).

I OSK 312/08 - Wyrok NSA (2008-07-09)

Sformułowana w art. 7 Konstytucji zasada praworządności statuuje, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Ta fundamentalna zasada wymaga, aby organy administracyjne nie łamały prawa, a ponadto wszelkie ich decyzje miały podstawę prawną i w swej treści uwzględniały obowiązujące normy prawne. Działania administracji powinny być zatem zgodne z: Konstytucją, ogólnymi zasadami prawa, prawem ustawowym i wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi (prawem delegowanym), zwyczajami. (...) W literaturze prawa administracyjnego podkreśla się, że w ramach zasady z art. 7 Konstytucji oprócz wymogu "praworządności", rozumianego jako zgodność działań z całym systemem prawa, mieści się także wymóg "legalności", rozumiany jako zgodność każdego działania z konkretną normą prawną, będącą dla niego podstawą prawną. Zasada legalności wymaga, aby każdy akt władczej ingerencji organu administracji państwowej w sferę prawną obywatela oparty był na konkretnie wskazanym przepisie prawa (J. Łętowski, Prawo administracyjne. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1990, s.8-9). Pod pojęciem prawa należy przy tym rozumieć źródła prawa powszechnie obowiązującego, o których mowa w art. 87 Konstytucji tj. konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz (na obszarze działania organów, które je ustanowiły) akty prawa miejscowego.

II OSK 779/07 - Wyrok NSA (2008-07-08)

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art.7 Konstytucji RP). Dlatego organ w pierwszej kolejności musi zidentyfikować swoje kompetencje określone ustawą, a dopiero w tak zakreślonych granicach może rozważać możliwość uwzględnienia żądania strony. Negatywne domniemanie kompetencji władczych należy do niekwestionowanych fundamentów porządku administracyjnoprawnego w demokratycznym państwie prawnym.

II OSK 785/07 - Wyrok NSA (2008-07-08)

Zgodnie z treścią ust. 3 tego przepisu [art. 52 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym] nie można uzależnić wydania decyzji od zobowiązania się wnioskodawcy do spełnienia nieprzewidzianych odrębnymi przepisami świadczeń lub warunków. Oznacza to, że również w procesowej warstwie sprawy organ nie może stawiać żądań niewynikających z konkretnego przepisu. Zgodnie bowiem z zasadą wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP (a także w art. 6 k.p.a.), organy administracji publicznej działać mogą wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Proceduralne wymagania stawiane przez organy administracji publicznej muszą zaś znajdować podstawę w konkretnym przepisie prawa.

I OSK 1054/07 - Wyrok NSA (2008-06-26)

...podjęcie rozstrzygnięcia o odmowie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości bez uprzedniego wyjaśnienia kwestii prejudycjalnej nie stanowi działania na podstawie i w granicach prawa i mogło naruszyć słuszny interes strony - spadkobierców poprzedniego właściciela wywłaszczonej nieruchomości oraz podważyć zaufanie obywateli do organu Państwa.

II FSK 569/07 - Postanowienie NSA (2008-06-25)

Jak stwierdził Wiesław Skrzydło [w:] Komentarz do art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Kraków 2002, w państwie demokratycznym, w którym rządzi prawo, organy władzy publicznej mogą powstać tylko na podstawie prawnej, a normy prawne muszą określać ich kompetencje, zadania i tryb postępowania, wyznaczając tym samym granice ich aktywności. Organy te mogą działać tylko w tych granicach. O ile jednostka ma swobodę działania zgodnie z zasadą, że co nie jest wyraźnie zabronione przez prawo, jest dozwolone, to organy władzy publicznej mogą działać tylko tam i o tyle, o ile prawo je do tego upoważnia, przy czym obywatel może zawsze domagać się podania podstawy prawnej, na jakiej organ podjął konkretną działalność. Jest to zgodne z wymogami wynikającymi z zasady demokratycznego państwa prawnego.

