Interpelacja w sprawie wynalazczości niezależnych twórców

1. W jaki sposób Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zainteresowane jest wykorzystaniem potencjału twórczego niezależnych wynalazców, inżynierów i naukowców?

2. Czy Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego planuje opracowanie względnie nowelizację przepisów zawierających m.in. procedury zgłaszania, sprawdzania i wdrażania szeroko pojętych wynalazków i nowatorskich rozwiązań mogących przynieść konkretne efekty w życiu gospodarczym kraju, z jednoczesnym uwzględnieniem kosztów powstania i realizacji tych projektów?

Uzasadnienie. Rzeczpospolita Polska szczyci się od wielu lat posiadaniem wybitnych naukowców i zdolnych, dobrze wykształconych obywateli, którzy wielokrotnie byli wyróżniani prestiżowymi nagrodami bądź uczestniczyli w międzynarodowych projektach badawczych. Dotyczy to wielu dziedzin życia gospodarczego. Mądre społeczeństwa wykorzystują potencjał twórczy swoich przedstawicieli dla dynamicznego rozwoju własnego kraju i stwarzają twórcom odpowiednie warunki prawne i ekonomiczne niezbędne dla osiągnięcia sukcesu. Niestety, w naszym kraju nadal niedostatecznie szanuje się pracę wybitnych osób, które często wyjeżdżają do innych miejsc na świecie, gdzie osiągają sukcesy naukowe, z których nie korzysta nasz kraj. Najwyższa więc pora na opracowanie kompleksowego systemu stwarzającego możliwości wykorzystania potencjału twórczego niezależnych twórców.

Aktualnie obowiązujące przepisy prawne są niewystarczające. Brakuje również przemyślanego systemu finansowania badań i przygotowywania projektów. Urząd Patentowy jako jednostka administracyjna jedynie potwierdza przyjęcie zgłoszenia i stan techniki. Cała procedura trwa bardzo długo. Natomiast sam wynalazca powinien mieć prawną możliwość wystąpienia do jednostki badawczej (uczelni lub instytutu) o opinię dla swego wynalazku, z jednoczesnym rozwiązaniem sprawy finansowania badań. Konieczne wydaje się wprowadzenie audytu i procedur odwoławczych. Wielu niezależnych twórców zainteresowanych jest współfinansowaniem kosztów projektów w przypadku stworzenia korzystnych możliwości kredytowych. Sami twórcy mają zresztą przygotowanych wiele propozycji rozwiązań i chętnie będą współpracować przy opracowaniu projektów przepisów prawnych w tym zakresie.

W tym stanie rzeczy wydaje się być słuszne wykorzystanie dotychczasowych doświadczeń i aktualnych rozwiązań w różnych krajach dla stworzenia programu ukierunkowanego na wykorzystanie potencjału intelektualnego niezależnych twórców.

Działając na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora z dnia 9.05.1996 r. (t.j. Dz. U. Nr 221/2003, poz. 2199), realizując uprawnienia posłów RP, uprzejmie prosimy o odpowiedź na niniejszą interpelację.

Z wyrazami szacunku

Posłowie Arkady Fiedler

i Tomasz Piotr Nowak

W odpowiedzi na kwestie związane z wykorzystaniem potencjału niezależnych twórców pragnę wyjaśnić, że Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaangażowane jest w podnoszenie świadomości naukowej w kraju, a co za tym idzie również w wykorzystanie w praktyce potencjału twórczego naukowców, inżynierów i wynalazców. Niezależni twórcy są, jak pokazuje doświadczenie, siłą napędową polskiej nauki. Ich naukowe podejście i umiejętność faktycznego przekładania efektów pracy na gotowe rozwiązania dla gospodarki dają możliwość podniesienia konkurencyjności i efektywności polskiej myśli naukowej. Liczne prace doskonałych niezależnych twórców, napędzające nie tylko gospodarkę, ale i motywujące coraz szerszą rzeszę młodych ludzi do przekładania pomysłów w realne i praktyczne rozwiązania, są dla MNiSW sygnałem, że stan polskiej nauki jest na wysokim poziomie i ciągle się rozwija. Zwiększająca się liczba naukowców, którzy swoje prace wykonują i wykorzystują na rzecz polskiej nauki i gospodarki, to powód do dumy i ogromna szansa na podniesienie rangi polskiej nauki i gospodarki. Programy wprowadzane na podstawie art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 238, poz. 2390, z późn. zm.), tj. w chwili obecnej Kreator Innowacyjności i Patent Plus, wspierają i propagują myśl innowacyjną. Programy te zostały wprowadzone dla stymulowania rozwoju prac badawczych, dla krzewienia zasad własności intelektualnej i dla rozwoju polskiej nauki.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeprowadza w chwili obecnej gruntowną reformę polskiego szkolnictwa. W projekcie ustawy o zasadach finansowania nauki wprowadzony został zapis ułatwiający indywidualnym twórcom korzystanie ze strumieni finansowania nauki:

˝Art. 8. Środki finansowe na realizację zadań określonych w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 mogą być przyznawane przez Dyrektora Centrum Rozwoju i Centrum Nauki:

1) jednostkom naukowym i zatrudnionym w nich zespołom badawczym, w tym międzynarodowym zespołom badawczym,

2) jednostkom organizacyjnym posiadającym osobowość prawną i siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej, w tym przedsiębiorcom posiadającym status centrum badawczo-rozwojowego nadawany na podstawie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej;

3) indywidualnym osobom na realizację projektów obejmujących badania naukowe i/lub prace rozwojowe.

Art. 9. 1. Osoby indywidualne niespełniające kryterium zatrudnienia w jednostkach, o których mowa w art. 8 pkt 1 i 2, mogą wystąpić z wnioskiem o finansowanie projektów obejmujących badania naukowe i/lub prace rozwojowe zgodnie z art. (...) ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju i art. (...) ustawy o Narodowym Centrum Nauki.

2. Osoby określone w art. 8 pkt 3 po pozytywnej ocenie projektu uzyskują promesę finansowania badań i/lub prac rozwojowych.

3. Warunkiem przekazania środków finansowych na realizację projektu jest uzyskanie zatrudnienia w jednostkach, o których mowa w art. 8 ust. 1 i 2˝.

W ramach przeprowadzanej reformy ulepszana jest legislacja także w zakresie opracowywania wynalazków. Proponowane zmiany dotyczyć będą m.in. zasad finansowania nauki. Zmiany w systemie finansowania jak i w funkcjonowaniu NCBiR i instytutów badawczych kładą główny nacisk na stworzenie takich rozwiązań, aby efekty prac jednostek naukowych oraz niezależnych wynalazców i innowatorów znajdowały jak najszersze zastosowanie w gospodarce. Prace nad zmianą systemu nauki w Polsce, konsultacje społeczne mogą znacząco wpłynąć na zmianę spojrzenia polskiej nauki na niezależnych innowatorów i twórców.

W ramach środków finansowych na naukę MNiSW może wspierać etap organizowania prac badawczych i projektowania innowacji do wytworzenia prototypu. Projekty celowe umożliwiają finansowanie przedsięwzięć technicznych, technologicznych i organizacyjnych, a efektem ich prac może być nowy produkt, usługa czy też nowoczesna technologia. Projekty te służą np. opracowaniu wynalazków, które mogą przynieść konkretne efekty w życiu gospodarczym.

Sekretarz stanu Maria Elżbieta Orłowska