Nie trzeba tworzyć z "dostępu do internetu" odrębnego prawa człowieka

Tydzień temu, 9 czerwca 2015, w Sali Kolumnowej Sejmu RP, odbyła się konferencja pn. "Internet jako globalne dobro wspólne?". Konferencję zorganizowała sejmowa Komisja Administracji i Cyfryzacji. W jej takcie odbył się m.in. panel zatytułowany "Dostęp do Internetu jako prawo człowieka?". W trakcie wystąpienia w tym panelu apelowałem, by nie traktować "dostępu do internetu" jako odrębnego prawa człowieka oraz by nie wpisywać internetu do Konstytucji RP w przypadku jej nowelizacji.

Program konferencji opublikowano na stronach Sejmu. Konferencja miała na celu zebranie głosów w dyskusji na temat praw podstawowych w przestrzeni cybernetycznej, gospodarczych aspektów funkcjonowania Internetu i cyberbezpieczeństwa Polski. Wnioski konferencyjne mają posłużyć do sformułowania stanowiska Polski, które zostanie przedstawione na forum globalnym ONZ w grudniu bieżącego roku.

Konferencja była transmitowana w Sieci. Zainteresowani mogą zapoznać się z nagraniem jej przebiegu. Ja zaś pozwoliłem sobie wyciąć z tego nagrania (wideogramu) fragment ze swoim wystąpieniem, a następnie, w ramach ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego, wykorzystać ten fragment publikując w innym serwisie. Pytanie brzmi, czy naruszyłem w ten sposób jakieś prawa?

Dostęp do Internetu jako prawo człowieka? - nagranie wystąpienia Piotra Waglowskiego w czasie panelu pt. "Dostęp do Internetu jako prawo człowieka?"

Wychodzę z założenia, że internet jest tylko narzędziem, dzięki któremu można realizować prawa i wolności człowieka, jak dostęp do informacji, możliwość formułowania opinii. Nie jest zatem niezbędne, by tworzyć odrębne prawo człowieka, które nazwane byłoby "prawo dostępu do internetu". Natomiast istotniejsze jest, by pełniej realizowano zakazy dyskryminacji w życiu społecznym, politycznym czy gospodarczym, a właściwie to z jakiejkolwiek przyczyny.

W Polsce kłopotem jest zrealizowanie prawa dostępu do informacji publicznej. Istnieje opór (ma różne przyczyny, bo to nie zawsze niechęć przed otwarciem się na obywateli, ale też np. problemy logistyczne dotyczące stworzenia infrastruktury i procedur) przed upowszechnianiem bezwnioskowego dostępu do informacji. Za kolejne pieniądze unijne powstają wciąż nowe serwisy internetowe, ale tworzenie ich w zgodzie z zasadami dostępności (w tym dostępności dla osób niepełnosprawnych) często nie jest priorytetem. Chociaż Polska ratyfikowała Konwencję ONZ w sprawie praw osób niepełnosprawnych, a w jej art. 9 mowa jest o dostępności infrastruktury służącej do przekazywania informacji - osoby wykluczone brakiem spełnienia tych norm nie mają praktycznie drogi domagania się ich spełnienia.

Internet się zmienia. Dzisiejszy internet nie jest tym internetem, który poznałem w 1994 roku, gdy rozpoczynałem swoją sieciową przygodę. Nie wiem, jaki będzie internet za 10-20 lat. Jeśli zatem stawiane jest pytanie o to, czy "dostęp do internetu powinien być uznany za samoistne prawo człowieka?" odpowiadam, że nie powinien być za takie prawo uznawany. Stoję na stanowisku, że należy pełniej realizować prawa człowieka wynikające z istniejących przepisów prawa międzynarodowego. Na przykład te, które wynikają z art. 8, 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. A są to przecież prawo do poszanowania życia prywatnego, prawo uzewnętrzniania swoich przekonań, wolność wyrażania opinii. Internet jest tylko narzędziem społecznej komunikacji. Ten internet, który znamy dziś i ten internet, który powstanie w przyszłości. Postulaty powinny zatem dotyczyć sposobu, w jaki międzynarodowa społeczność będzie wpływała na kształt przyszłego internetu. Aby realizować istniejące prawa człowieka należy raczej myśleć w kategoriach "uniwersalnego projektowania", "privacy by design" i "privacy by default", analizować problemy wynikające z koncepcji "zarządzania siecią" (co jest alternatywą do postulatu neutralności sieci). Wedle mojej oceny pomysły takie, jak tworzenie Rejestru Strun i Usług Niedozwolonych będą pozostawały w sprzeczności z istniejącymi już doktrynalnie prawami człowieka - z wolnością wyrażania opinii. Aktywność administracji publicznej w serwisach prowadzonych przez spółki takie jak Twitter Inc. czy Facebook Inc., stanowi, w moim odczuciu, naruszenie prawa do informacji publicznej, a także wpycha obywateli w pułapkę nadmiernego ujawniania dotyczących ich danych podmiotom zewnętrznym w celu zapoznania się z informacjami publicznymi.

A jednym z największych, moim zdaniem, wyzwań ochrony praw człowieka jest dziś ochrona tzw. domeny publicznej. W kontekście zagrożeń dla praw człowieka należy rozpatrywać stopniowe wydłużania czasu trwania praw autorskich i praw pokrewnych, długo po śmierci twórców. W ten sposób zawłaszcza się stopniowo informacje. Informacje, które są spoiwem społecznym.