II OSK 682/07 - Wyrok NSA (2008-06-20)

W stosunku do organów administracji publicznej zapewne odnosi się tylko zdanie pierwsze art. 32 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym, "wszyscy są wobec prawa równi", co w tym przypadku oznacza, że dany przepis należy tak samo rozumieć (wykładać) w stosunku do wszystkich adresatów normy prawnej, niezależnie od tego czy są oni osobami fizycznymi, osobami prawnymi, czy też innymi podmiotami nieposiadającymi osobowości prawnej (np. organy), chyba że ustawodawca wyraźnie określił odmienny sposób rozumienia danego przepisu w stosunku do pewnej grupy adresatów. Oczywiście zgodnie z art. 7 Konstytucji organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa ale osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty podlegające prawu polskiemu stosownie do art. 83 Konstytucji, mają obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej, co nie zmienia tego, ze wszyscy są wobec prawa równi (wyrok NSA z 12 grudnia 2006 r., II OSK 79/06, niepubl.; wyrok NSA z 13 marca 2007 r. , II OSK 445/06, niepubl.).

II OSK 389/08 - Wyrok NSA (2008-06-18)

Jeśli zatem przepis art. 18 ust. 2 pkt.14 przyznaje radzie prawo do nadawania honorowego obywatelstwa gminy i nie definiuje tego pojęcia to tym samym, pozostając w sferze struktury wewnętrznej gminy, kształtowanej statutem i uchwałami "statutowymi", rada gminy może nadawać obok honorowego obywatelstwa także tytuł honorowy zasłużonego dla gminy. Należy też podzielić stanowisko, że uchwała o uchwaleniu regulaminów nadawania tych tytułów, z uwagi na swój statutowy charakter i podstawę zawartą w przepisach ustrojowych, ma charakter aktu prawa miejscowego. Nie ma ona charakteru wewnętrznego w wąskim rozumieniu sprowadzającym się do relacji pomiędzy organami gminy, bo jej postanowienia regulują także status podmiotów zewnętrznych w stosunku do organu wykonawczego gminy, przyznając mieszkańcom i organizacjom społecznym prawo zgłaszania kandydatur osób zasłużonych. Nie można zatem zasadnie twierdzić, że zakwestionowana w trybie nadzoru uchwała nie rozstrzyga bezpośrednio o prawach i obowiązkach podmiotów tworzących wspólnotę samorządową, rozstrzyga o tych prawach i ma w tym zakresie charakter generalny i abstrakcyjny. Uchwalając zatem przedmiotową uchwałę uchwała rada działała "na podstawie" i "w granicach prawa", granic tych nie naruszając.

II OSK 195/08 - Wyrok NSA (2008-06-12)

W postępowaniu toczącym się na podstawie art. 154 § 1 k.p.a. niezbędne jest ustalenie wymagań interesu społecznego oraz słusznego interesu strony, a przy ich ocenie nie można pomijać jednak art. 6 k.p.a. stanowiącego, iż organy administracji działają na podstawie przepisów prawa, a jak stwierdza art. 7 Konstytucji RP - na podstawie i w granicach prawa. Zastrzeżenie to zakreśla możliwość działania organu administracji publicznej, który posiada kompetencje do załatwienia sprawy, nie może jednak granic prawa przekroczyć. Zmiana decyzji zgodnie z żądaniem strony nie może zatem prowadzić do wydania orzeczenia sprzecznego z prawem, w interesie społecznym leży bowiem poszanowanie prawa, a słuszny interes strony może być uwzględniany wyłącznie w granicach określonych prawem. W takim znaczeniu nie może też dojść do wydania na podstawie art. 154 k.p.a. decyzji, której przedmiotem byłoby przyznanie uprawnienia, nieznajdującego oparcia w przepisie prawa, wynikającego ze swobodnego uznania organu administracyjnego.

I OSK 884/07 - Wyrok NSA (2008-06-12)

Unormowanie zawarte w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Ustanowiona w art. 7 konstytucyjna zasada praworządności musi być powiązana z określonymi w art. 174 powołanej ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, podstawami kasacyjnymi. Omawiany art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, bez określenia rodzaju naruszenia prawa w procesie rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, nie może stanowić samoistnej podstawy skargi kasacyjnej. Powiązanie z art. 135 powołanej ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie jest usprawiedliwione. Art. 135 tej ustawy mówi "Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej zastosowania". Art. 135 rozszerza właściwość sądu do kontroli i stosowania środków w celu usunięcia naruszenia w stosunku do innych aktów lub czynności, nie tylko do zaskarżonego aktu. Granice wyznaczają akty i czynności podjęte przez organy administracji. Sąd nie może wkraczać w sprawy nierozstrzygnięte przez organy administracji publicznej.

