Analiza porównawcza modeli licencjonowania oprogramowania

Zachęcam do lektury nadesłanej przez p. Przemysława Kulczyckiego pracy magisterskiej pt. Analiza porównawcza modeli licencjonowania oprogramowania. Praca obroniona została w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, na Wydziale Zarządzania. Autor zaś tak mi napisał, udostępniając pracę: "Nie jestem prawnikiem, ale mimo to napisałem pracę o licencjach na oprogramowanie, z punktu widzenia użytkownika i programisty. Myślę że moja praca może być użyteczna dla innych dlatego chcę ją udostępnić także na twojej stronie www.". Pracę umieszczam zatem w dziale prace magisterskie. Przyjemnej lektury i zapraszam do dyskusji.

Analiza porównawcza modeli licencjonowania oprogramowania
Przemysław Kulczycki

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_p_kulczycki.pdf (600 Kb).

Uwagi dotyczące cytowania:
Przemysław Kulczycki, "Analiza porównawcza modeli licencjonowania oprogramowania", Kraków 2008, http://www.vagla.pl

Spis treści

Wstęp

1. Właściwości oprogramowania
1.1. Dylematy terminologiczne
1.2. Oprogramowanie jako przedmiot handlu
1.3. Historia rozpowszechniania oprogramowania
1.3.1. Projekt GNU i ruch wolnego oprogramowania
1.3.2. Microsoft i zamknięte oprogramowanie
1.3.3. Freeware, shareware i adware – darmowe oprogramowanie
1.3.4. Unix i BSD – akademickie podejście

2. Rodzaje licencji oprogramowania
2.1. Oprogramowanie własnościowe
2.1.1. EULA
2.1.2. Shareware, freeware, adware
2.2. Wolne oprogramowanie
2.2.1. Licencje z klauzulą copyleft
2.2.2. Licencje bez klauzuli copyleft
2.3. Podwójne licencjonowanie
2.4. Shared Source

3. Wartość modeli ze względu na wybrane kryteria porównawcze
3.1. Wolność i ograniczenia użytkowników
3.2. Koszty zakupu i utrzymania
3.3. Jakość oprogramowania
3.4. Organizacja produkcji i rozwoju oprogramowania

Zakończenie

Spisy rysunków i tabel

Bibliografia

Wstęp

Większość użytkowników oprogramowania nie zastanawia się nad jego licencją. Intuicyjnie traktują je jak inne dobra (przede wszystkim dobra materialne), z których korzystają na co dzień bez żadnych ograniczeń. Jednakże, oprogramowanie różni się od dóbr materialnych. Jest dobrem niematerialnym, nie można go zużyć, można je eksploatować w nieskończoność. A dzięki technologii cyfrowej można je szybko kopiować przy praktycznie zerowym koszcie. Sam zakup oprogramowania też różni się od zakupu dóbr materialnych. Klient nie dostaje oprogramowania na własność, otrzymuje jedynie licencję – pozwolenie na jego używanie.

Typowi klienci myślą, że mogą używać oprogramowania bez ograniczeń, tak jak kupowane dobra materialne. Tak jednak nie jest. Korzystanie z oprogramowania jest objęte pewnymi ograniczeniami. Ich nieznajomość nie zwalnia użytkowników od obowiązku ich przestrzegania i ponoszenia konsekwencji prawnych.

Każdy twórca oprogramowania udostępniając je innym osobom może dowolnie określić warunki korzystania z niego. Warunki te powinny być umieszczone w licencji oprogramowania, która określa kto i jak może z niego korzystać.

