Ujednolicenie rynku płatności w UE i prace nad the Payment Services Directive

Jedna karta dla wszystkich w Europie? Przelew w ciągu doby? Pod koniec 2005 roku Komisja Europejska uznając, że "system płatniczy w obecnej postaci jest niewystarczający, zaś potencjał Rynku Wewnętrznego pozostaje nie w pełni wykorzystany", przedstawiła projekt Dyrektywy w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. Trwa dyskusja związana ze swobodnym dostępem do usług w całej Unii Europejskiej, również tych usług, które związane są z korzystaniem z elektronicznych instrumentów płatniczych. Wczoraj odbyło się posiedzenie Rady ECOFIN, czyli Rady UE ds. Ekonomicznych i Finansowych, która wspomnianemu projektowi się przyglądała i przyjęła. Teraz czas na Parlament Europejski...

Rzeczpospolita w tekście Jedna karta w całej Unii Europejskiej: "Dyrektywa przewiduje, że wszystkie płatności elektroniczne będą podlegały na terenie UE tym samym zasadom. Instytucja oferująca będzie więc mogła działać z jednego kraju członkowskiego w każdym innym bez spełniania specjalnych warunków. Dotyczy to nie tylko banków, ale wszystkich, którzy oferują płatności elektroniczne, np. supermarketów i operatorów telefonii komórkowej".

No właśnie. Zapowiedź posiedzenia ECOFIN można przeczytać w serwisie Ministerstwa Finansów:

Przedmiotem obrad Rady ECOFIN będą projekty dyrektywy w sprawie oceny ostrożnościowej przypadków nabycia udziałów w przedsiębiorstwach sektora finansowego oraz dyrektywy w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. W pierwszym przypadku zamiarem Komisji było ułatwienie procesu transgranicznej konsolidacji instytucji finansowych, tak aby przyspieszyć tworzenie wielkich europejskich grup finansowych. Aktualna wersja projektu nie uwzględnia niestety postulatu Polski dotyczącego uprawnienia państw członkowskich do ustalania i stosowania innych progów kapitałowych poza wspólnym, zharmonizowanym katalogiem przyjętym w projekcie (tj. 10%, 20%, 30 lub 33% i 50%). Celem drugiego projektu jest ujednolicenie i uporządkowanie zasad prawnych w zakresie świadczenia usług płatniczych we wszystkich krajach członkowskich oraz wprowadzenie uregulowań mających na celu ochronę interesów konsumentów.

Przy okazji warto zaproponować internetowy serwis the Streaming Service of the Council of the European Union, w którym udostępniane są relacje z debat publicznych. Zdaje się, że jeszcze nie ma zarchiwizowanych materiałów video z wczorajszego dnia, ale jeśli miałyby się pojawić, to gdzieś w okolicy zasobu Press Conference: 2792nd Economic and Financial Affairs Council meeting, Brussels...

Z innych źródeł wiemy, że ministrowie w ramach wczorajszego spotkania zaakceptowali prjekt dyrektywy (the Payment Services Directive). Notatka na ten temat pojawiła się w serwisie prasowym UE:
Payment Services Directive adopted. Teraz dyrektywą ma zająć się Parlament Europejski i nastąpić ma to w kwietniu.

Projekt wraz z wnioskiem: dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2000/12/WE i 2002/65/WE {SEK(2005) 1535} (COM/2005/0603 końcowy - COD 2005/0245). We wniosku czytamy m.in.:

