UOKiK: ZAiKS i Stowarzyszenie Filmowców Polskich naruszyły prawo

Zdaje się, że relacje prawnoautorskie na stałe już zagościły w praktyce Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym razem Prezes UOKiK uznała, że dwie organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi naruszyły prawo w ten sposób, że - wedle ustaleń postępowania antymonopolowego - "dążąc do zagwarantowania sobie jak najwyższych zysków – porozumiały się i ustaliły jednolite stawki za korzystanie z utworów audiowizualnych oraz odmówiły ich negocjowania". Uznając takie praktyki za naruszające konkurencję na krajowych rynkach na organizacje nałożono również kary w łącznej wysokości ponad 1,2 mln zł. (Stowarzyszenie Filmowców Polskich zobowiązano do zapłaty 250 tys. zł, ZAiKS natomiast 1 mln zł.).

O sprawie można przeczytać na stronach UOKiK, gdzie pojawiła się notatka Filmy DVD mogłyby być tańsze. Pod notatką udostępniono również treść Decyzji DOK - 6/2008 z dn. 29 sierpnia 2008 r. (PDF).

Zgodnie z tą decyzją Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego wszczętego na wniosek Izby Wydawców Prasy z siedzibą w Warszawie uznał praktykę stosowaną przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS z siedzibą w Warszawie i Stowarzyszenie Filmowców Polskich z siedzibą w Warszawie polegającą na zawarciu przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS z siedzibą w Warszawie i Stowarzyszenie Filmowców Polskich z siedzibą w Warszawie porozumienia dotyczącego ustalania jednolitych stawek wynagrodzeń autorskich pobieranych od użytkowników komercyjnych z tytułu sprzedaży utworów audiowizualnych na nośnikach przeznaczonych do własnego użytku osobistego za ograniczającą konkurencję na krajowych rynkach:

1. sprzedaży utworów audiowizualnych na nośnikach przeznaczonych do własnego użytku osobistego,
2. zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów audiowizualnych

Prezes UOKiK, poza karami wymienionymi we wstępie, nakazał również organizacjom zaniechanie stosowania wspomnianych praktyk.

Zachęcając do lektury treści uzasadnienia decyzji poniżej fragment notatki prasowej opublikowanej na stronie UOKiK:

W grudniu 2005 roku, na wniosek Izby Wydawców Prasy, UOKiK wszczął postępowanie antymonopolowe przeciwko ZAiKS i SFP. Informacje zebrane w jego trakcie potwierdziły, że organizacje – dążąc do zagwarantowania sobie jak najwyższych zysków – porozumiały się i ustaliły jednolite stawki za korzystanie z utworów audiowizualnych oraz odmówiły ich negocjowania. Zamierzeniem ZAiKS i SFP było wyeliminowanie konkurencji pomiędzy nimi ze szkodą nie tylko dla przedsiębiorców, którzy w celach komercyjnych korzystają z praw autorskich, ale przede wszystkim ostatecznych użytkowników – konsumentów. Pobierana opłata z tytułu praw autorskich stanowi bowiem istotny element ceny nośnika z nagraniem.

W toku postępowania UOKiK ustalił, że organizacje postanowiły pobierać od każdego egzemplarza stałe wynagrodzenie stanowiące 8 proc. jego ceny, jednak nie mniej niż sztywno określona stawka dla każdego nośnika (przykładowo dla filmu fabularnego na DVD – 2 zł).

Zdaniem Urzędu, wynagrodzenie dla twórcy powinno być zindywidualizowane, a warunki umowy na jakich udzielane jest prawo wykorzystania utworu powinny wynikać z aktualnej sytuacji rynkowej, uwzględniać charakter i zakres wykorzystania. W sytuacji, gdy ZAiKS i SFP jednostronnie i wspólnie ustaliły stawki, przedsiębiorcy korzystający z utworów pozbawieni zostali możliwości negocjowania ich wysokości.

Według informacji zgromadzonych przez Urząd, ZAiKS oraz SFP wprowadziły sztywne zasady wynagradzania poszczególnych kategorii twórców. Zgodnie z zawartym porozumieniem reżyser miał otrzymywać 35 proc. stawki inkasowanej za dany utwór audiowizualny, kompozytor – 20 proc., a operator obrazu – 10 proc. W praktyce twórcy mieli otrzymywać zatem te same stawki niezależnie od wysokości poniesionych kosztów i wkładu pracy, a także zysków komercyjnych użytkowników korzystających z ich utworów.

Co równie istotne, organizacje porozumiały się mając świadomość, że ich działanie pozbawia twórców wyboru, której organizacji powierzyć swoje prawa autorskie w zarząd.

W celu zapewnienia, że obie strony będą realizować postanowienia, do których się zobowiązały ZAiKS i SFP ustaliły, że będą regularnie wymieniać informacje o pobranych wynagrodzeniach. Jak ustalił Urząd, bezprawna praktyka obu organizacji trwa od końca 2003 roku do dziś.

Ustalenia ZAiKS i SFP mają charakter klasycznego porozumienia cenowego, na podstawie którego przyjęto jednolite stawki (w tym ceny minimalne), co przez doktrynę, orzecznictwo polskie i wspólnotowe uznawane jest za najcięższą i zakazaną bezwzględnie praktykę ograniczającą konkurencję.

Zdaniem UOKiK, zachowanie organizacji prowadzi do eksploatacji finansowej użytkowników dóbr kultury, dotyka zatem bardzo szerokiego kręgu osób, a strony porozumienia zawierając je kierowały się chęcią maksymalizacji swoich przychodów oraz umocnieniem swojej pozycji rynkowej.