Tematyka licencjonowania oprogramowania zainteresowała mnie z dwóch powodów. Pierwszy, techniczno-praktyczny, to uzyskanie odpowiedzi na pytanie „co mogę dzięki oprogramowaniu osiągnąć i jakim kosztem?”. Drugi, to powód etyczno-filozoficzny: „dlaczego oprogramowanie jest objęte różnymi ograniczeniami?”. W literaturze naukowej tematyka ta jest częściej poruszana przez prawników, niż informatyków. Niektórzy prawnicy, nie będąc jednak informatykami, nie zawsze w pełni rozumieją na czym polegają problemy związane z użytkowaniem oprogramowania lub nieprecyzyjnie posługują się terminologią informatyczną.

Celem niniejszej pracy było rozpoznanie skomplikowanego procesu ewolucji zasad dystrybucji oprogramowania i porównanie dzisiejszych – powstałych w wyniku tego procesu - modeli licencjonowania oprogramowania. Na użytek badawczy postawiłem więc następujące pytanie: jakie są zalety i wady istniejących dziś modeli oprogramowania? Odpowiedź na to pytanie powinna być ciekawa i przydatna w praktyce. Analizę tak postawionego problemu postanowiłem zacząć od poznania historycznych uwarunkowań powstania dzisiejszych modeli licencjonowania oprogramowania (rozdział 1). Prześledziłem tu historię powstawania modeli licencjonowania oraz przyczyny i skutki pojawienia się czterech najważniejszych nurtów w/w modeli. Opisałem je z punktu widzenia ich głównych przedstawicieli: Projektu GNU, Microsoftu, producentów oprogramowania shareware oraz twórców systemu BSD. Tą prezentację poprzedziłem wyjaśnieniami terminologicznymi w świetle zróżnicowanych na świecie systemów prawnych i handlowych.

W drugim rozdziale opisałem szczegółowo wszystkie cechy danych modeli licencjonowania oprogramowania, ich zalety i wady oraz problemy związane z danymi licencjami.

Trzeci rozdział zawiera zestawienie porównawcze wymienionych modeli ze względu na cztery wybrane przeze mnie kryteria: wolność i ograniczenia użytkownika, jakość oprogramowania, koszty jego zakupu i utrzymania oraz organizację produkcji.

Bibliografia

Źródła książkowe
1. R. Dixon, „Open Source Software Law”, wyd. Artech House, Norwood, Massachusetts 2004.
2. M. K. McKusick, „Twenty Years of Berkeley Unix: From AT&T-Owned to Freely Redistributable”, w: „Open Sources: Voices from the Open Source Revolution”, wyd. O’Reilly Media, Sebastopol, California 1999.
3. „Prawo Internetu”, red. P. Podrecki, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007.
4. E. S. Raymond, „The Cathedral & The Bazaar. Musings on Linux and Open Source by an Accidental Revolutionary”, wyd. O’Reilly Media,
Sebastopol, California 1999.
5. L. Rosen, „Open Source Licensing. Software Freedom and Intellectual Property Law”, wyd. Prentice Hall PTR, Upper Saddle River, New Jersey 2004.
6. A. M. St. Laurent, „Understanding Open Source and Free Software Licensing”, wyd. O’Reilly Media, Sebastopol, California 2004.
7. R. M. Stallman, L. Lessig, J. Gay, „Free Software, Free Society: Selected Essays of Richard M. Stallman”, wyd. GNU Press, Boston, Massachusetts 2002.
8. M. Välimäki, „The Rise of Open Source Licensing. A Challenge to the Use of Intellectual Property in the Software Industry”, wyd. Turre
Publishing, Helsinki 2005.
9. S. Williams, „W obronie wolności. Krucjata hakera na rzecz Wolnego Oprogramowania” (w oryg. „Free as in Freedom: Richard Stallman's
Crusade for Free Software”), tłum. K. Masłowski, wyd. Helion, 2003.

Artykuły
1. J. Myers, „Apple v. Microsoft: Virtual Identity in the GUI Wars”, Richmond Journal of Law & Technology, 1999.
2. T. J. Ostrand, E. J. Weyuker, „The distribution of faults in a large industrial software system”, Proc. Int’l Symp. on Software Testing and Analysis, ACM, 2002.
3. A. S. Tanenbaum, J. N. Herder, H. Bos, „Can We Make Operating Systems Reliable and Secure?”, IEEE Computer, vol. 39, V 2006.