Podstawą nowoczesnych gospodarek są sprawne i bezpieczne systemy płatnicze. Systemy płatnicze umożliwiają nabywanie towarów i usług. Za ich pośrednictwem rocznie obsługiwanych jest we Wspólnocie 231 miliardów transakcji (gotówkowych i bezgotówkowych), których całkowita wartość wynosi 52 biliony EUR. Jednak obecny system płatniczy wiąże się z wysokimi kosztami. Celem Komisji jest stworzenie jednolitego rynku płatniczego, w ramach którego zwiększenie efektu skali i intensywniejsza konkurencja pozwoliłyby na obniżenie kosztów systemu płatniczego. W oparciu o art. 47 ust. 2 oraz art. 95 ust. 1 Traktatu WE Komisja ustanowi w swoim wniosku wspólne ramy prawne dla rynku płatniczego Wspólnoty, stwarzając warunki dla integracji i racjonalizacji krajowych systemów płatniczych. Uzupełnieniem tego zamierzenia jest inicjatywa sektora bankowego na rzecz Jednolitego Europejskiego Obszaru Płatniczego SEPA (ang. Single Euro Payment Area) mająca na celu integrację krajowych infrastruktur płatniczych oraz produktów płatniczych w państwach należących do strefy euro. Nowoczesna i oparta na rozwoju technologicznym gospodarka wymaga nowoczesnego i wydajnego systemu płatniczego. Tego rodzaju system bezpośrednio i w sposób pozytywny wpłynie na konkurencyjność sektora finansowego, jak również zwiększy konkurencyjność całej gospodarki. Inicjatywa Komisji skupi się wokół kwestii płatności elektronicznych będących alternatywą dla kosztownych transakcji gotówkowych. Powszechnie uznanym faktem jest, że nowoczesne płatności elektroniczne stymulują konsumpcję i tym samym wzrost gospodarczy. Bardzo dobre doświadczenia niektórych krajów pokazują, że modernizacja systemów płatniczych i powszechniejsze korzystanie z tańszych usług płatniczych mogą w niespełna dziesięć lat spowodować obniżenie o połowę średniego kosztu realizacji płatności. Przykładowo zredukowanie liczby transakcji gotówkowych do poziomu państw z najmniejszym ich odsetkiem przyniosłoby oszczędności rzędu 5,3 mld EUR. W całej Europie wiele jeszcze można zrobić w dziedzinie normalizacji produktów i konsolidacji usług płatniczych. Jednolite ramy prawne pozwolą dostawcom na zracjonalizowanie infrastruktur i usług płatniczych, natomiast dla konsumentów oznaczać będą większy wybór i wyższy poziom bezpieczeństwa. W ostatecznym rezultacie we Wspólnocie Europejskiej nastąpi zwiększenie efektu skali i poprawa wydajności systemów płatniczych. Przykładowo obniżenie kosztów jednostkowych do poziomu o 20 % wyższego niż najlepsze pod tym względem wyniki w UE przyniosłoby dodatkowe oszczędności na łączną sumę 10 mld EUR. Normalizacja wymogów technicznych i prawnych odnośnie do płatności pozwoli bankom na oferowanie kompleksowych i zautomatyzowanych transakcji płatniczych, które będą szybsze i bardziej ekonomiczne, przedsiębiorstwom zaś ułatwi fakturowanie. W konsekwencji przedsiębiorstwa zyskałyby dostęp do szybszego i bardziej wiarygodnego systemu rozliczeń oraz sprawniejszego systemu przepływu środków pieniężnych. Ma to kluczowe znaczenie dla handlu transgranicznego, jak również stanowi podstawowy warunek uzyskania oszczędności wynikających z automatyzacji. Według danych pochodzących od przedsiębiorstw w ten sposób potencjalnie można byłoby zyskać od 50 do 100 mld EUR rocznie. Otwarcie krajowych rynków płatniczych dla nowych dostawców oraz zapewnienie jednolitych warunków konkurencji przyczyni się do zwiększenia konkurencji i będzie sprzyjało świadczeniu usług w wymiarze transgranicznym. Dzięki większej konkurencji, przejrzystości oraz szerszej ofercie korzyści odniosą także konsumenci korzystający z usług finansowych. Ponadto powinno to sprzyjać większej zbieżności cen w Państwach Członkowskich, zmniejszając obecną rozpiętość cenową, której współczynnik wynosi 1:8. Jeśli przykładowo ceny w najdroższych krajach obniżyłyby się do obecnego poziomu średniego, przyniosłoby to ogromne oszczędności oraz ułatwienia w dokonywaniu płatności przez konsumentów i przedsiębiorstwa. I tak na przykład użytkownicy we Włoszech i Hiszpanii zaoszczędziliby odpowiednio 5,4 mld EUR i 1,3 mld EUR. Handlowcy z kolei utrzymują, że w niektórych przypadkach płaciliby do 20 razy mniejsze opłaty za płatności kartami, gdyby mieli możliwość nabywania usług od najbardziej konkurencyjnych dostawców w UE. Decydującą rolę dla uruchomienia pełnego potencjału tkwiącego w jednolitym rynku płatności będzie miał sektor przedsiębiorstw. Dostawcy usług płatniczych będą musieli stawić czoła wyzwaniu, jakim będzie znalezienie optymalnego sposobu integracji rozdrobnionych krajowych infrastruktur płatniczych, tak aby móc czerpać korzyści z potencjalnych oszczędności, co z kolei pozwoli na przedstawienie nowej oferty zaawansowanych technologicznie i wydajnych usług płatniczych. Jednocześnie przedsiębiorstwa będą zmuszone podjąć działania na rzecz przystosowania się do tego rodzaju nowych systemów płatniczych. Będzie to wymagało znaczących inwestycji zarówno ze strony dostawców usług, jak i przedsiębiorstw. Sektor usług płatniczych zobowiązał się w ramach programu SEPA do dokonania stosownych inwestycji i ukończenia budowy Jednolitego Europejskiego Obszaru Płatniczego SEPA do 2010 r. W ogólnym przekonaniu znaczące korzyści, jakich można dzięki temu oczekiwać, zrekompensują niezbędne w pierwszej fazie nakłady inwestycyjne. Niniejszy wniosek Komisji otwiera drogę do tych inwestycji oraz prac nad tworzeniem Jednolitego Europejskiego Obszaru Płatniczego SEPA.