II GSK 111/08 - Wyrok NSA (2008-05-13)

W świetle art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, przy czym katalog źródeł prawa wymienia art. 87 Konstytucji RP. Na gruncie postępowania administracyjnego wspomnianą zasadę państwa prawnego urzeczywistnia przepis art. 6 k.p.a., w myśl którego organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Zważywszy na zasadę praworządności, na straży której stoją organy administracji publicznej (art. 7 k.p.a.), to nawet realizacja przez organy administracji publicznej zadań ważnych z punktu widzenia interesu społecznego, a do takich na pewno należy zaliczyć ochronę życia, zdrowia i środowiska podczas transportu towarów niebezpiecznych, musi odbywać się w granicach prawa, a nie jego kosztem.

II GSK 128/08 - Wyrok NSA (2008-05-07)

Przerzucenie odpowiedzialności za działanie organu administracji publicznej na stronę i obciążenie jej skutkami uchybień w działaniu organu (uchybienia te nie były nawet kwestionowane przez organ drugiej instancji) stanowi naruszenie nie tylko przepisów ustawy art. 40 ust. 12 pkt 2, ale także przepisów art. 2, 7 Konstytucji RP, tj. zasady sprawiedliwości społecznej i działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa.

II OSK 198/08 - Wyrok NSA (2008-04-16)

Zakres swobody rady gminy w tym przypadku nie oznacza możności odstąpienia od uregulowania spraw , które w szczególności powinny być określone w regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Jeśli rada gminy dostrzega jeszcze inne prawa i obowiązki przedsiębiorstwa w zakresie dostarczania usług, niż wyliczone w tym przepisie, to te prawa i obowiązki także może i powinna uregulować. Nie może jednak nie uregulować kwestii wyraźnie wskazanych przez ustawę. Wszystkie organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP) a to oznacza, że jeśli przepis określa jakieś obowiązki tej władzy , to jest ona zobowiązana do ich wykonywania. Jeśli ustawa zobowiązuje radę do uregulowania w regulaminie określonych kwestii, wyraźnie je wskazując, to rada gminy nie może się uchylać od tego prawnego obowiązku uchylać. Jednocześnie rada nie może obejmować regulacją prawną kwestii wyraźnie nie wskazanych, nie mających odrębnej podstawy prawnej , nakładających na odbiorców opłaty za przyłączenie do instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej. Wskazanie na potrzebę określenia warunków przyłączania do sieci dotyczy warunków technicznych i nie obejmuje, w braku podstawy prawnej, opłat za przyłączenie do instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej. Nie można również regulaminowego obowiązku uiszczania takich opłat utożsamiać z dobrowolną partycypacją mieszkańców. Skoro w art. 15 ust. 2 pow.ustawy wskazano, że osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej zapewnia na własny koszt realizację budowy przyłączy to nie można przyłączenia do sieci uzależniać od ponoszenia jeszcze innych kosztów. Poniesienie opłat za wydanie warunków technicznych przyłącza, jak zasadnie w świetle utrwalonego orzecznictwa sądowoadministracyjnego stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny, nie służy spełnieniu ustawowego wymogu dostępu do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej i zawarcie w §22 ust. 5 Regulaminu postanowień dotyczących ustalania w umowie o świadczenie usług opłaty za wydanie warunków technicznych przyłącza nie miało podstawy prawnej. Zamieszczenie w akcie normatywnym jakim jest Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków postanowienia stanowiącego o zamieszczaniu w umowach o świadczenie usług opłat za wydanie warunków technicznych, nadawało temu zapisowi treść normatywną i wykraczało poza kompetencje Rady Gminy.

II OSK 140/08 - Wyrok NSA (2008-04-16)