Źródła prawne
1. Dyrektywa Rady EWG z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (91/250/EWG).
2. Konwencja o udzielaniu patentów europejskich, Dz. U. 2004 nr 79 poz. 737.
3. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. 1994 nr 24 poz. 83.

Źródła internetowe
Wszystkie odnośniki zostały sprawdzone 4 V 2008.
1. ftp://ftp.cs.berkeley.edu/pub/4bsd/README.Impt.License.Change
2. http://blog.mon.itor.us/?p=286
3. http://catb.org/~esr/halloween/
4. http://catb.org/~esr/writings/cathedral-bazaar/
5. http://cvsweb.netbsd.org/bsdweb.cgi/~checkout~/src/distrib/notes/common/legal.common?rev=1.47
6. http://dev.perl.org/licenses/
7. http://developer.apple.com/opensource/
8. http://developer.apple.com/opensource/overview.html
9. http://distrowatch.com
10. http://ec.europa.eu/comm/competition/antitrust/cases/microsoft/
11. http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Copyleft.svg
12. http://en.wikipedia.org/wiki/Otherware
13. http://en.wikipedia.org/wiki/Software_patents_under_United_States_patent_law
14. http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=92188
15. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3951439
16. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31991L0250:PL:HTML
17. http://freshmeat.net/stats/#license
18. http://futurist.se/gldt/
19. http://ghostscript.com/awki/News
20. http://gpl3.palamida.com
21. http://groups.google.pl/group/net.unix-wizards/msg/4dadd63a976019d7
22. http://kernel.org/#whatislinux
23. http://law.richmond.edu/jolt/v1i1/myers.html
24. http://legalpad.blogs.fortune.cnn.com/2007/05/13/msft-linux-freesoftware-infringe-235-of-our-patents/
25. http://lwn.net/Articles/115530/
26. http://microsoft.com/presspass/press/2006/nov06/11-02MSNovellPR.mspx
27. http://microsoft.com/resources/sharedsource/default.mspx
28. http://microsoft.com/resources/sharedsource/licensing/developer.mspx
29. http://microsoft.com/resources/sharedsource/productsourceprogram.mspx
30. http://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune_archive/2007/05/28/100033867/
31. http://news.cnet.com/8301-13505_3-9790795-16.html
32. http://news.zdnet.co.uk/itmanagement/0,1000000308,2109446,00.htm
33. http://news.zdnet.co.uk/software/0,1000000121,39287338,00.htm
34. http://opensource.org/docs/certification_mark.html
35. http://opensource.org/docs/osd
36. http://opensource.org/history
37. http://opensource.org/licenses/category
38. http://opensource.org/node/207
39. http://opensource.org/node/225
40. http://opensource.org/trademarks/osi-certified/
41. http://oreilly.com/catalog/osfreesoft/book/
42. http://pl.wikipedia.org/wiki/Bulletin_Board_System
43. http://pl.wikipedia.org/wiki/Haker_(slang_komputerowy)
44. http://pl.wikipedia.org/wiki/IRC
45. http://pl.wikipedia.org/wiki/OEM
46. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wiki
47. http://pub.turre.com/openbook_valimaki.pdf
48. http://rosenlaw.com/oslbook.htm
49. http://scan.coverity.com/
50. http://scan.coverity.com/rung1.html
51. http://stallman.helion.pl
52. http://support.microsoft.com/gp/contactbug/
53. http://tirania.org/blog/archive/2007/Oct-03.html
54. http://trolltech.com/company/model
55. http://washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/08/07/AR2006080701202.html
56. http://wiki.oldos.org/Dos/OriginOfDos
57. http://wp.netscape.com/newsref/pr/newsrelease591.html
58. http://www-03.ibm.com/ibm/history/history/decade_1960.html
59. http://www-1.ibm.com/linux/whitepapers/robertFrancesGroupLinuxTCOAnalysis05.pdf
60. http://www.adobe.com/cfusion/mmform/index.cfm?name=wishform
