Interpelacja w sprawie otwartego rządu sprzed kilku miesięcy

Chodzi o stworzenie możliwości ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego przez obywateli, którzy następnie są w stanie wykorzystywać w bardziej efektywny sposób swój potencjał i stymulować wzrost gospodarczy całego obszaru UE. W podobnym tonie wypowiada się ministerialna deklaracja w sprawie eGovernment z Malmö, tzw. deklaracja z Visby (Creating impact for an eUnion 2015 - The Visby Declaration) zawarta w trakcie szwedzkiej prezydencji w 2009 r. czy wreszcie Europejska Agenda Cyfrowa.

Skandynawia nie jest jednak wyjątkiem na mapie państw wyznaczających standardy w zakresie polityki open government i zaawansowanych projektów ICT. Znaczącymi sukcesami na tym polu może się także poszczycić Wielka Brytania. Od wielu lat wdraża ona bowiem ideę wzmacniania obywateli w relacjach z władzą. Jest to polityka wyposażania obywateli we władzę (tzw. empowering citizens).

Jednocześnie należy podkreślić, że prezydent Obama swój urząd rozpoczął od złożenia memorandum w sprawie transparentności oraz otwartego rządu (Memorandum on transparency and open government memorandum). Materializacją założeń memorandum jest dyrektywa z 2009 r. (United States Open Government Directive) opisująca sposoby, w jaki organy administracji federalnej winny dochodzić do postulowanego poziomu otwartości i transparentności. Są to instrumenty wdrażające łatwą wymianę informacji na linii obywatel - władza, możliwość realizacji partycypacyjnego budżetowania, ekonomizacji wymiany danych (redukcji dokumentów papierowych) czy pozwalające na przeprowadzanie dyskusji w czasie rzeczywistym na różne tematy proponowane przez organy rządowe. Dostęp do danych odbywa się w formatach umożliwiających ich dalsze przetwarzanie. W tym zakresie należy wymienić kilka światowych przykładów takich narzędzi elektronicznych:

- amerykańskie Data.gov - jako swoiste repozytorium dla wszelkich informacji publicznych,

- brytyjskie Data.uk. gov,

- koreańskie Cyber Policy Forum,

- kanadyjskie Service Kanada,

- belgijskie The Crossroad,

- fińskie Data.suomi.fi,

- hiszpańskie Aporta.es

W związku z powyższym zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o odpowiedź na pytania:

Na jakim etapie jest wdrażanie postanowień dyrektywy2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego oraz Europejskiej Agendy Cyfrowej w Polsce?

Jakie instrumenty zamierza przygotować rząd, by wzmocnić proces demokratycznych konsultacji z obywatelem, zbliżyć relacje poprzez instrumenty ICT i utworzyć repozytorium informacji sektora publicznego, które winien udostępnić obywatelom w celu ich wykorzystywania w życiu codziennym (choćby na wzór amerykańskiego Data.gov)?

Poseł John Abraham Godson

Na wstępie zaznaczyć należy, iż w dniu 16 września 2011 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 204, poz. 1195, dalej: ustawa), która to ustawa w pełni wdraża postanowienia dyrektywy 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.

Dyrektywa 2003/98/WE ustanawia minimalny zestaw reguł określających ponowne wykorzystywanie oraz praktyczne środki ułatwiające wykorzystywanie istniejących dokumentów będących w posiadaniu organów sektora publicznego państw członkowskich. Natomiast krajowe rozwiązania gwarantują daleko idące uprawnienia dla podmiotów ponownie wykorzystujących informację publiczną (przyjazne rozwiązania).

W szczególności ustawa nakłada w Polsce obowiązek udostępniania przez podmioty zobowiązane informacji publicznych do ponownego wykorzystywania niezależnie od celu ich wykorzystania np. komercyjnego lub niekomercyjnego, w formatach danych umożliwiających odczyt maszynowy, podczas gdy dyrektywa 2003/98/WE aktualnie pozostawia w tym zakresie swobodę państwom członkowskim, wprost stwierdzając, że nie nakłada takiego obowiązku (motyw 9 preambuły dyrektywy).