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa a realizowanie ustawowych kompetencji jest ich obowiązkiem( określenie omawianych wymagań nie jest pozostawione uznaniu wójta, jest on obecnie do tego zobowiązany (wójt...określa),podczas gdy poprzednio był jedynie upoważniony do określenia i podania do publicznej wiadomości przedmiotowych wymagań). Sposób określenia omawianych wymagań musi uwzględniać przepisy prawa , nie tylko powołanej ustawy i rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu określania wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia (Dz.U. z 2006,Nr 5,poz.33) ale przede wszystkim przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( obecnie Dz.U. z 2008 r., Nr 25,poz.150) oraz ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2007 r.,Nr 39,poz.251 ze zm.), z której przepisu art.9 wynika, że odpady, które nie mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwieniu w miejscu ich powstawania, powinny być , uwzględniając najlepszą dostępną technikę lub technologię, o której mowa w art. 143 Prawa ochrony środowiska, przekazywane do najbliżej położonych miejsc w których mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione. Gmina odpowiada za wykonywanie usług o charakterze użyteczności publicznej a zatem może - w oparciu o przepisy prawa - określać wymagania, jakie w tym zakresie należy spełniać a wymagania te powinny uwzględniać zasady ustawowe, zasady określone we wskazanym rozporządzeniu oraz zasady wynikające z innych przepisów prawa, w tym m.in. zasadę bliskości, której uwzględnienie może prowadzić do wskazania jednego miejsca odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Tym samym wykładni prowadzącej do wniosku, że organ wskazując jedno miejsce odzysku lub unieszkodliwiania narusza prawo , nie można uznać za prawidłową. Jeśli jedno ze składowisk oferuje warunki - z punktu widzenia ochrony środowiska - wyraźnie lepsze od pozostałych ,to właściwy organ wskazując w zezwoleniach na jedno składowisko - wyraźnie lepsze od pozostałych ,nie narusza prawa a wręcz do takiego działania jest obowiązany. Przyczyny dla których ustawodawca użył liczby mnogiej mogą być różne i niekoniecznie ta liczba mnoga oznacza "co najmniej dwa".

II OSK 32/08 - Wyrok NSA (2008-04-09)

Samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, jako wartości chronionej i gwarantowanej konstytucyjnie, nie wolno absolutyzować, skoro jednostki samorządu terytorialnego wykonują zadania publiczne "w ramach ustaw". Stosownie do art. 7 Konstytucji RP, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a zatem samodzielność gminy istnieje tylko w granicach prawa.

II OSK 362/07 - Wyrok NSA (2008-04-08)

Jest zatem faktem notoryjnym, iż organy władzy publicznej nie mogą podejmować żadnej decyzji bez podstawy prawnej w powołaniu jedynie na względy natury ekonomicznej, politycznej czy nawet moralnej. Jednocześnie nie może organ unikać podejmowania decyzji, jeżeli wiążące normy prawa nakładają na niego taki obowiązek.

II OSK 324/07 - Wyrok NSA (2008-04-01)

Natomiast nie budzi jakichkolwiek wątpliwości Naczelnego Sądu Administracyjnego , że stosownie do treści art. 7 Konstytucji RP organy władzy państwowej działają na podstawie i w granicach prawa. Przepis ten ustanawia bowiem fundamentalną w państwie prawnym (art. 2 Konstytucji RP) zasadę legalizmu. Dopuszczalne prawnie zatem nieistotne odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego i pozwolenia na budowę nie uzasadniające uchylenia pozwolenia na budowę, również nie pozwala nałożyć kary w trybie art. 59f ust. 1 ustawy Prawo budowlane, za nieprawidłowości które jako dopuszczalne uznawane są za nieistotne.

I GSK 766/07 - Wyrok NSA (2008-03-19)

Organ przy rozstrzyganiu sprawy obowiązany jest działać na podstawie i w granicach określonych prawem. Skoro, co podkreślił Sąd I instancji, art. 104 WKC nie zawiera przesłanek, którymi organ celny winien się kierować przy podejmowaniu decyzji, to nie można mówić o przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów w sytuacji, gdy organ zgromadził w aktach całość dokumentacji, strona jej nie kwestionowała, a dokonując końcowej oceny oparł się na przewidzianych prawem dowodach. Wymaganie, by ocena i wynikające z niej rozstrzygnięcie organu pierwszej i organu drugiej instancji były takie same, kłóciłoby się z celem postępowania odwoławczego, jakim jest ponowne rozpatrzenie tej samej sprawy bez związania ustaleniami i ocenami zawartymi w rozstrzygnięciu pierwszoinstancyjnym. Rozstrzygnięcie organu wydane w ramach uznania administracyjnego nie narusza prawa, jeśli tylko konkluzje organu poprzedzone są wnioskowaniem opartym na zasadach logiki oraz ogólnej wiedzy wynikającej z doświadczenia.