61. http://www.asp-shareware.org/users/history-of-shareware.asp
62. http://www.bell-labs.com/history/unix/
63. http://www.blinkenlights.com/classiccmp/gateswhine.html
64. http://www.businessweek.com/technology/content/oct2006/tc20061006_394140.htm
65. http://www.codeweavers.com/
66. http://www.corel.com/servlet/Satellite/us/en/Content/1152796555474
67. http://www.coverity.com/
68. http://www.cs.vu.nl/~ast/publications/computer-2006a.pdf
69. http://www.cyber.com.au/about/linux_vs_windows_tco_comparison.pdf
70. http://www.cybersource.com.au/about/comparing_the_gpl_to_eula.pdf
71. http://www.debian.org/social_contract#guidelines
72. http://www.dwheeler.com/essays/gpl-compatible.html
73. http://www.eff.org/wp/dangerous-terms-users-guide-eulas
74. http://www.epo.org/patents/law/legal-texts/html/epc/2000/e/ar52.html
75. http://www.everything2.com/index.pl?node=BSD%20Code%20in%20Windows
76. http://www.filetiger.com/articles/spyware.html
77. http://www.forbes.com/forbes/2005/0704/071.html
78. http://www.free-soft.org/mirrors/www.opensource.org/docs/osd-polish.php
79. http://www.fsf.org/licensing/licenses/
80. http://www.fsf.org/licensing/licenses/quick-guide-gplv3.html
81. http://www.fsf.org/licensing/sco/sco-preemption.html
82. http://www.gnu.org/copyleft/copyleft.pl.html
83. http://www.gnu.org/gnu/linux-and-gnu.html
84. http://www.gnu.org/gnu/thegnuproject.pl.html
85. http://www.gnu.org/licenses/gpl-faq.html
86. http://www.gnu.org/licenses/why-not-lgpl.html
87. http://www.gnu.org/philosophy/bsd.pl.html
88. http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.pl.html
89. http://www.gnu.org/philosophy/fsfs/rms-essays.pdf
90. http://www.gnu.org/philosophy/not-ipr.html
91. http://www.gnu.org/philosophy/open-source-misses-the-point.html
92. http://www.groklaw.net/staticpages/index.php?page=20070810205256644
93. http://www.heinz.cmu.edu/~rtelang/disclosure_jan_06.pdf
94. http://www.informationweek.com/news/showArticle.jhtml?articleID=199600443
95. http://www.linux-foundation.org/publications/linuxkerneldevelopment.php
96. http://www.linux-watch.com/news/NS7235986827.html
97. http://www.math.utah.edu/ftp/pub/tex/bib/toc/dr-dobbs-1980.html#10(3):March:1985
98. http://www.mozilla.org/MPL/
99. http://www.mysql.com/products/enterprise/features.html
100. http://www.mysql.com/products/which-edition.html
101. http://www.netbsd.org/about/redistribution.html#default
102. http://www.oasis-open.org/specs/index.php#opendocumentv1.1
103. http://www.oreilly.com/catalog/opensources/book/kirkmck.html
104. http://www.os2bbs.com/os2news/OS2History.html
105. http://www.perens.com/Articles/StandTogether.html
106. http://www.softwarehistory.org/history/d_60s.html
107. http://www.sun.com/smi/Press/sunflash/2005-01/sunflash.20050125.1.xml
108. http://www.theregister.co.uk/2000/07/31/ms_ballmer_linux_is_communism/
109. http://www.theregister.co.uk/2001/06/02/ballmer_linux_is_a_cancer/
110. http://www.theregister.co.uk/2001/06/20/gpl_pacman_will_eat_your/
111. http://www.theregister.co.uk/2002/04/22/gates_gpl_will_eat_your/
112. http://www.thocp.net/companies/microsoft/microsoft_company_part2.htm
113. http://www.thocp.net/companies/microsoft/microsoft_company.htm
114. http://www.transgaming.com/
115. http://www.unix.org/what_is_unix/history_timeline.html
116. http://www.usdoj.gov/atr/cases/f3800/msjudgex.htm
117. http://www.usdoj.gov/atr/cases/ms_index.htm
118. http://www.usdoj.gov/atr/cases/ms_tuncom/major/mtc-00029523.htm
119. http://www.virtualbox.org/wiki/Editions
120. http://www.wildlist.org/WildList/200803.htm
121. http://www.winehq.org