Co więcej, ustawa jako podstawową przyjmuje zasadę bezpłatnego i bezwarunkowego udostępniania informacji publicznej w celu ponownego wykorzystywania. Jednocześnie określa katalog jedynych możliwych warunków obejmujących: obowiązek informowania o źródle, czasie wytworzenia i pozyskania informacji publicznej; obowiązek dalszego udostępniania innym użytkownikom informacji w pierwotnie pozyskanej formie; obowiązek informowania o przetworzeniu informacji; zakres odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego za przekazywane informacje; określenie sposobu korzystania z informacji publicznych spełniających warunki utworu lub stanowiących bazę danych. Wreszcie w przypadku informacji publicznych spełniających cechy utworu bądź bazy danych i będących przedmiotem praw autorskich ustawa nakłada na podmiot zobowiązany wymóg określenia sposobu korzystania z informacji tak, by zapewnić dowolne wykorzystanie utworu bądź bazy danych. W szczególności należy zapewnić swobodę korzystania do celów komercyjnych i niekomercyjnych, tworzenia i rozpowszechniania kopii utworu lub bazy danych, w całości lub we fragmentach oraz wprowadzania zmian i rozpowszechniania utworów zależnych.

W odniesieniu do opłat ustawa daje możliwość nakładania opłat wyłącznie w sytuacji, gdy przygotowanie informacji w sposób wskazany we wniosku wymaga poniesienia dodatkowych kosztów. Nakładając opłatę, podmiot zobowiązany uwzględnia koszty przygotowania i przekazania informacji publicznej w określony sposób i w określonej formie oraz inne czynniki, jakie będą brane pod uwagę przy nietypowych wnioskach o ponowne wykorzystywanie informacji publicznej, które mogą mieć wpływ w szczególności na koszt lub czas przygotowania i przekazania informacji. Łączna wysokość opłaty nie może przekroczyć sumy kosztów poniesionych bezpośrednio w celu przygotowania i przekazania informacji publicznej w celu ponownego wykorzystywania w określony sposób i w określonej formie.

Innymi rozwiązaniami zasługującymi na szczególną uwagę są:

- przeznaczenie Biuletynu Informacji Publicznej (BIP) oraz centralnego repozytorium do roli podstawowego nośnika informacji publicznych przekazywanych do ponownego wykorzystywania; BIP stanowi unikalne w skali europejskiej rozwiązanie;

- znaczne usprawnienie procesu pozyskiwania informacji publicznej na cele ponownego wykorzystywania przez osobę zainteresowaną, poprzez rezygnację z potrzeby składania wniosków w sytuacji, gdy informacja publiczna jest już zamieszczona na stronie BIP lub w repozytorium; w dyrektywie zasadą pozostaje składanie wniosków przez osoby zainteresowane;

- wprowadzenie zgody nieznanej dyrektywie, pozwalającej na bezwarunkowe wykorzystywanie informacji publicznej w sytuacji, gdy podmiot zobowiązany zamieści informację publiczną na swojej stronie BIP i nie ogłosi dla niej warunków ponownego wykorzystywania; usprawni to znacznie proces pozyskiwania informacji publicznej na cele ponownego wykorzystywania;

- przyznanie wnioskodawcy (osobie zainteresowanej) prawa do skarżenia nie tylko odmowy przekazania informacji publicznej do ponownego wykorzystywania, ale także zaoferowanych warunków wykorzystywania, które jej zdaniem naruszają ustawę; dyrektywa wymaga jedynie, aby państwa członkowskie zagwarantowały środki odwoławcze od odmowy ponownego wykorzystywania.