(...)

System płatniczy w obecnej postaci jest niewystarczający, zaś potencjał Rynku Wewnętrznego pozostaje nie w pełni wykorzystany. Przepisy dotyczące infrastruktury dla płatności we Wspólnocie mają charakter krajowy i nie są jeszcze przystosowane do wymogów jednolitego rynku. Krajowe systemy płatnicze nie są w stanie obsługiwać płatności transgranicznych w sposób tak samo wydajny, jak płatności krajowych, a oprócz tego nie konkurują one ze sobą. Nieliczne istniejące systemy płatności transgranicznych cechuje brak masy krytycznej (zaledwie 3 % płatności), ponadto dokonywane w nich transakcje generują wyższe koszty niż w systemach krajowych. Prowadzi to do następujących wniosków: System płatniczy w jego obecnej postaci jest zbyt kosztowny. Badania pokazują, że koszty obecnie funkcjonujących, rozdrobnionych systemów płatniczych o zasięgu krajowym wynoszą około 2-3 % PKB. Znaczną część tych kosztów ponoszą same banki. Obecnie jedna trzecia kosztów operacyjnych banków przypada na obrót płatniczy. Jednak w rezultacie koszty mało wydajnego i niekonkurencyjnego systemu płatniczego obciążają całą gospodarkę oraz wszystkich użytkowników usług finansowych. Konsumenci skarżą się na skutki, jakie ma dla nich rozdrobnienie systemów płatniczych. Mają oni ograniczony dostęp do produktów obejmujących swym zasięgiem całą UE (np. nie istnieją efektywne transgraniczne usługi polecenia zapłaty). Co gorsza, nie mają one dostępu do tych dostawców z innych krajów WE, którzy mogliby świadczyć usługi taniej i szybciej. Skutki braku konkurencji na omawianym rynku boleśnie odczuwają handlowcy. W tych Państwach Członkowskich, w których istnieje de facto monopol w zakresie świadczenia usług płatniczych, handlowcy detaliczni obciążani są prowizją w wysokości do 5 % łącznej wartości sprzedaży przy użyciu karty. Organy ochrony konkurencji w Komisji Europejskiej i w Państwach Członkowskich podjęły już badania rynku kart debetowych i kredytowych w UE. Rozdrobnienie systemów płatniczych dotyka również firmy, które nie mogą zintegrować swoich systemów fakturowania i płatności.