I OSK 488/07 - Wyrok NSA (2008-03-18)

Art. 7 Konstytucji stanowiący, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, zawiera normę zakazującą domniemywania kompetencji takiego organu i tym samym nakazuje, by wszelkie działania organu władzy publicznej były oparte na wyraźnie określonej normie kompetencyjnej. W związku z powyższym zarzut naruszenia tego przepisu skierowany pod adresem Sądu byłby uzasadniony wówczas, gdyby Sąd nie był uprawniony do orzekania w tej sprawie. Jednakże kwestia interpretacji przepisu art. 78 ust. 2 pkt 2 omawianej ustawy nie ma nic wspólnego z treścią tego przepisu. Natomiast konstytucyjna zasada równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) nie może pozostawać w sprzeczności z zasadą praworządności (art. 7 Konstytucji). Korzystniejsze, ale niezgodne z prawem orzeczenie wydane w stosunku do innej osoby, znajdującej się w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej, nie rodzi dla skarżącego prawa do potraktowania go w ten sam sposób. Rozbieżność orzecznictwa jest zjawiskiem niepożądanym, ale nieuniknionym. Przedmiotem kontroli kasacyjnej w tej sprawie jest wyłącznie zaskarżony wyrok.

I GSK 478/07 - Wyrok NSA (2008-02-19)

Z art. 217 Konstytucji RP nie wynika tylko obowiązek regulowania danin publicznych w drodze ustawy, ale i obowiązek działania organów celnych na podstawie i w granicach ustawy. W tej mierze art. 217 Konstytucji RP konkretyzuje obowiązek wynikający z art. 7 Konstytucji RP.

I OSK 50/07 - Wyrok NSA (2007-11-14)

W prawie administracyjnym nie obowiązuje zasada, iż to, co nie jest zabronione jest dozwolone. Wręcz przeciwnie, zasadą prawa administracyjnego jest działanie ściśle na podstawach i w granicach prawa (zasada legalizmu).

II OSK 1304/07 - Wyrok NSA (2007-11-09)

Działanie na podstawie i w granicach prawa to działanie w granicach przyznanej kompetencji. Przepisy art. 60 powołanej ustawy przyznają kompetencje do podjęcia uchwały o likwidacji publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Z przyznanej kompetencji do podjęcia uchwały o likwidacji wynika kompetencja do zmiany uchwały o likwidacji. Zakaz zmiany uchwały można wyprowadzić tylko z obowiązujących rozwiązań prawnych, a takich brak. W zakresie działalności organów władzy publicznej zakaz dowolności zmiany ustanawiają jedynie przepisy prawa procesowego (art. 12 § 1 k.p.a., art. 128 Ordynacji podatkowej). Zakaz ten nie jest bezwzględny, w granicach określonych przepisami prawa dopuszczalne jest bowiem podważanie nawet praw dobrze nabytych (art. 161 § 1 k.p.a.). Przyjęta w zaskarżonym wyroku wykładnia wyprowadza bezwzględny zakaz zmiany uchwały, co nie znajduje oparcia w obowiązujących rozwiązaniach prawnych. Trudno wyprowadzić taki zakaz z przedstawionych wartości przyjętych w Konstytucji RP jak ochrona praw nabytych wypływających z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Prowadziłoby to do bezwzględnego zakazu zmiany działalności władzy publicznej. Należy też podkreślić, że uchwała o likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej nie tworzy praw nabytych dla wierzycieli zakładów opieki zdrowotnej.

II OSK 1429/06 - Wyrok NSA (2007-10-30)

Z zasady określonej w Konstytucji RP /art. 7/, którą także należy zaliczyć do prawa materialnego wynika, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a zatem nie jest dopuszczalne rozstrzyganie w drodze decyzji administracyjnej o uchyleniu administracyjnej czynności materialno-technicznej, jeżeli w ustawie nie przewidziano dla odpowiedniego organu takiej kompetencji.

I OSK 1363/06 - Wyrok NSA (2007-09-27)