Dodatkowo ustawa wprowadziła nowy tryb udostępniania i ponownego wykorzystywania informacji publicznej - skatalogowanego repozytorium służącego do udostępniania zasobów informacyjnych. W ramach tego trybu udostępnione zostaną informacje publiczne w sposób skoordynowany, zapewniający ich aktualność, przeszukiwalność, możliwość jak najszerszego wykorzystywania i maszynowego odczytu. Pod pojęciem ˝zasobów informacyjnych˝ rozumie się zbiory danych oraz inne informacje posiadane przez instytucje publiczne, które mają szczególne znaczenie dla rozwoju innowacyjności w państwie i rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W ich wypadku przydatność, użyteczność i efektywność wykorzystania informacji zależy od trybu ich przygotowania i udostępnienia, który powinien zostać określony przez odpowiednie przepisy wykonawcze. Z uwagi na okres vacatio legis, który w przypadku centralnego repozytorium wynosi 12 miesięcy, obecnie w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji trwają prace analityczne nad budową projektu.

Podkreślić należy, iż otwartość i ponowne wykorzystywanie publicznych zasobów wiedzy jest jednym z priorytetów rządu. Szeroko pojęte zasoby informacyjne (dane, informacje, wiedza, treści kultury) są dzisiaj ważnym aktywem wpływającym na stan i szanse rozwojowe społeczeństwa w różnych jego wymiarach. Dostęp do odpowiednich zasobów jest kluczowym kapitałem z perspektywy ekonomicznej, odgrywa też znaczenie w odniesieniu do jakości i skuteczności edukacji, badań i rozwoju, dynamiki kultury, szeroko pojętej innowacyjności (także społecznej).

Aktualnie w Polsce trwają prace nad założeniami do projektu ustawy o otwarciu zasobów publicznych w trzech sferach: kultury, edukacji i nauki. Na mocy proponowanej nowej ustawy istniejące publiczne zasoby wiedzy rozumiane będą jako dane surowe, ich opracowania w postaci raportów, analiz i baz oraz inne treści, w tym utwory stworzone lub finansowane przez podmioty publiczne, wobec których podmioty te posiadają prawa wyłączne.

Przyjęcie ustawy o otwartych zasobach publicznych spowoduje utworzenie dostępnych publicznie repozytoriów zawierających wysokiej jakości treści edukacyjne, kulturalne i naukowe. Zasoby będą przechowywane w rozproszonym systemie repozytoriów (opierając się po części na tworzonych obecnie repozytoriach dla treści naukowych, dziedzictwa narodowego czy materiałów edukacyjnych), a udostępniane będą w jednym centralnym punkcie dostępu.

Dodatkowo informuję, że aktualnie trwają prace przygotowawcze związane z przystąpieniem Polski do Partnerstwa na rzecz Otwartego Rządu (ang. Open Government Partnership). Odpowiednie wnioski zostały przesłane do Sekretariatu Prezesa Rady Ministrów. Partnerstwo zostało formalnie powołane 20 września 2011 r. na marginesie Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Państwami założycielskimi są: Stany Zjednoczone, Brazylia, Indonezja, Meksyk, Norwegia, Filipiny, Republika Południowej Afryki oraz Wielka Brytania.

Liczba państw uczestniczących w partnerstwie stopniowo się zwiększa, do tej pory przystąpiło lub zainicjowało proces przystąpienia do inicjatywy ponad 50 państw, w tym 15 członków UE (m.in. Wielka Brytania, Szwecja, Holandia, Włochy i Dania).

Celem inicjatywy jest promowanie przejrzystości i otwartości w zarządzaniu publicznym. Istotny element dotyczy zwiększenia wykorzystania technologii teleinformatycznych w celu zapewnienia otwartości i przejrzystości działania sektora publicznego. Członkowstwo w przedsięwzięciu wzmocniłoby pozycję Polski jako kraju realizującego i wspierającego politykę otwartości prowadzonych działań, jak również wymianę doświadczeń z innymi krajami.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Igor Ostrowski