(...)

Postęp w zakresie harmonizacji ram prawnych dla obrotu płatniczego jest dosyć ograniczony. Wspólnota Europejska przyjęła następujące trzy akty prawne: o zalecenie (97/489/WE) przewidujące ochronę konsumentów korzystających z elektronicznych instrumentów weryfikacji płatności, takich jak karty płatnicze. o dyrektywę (97/5/WE) ułatwiającą transgraniczne przelewy bankowe poprzez ustanowienie wspólnych wymogów dotyczących ochrony konsumentów; o rozporządzenie (2560/2001) w sprawie płatności transgranicznych znoszące różnicę między kosztami płatności transgranicznych i kosztami płatności krajowych. Z jednej strony przepisy wspólnotowe, w szczególności przepisy rozporządzenia w sprawie płatności transgranicznych, pozwoliły konsumentom na łatwiejsze i tańsze dokonywanie różnego rodzaju płatności w euro w ramach wspólnego rynku, a także otworzyły drogę dla inicjatywy sektora bankowego na rzecz Jednolitego Europejskiego Obszaru Płatniczego SEPA. Z drugiej strony jednak uregulowania te są niewystarczające dla stworzenia prawdziwego jednolitego rynku.

(...)

Wniosek opiera się na następujących trzech filarach: Prawo do świadczenia usług publicznych (tytuł II) Harmonizacja wymogów dotyczących dostępu do rynku dla dostawców usług płatniczych niebędących instytucjami kredytowymi ma zapewnić równe reguły gry, wzmóc konkurencję na rynkach krajowych, jednocześnie uwzględniając tendencje rynkowe ostatnich latach oraz umożliwiając wejście na rynek nowej generacji dostawców. Wraz z nową licencją dla instytucji płatniczych dokonana zostanie także w jednolity sposób transpozycja zalecenia specjalnego nr VI Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (Financial Action Task Force on Money Laundering) działającej przy OECD. Wprowadzenie odstępstwa dla określonych kategorii podmiotów zajmujących się realizowaniem przekazów pieniężnych ma sprzyjać stopniowemu przechodzeniu tych dostawców z tzw. szarej strefy do strefy oficjalnego obrotu. Wymogi dotyczące przejrzystości i informacji (tytuł III) Komisja uważa, że jasne i spójne zasady dotyczące przejrzystości usług płatniczych dla konsumentów oznaczałyby w konsekwencji większy wybór oraz wyższy poziom ochrony. Niniejszą dyrektywą wprowadzone zostaną jasne i zwięzłe wymogi dotyczące informacji związanych z usługami płatniczymi, które zastąpią 25 zbiorów przepisów krajowych. Prawa i obowiązki użytkowników i dostawców usług płatniczych (tytuł IV) Sprawą o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju współczesnych, wydajnych systemów płatności elektronicznych, dla utrzymania zaufania użytkowników oraz sprawnego funkcjonowania współczesnych podmiotów gospodarczych na nowoczesnym rynku płatności jest zachowanie jasności i pewności prawnej w odniesieniu do podstawowych praw i obowiązków użytkowników i dostawców usług płatniczych.

(...)
Podstawę prawną dla wniosku stanowią art. 47 ust. 2 i art. 95 ust. 1 Traktatu WE.

Wszystkich, którzy interesują się tym tematem, warto odesłać do następujących materiałów:

• European Commission - Internal Market - Payment services - serwis UE poświęcony właśnie tym problemom
• Regulation (EC) 2001/2560 - Cross-border payments in euro
• Directive 1997/5/EC - Cross-border credit transfers
• Directive 1998/26/EC - Settlement finality in payment and securities systems
• Directive 2000/28/EC - Taking up and pursuit of the business of credit institutions
• Directive 2000/46/EC - Electronic money institutions
• Recommendation 1997/489/EC - Transactions by electronic payment instruments