Licencje
1. Microsoft Windows XP Professional EULA
http://download.microsoft.com/documents/useterms/Windows%20XP_Professional_Polish_a675687b-f2e8-4c76-b108-9657210d2135.pdf

2. GNU General Public License 1.0
http://www.gnu.org/licenses/old-licenses/gpl-1.0.txt

3. GNU General Public License 2.0
http://www.gnu.org/licenses/old-licenses/gpl-2.0.html

4. GNU Lesser General Public License 2.1
http://www.gnu.org/licenses/old-licenses/lgpl-2.1.html

5. GNU General Public License 3.0
http://www.gnu.org/licenses/gpl.html

6. GNU Lesser General Public License 3.0
http://www.gnu.org/licenses/lgpl.html

7. GNU Affero General Public License 3.0
http://www.gnu.org/licenses/agpl.html

8. Nieoficjalne tłumaczenie licencji GPLv2
http://gnu.org.pl/text/licencja-gnu.html

9. Affero General Public License 1.0
http://www.affero.org/oagpl.html

10. Mozilla Public License 1.1
http://www.mozilla.org/MPL/MPL-1.1.html

11. Common Development and Distribution License
http://www.sun.com/cddl/cddl.html

12. Licencja BSD (4-klauzulowa)
http://www.freebsd.org/copyright/license.html

13. Licencja BSD (3-klauzulowa)
http://www.opensource.org/licenses/bsd-license.php

14. Licencja BSD (2-klauzulowa)
http://www.gnu.org/licenses/info/BSD_2Clause.html

15. Licencja MIT
http://www.opensource.org/licenses/mit-license.php

16. Licencja ISC
http://www.openbsd.org/cgi-bin/cvsweb/~checkout~/src/share/misc/license.template

17. Apache License 2.0
http://www.apache.org/licenses/

18. Alladin Free Public License
http://www.artifex.com/downloads/doc/Public.htm

19. Microsoft Public License, Microsoft Reciprocal License
http://www.microsoft.com/opensource/licenses.mspx

20. Microsoft Limited Public License
http://microsoft.com/resources/sharedsource/licensingbasics/limitedpubliclicense.mspx

21. Microsoft Limited Reciprocal License
http://microsoft.com/resources/sharedsource/licensingbasics/limitedreciprocallicense.mspx

22. Microsoft Reference Source License
http://microsoft.com/resources/sharedsource/referencesourcelicense.mspx

23. Microsoft Shared Source CLI, C#, and JScript License
http://msdn.microsoft.com/MSDN-FILES/027/002/097/ShSourceCLILicense.htm

24. Microsoft Windows Embedded CE 6.0 Shared Source License
http://msdn.microsoft.com/en-us/embedded/bb190212.aspx

25. Apple Public Source License
http://www.opensource.apple.com/apsl/

26. Apache Software Foundation Individual Contributor License Agreement
http://www.apache.org/licenses/icla.txt

27. MySQL Contributor License Agreement
http://forge.mysql.com/contribute/cla.php

28. Sun Microsystems, Inc. Contributor Agreement
http://www.openoffice.org/licenses/sca.pdf