Organy administracji publicznej obowiązane są działać na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP). Mogą one władczo kształtować sytuację obywateli, wyłącznie gdy przewiduje to przepis prawa powszechnie obowiązującego. Zatem wszystkie elementy decyzji, zarówno rozstrzygnięcie, jak i warunki, terminy i inne dodatkowe zastrzeżenia, winny mieć oparcie w przepisach ustawowych lub wykonawczych. Potwierdza to art. 107 § 2 kpa, stanowiący, iż poza składnikami, o których mowa w § 1 tego przepisu, decyzja może zawierać także inne elementy, o ile stanowią tak przepisy szczególne. W braku podstawy prawnej do ustalenia np. terminu wykonania nałożonego obowiązku, termin ten należy uznać za pozbawiony podstawy prawnej, a zatem nieważny zgodnie z art. 156 § 1 pkt 2 kpa (por. G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze 2005, kom. do art. 107, lp. 29; M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze 2005, komentarz do art. 107, lp. 23). Powyższy pogląd prezentowany był w orzecznictwie sądów administracyjny między innymi w sprawach z zakresu prawa budowlanego. W wyroku z dnia 5 października 1999 r., IV SA 1502/97 (Lex nr 47792) NSA wyraził stanowisko, że brak w przepisach podstawy do określenia terminu rozbiórki stanowi kwalifikowaną wadę decyzji, skutkującą jej nieważnością w części ustalającej taki termin (por. także wyrok NSA Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 25 maja 1994 r., sygn. akt SA/Gd 2562/93, OSP z marca 1996 r., lp. 51).

I OSK 1428/06 - Wyrok NSA (2007-09-21)

Ponieważ zgodnie z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, nie można przyjąć, że mają one możliwość odwrócenia zaistniałych skutków prawnych, jeżeli eliminacja decyzji z obrotu prawnego stwarzałaby sytuację sprzeczną z obowiązującymi przepisami, z uwagi na istniejące w chwili badania przesłanek nieważności okoliczności faktyczne. Chodzi przy tym o prawną możliwość powrotu do stanu sprzed wydania decyzji, którą pewne zdarzenia faktyczne mogą uniemożliwić. Powyższy pogląd nie stoi zatem w sprzeczności z wypracowanym w doktrynie stanowiskiem, iż dla stwierdzenia nieważności decyzji nie mają znaczenia faktyczne możliwości odwrócenia następstw przez nią spowodowanych. Jak słusznie wskazał Minister Obrony Narodowej zdarzeniem powodującym nieodwracalność skutków prawnych decyzji jest utrata przez podmiot, któremu prawo przysługiwało, zdolności do zachowania tego prawa. Podobnie, o nieodwracalności skutków prawnych można mówić również wówczas, gdy przestał istnieć przedmiot, którego prawo dotyczyło lub nastąpiła zmiana stanu prawnego (por. M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze 2005, str. 982).

I OSK 360/07 - Wyrok NSA (2007-09-21)

W prawie administracyjnym nie obowiązuje zaś zasada, iż to, co nie jest zabronione jest dozwolone. Przeciwnie zasadą prawa administracyjnego jest działanie ściśle na podstawach i w granicach prawa (zasada legalizmu).

Opcje przeglądania komentarzy

Wybierz sposób przeglądania komentarzy oraz kliknij "Zachowaj ustawienia", by aktywować zmiany.

No to sobie poczytaliśmy

wykwit masówki, będący następstwem rozluźnienia wymogów co do podstaw kasacyjnych i literackich aspiracji sędziów:)
A co z tego wynika?

Piotr VaGla Waglowski

VaGla
Piotr VaGla Waglowski - prawnik, publicysta i webmaster, autor serwisu VaGla.pl Prawo i Internet. Ukończył Aplikację Legislacyjną prowadzoną przez Rządowe Centrum Legislacji. Radca ministra w Departamencie Oceny Ryzyka Regulacyjnego a następnie w Departamencie Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Rozwoju. Felietonista miesięcznika "IT w Administracji" (wcześniej również felietonista miesięcznika "Gazeta Bankowa" i tygodnika "Wprost"). Uczestniczył w pracach Obywatelskiego Forum Legislacji, działającego przy Fundacji im. Stefana Batorego w ramach programu Odpowiedzialne Państwo. W 1995 założył pierwszą w internecie listę dyskusyjną na temat prawa w języku polskim, Członek Założyciel Internet Society Poland, pełnił funkcję Członka Zarządu ISOC Polska i Członka Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Był również członkiem Rady ds Cyfryzacji przy Ministrze Cyfryzacji i członkiem Rady Informatyzacji przy MSWiA, członkiem Zespołu ds. otwartych danych i zasobów przy Komitecie Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji oraz Doradcą społecznym Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej ds. funkcjonowania rynku mediów w szczególności w zakresie neutralności sieci. W latach 2009-2014 Zastępca Przewodniczącego Rady Fundacji Nowoczesna Polska, w tym czasie był również Członkiem Rady Programowej Fundacji Panoptykon. Więcej >>