Prawo do usunięcia konta, dane osobowe a retencja

Trwa dyskusja dotycząca retencji danych telekomunikacyjnych, tymczasem równolegle padło pytanie o to, czy użytkownicy różnych serwisów mają prawo domagać się usunięcia istniejących tam "kont". W tym konkretnym przypadku chodzi o serwisy aukcyjne, jednak sprawa może dotyczyć również innych serwisów (nie tylko takich, "w których" ktoś akurat uzyskał niepochlebne recenzje dokonywanych transakcji).

IDG relacjonuje: "Amazon, Friends Reunited oraz eBay zostały oskarżone o naruszenie prywatności swoich użytkowników. Organizacja Privacy International poinformowała, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy otrzymała liczne doniesienia od internautów, którzy skarżyli się, że założonych kont użytkownika albo w ogóle nie można było zlikwidować, albo serwisy robiły z tym problemy".

Jak widać sytuacja się komplikuje, gdyż mamy tu do czynienia ze splotem różnych zjawisk. Z jednej strony chodzi o bezpieczeństwo obrotu. Jeśli ktoś w serwisie aukcyjnym uzyska niezbyt entuzjastyczną ocenę (np. pojawi się informacja, że zamówiony towar nie został dostarczony), to wówczas użytkownik taki ma większy kłopot z oszukiwaniem innych (o ile konto w serwisie związane jest z jedną tożsamością i nie można założyć drugiego, równoległego konta). Tematyka ta związana jest również z prawem decydowania o tym, jakimi informacjami dysponuje na nasz temat administrator danych osobowych. Polska ustawa o ochronie danych osobowych przewiduje uprawnienie dla osoby, której dane dotyczą:

Art. 32.
1. Każdej osobie przysługuje prawo do kontroli przetwarzania danych, które jej dotyczą, zawartych w zbiorach danych, a zwłaszcza prawo do:
(...)
6) żądania uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych osobowych, czasowego lub stałego wstrzymania ich przetwarzania lub ich usunięcia, jeżeli są one niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem ustawy albo są już zbędne do realizacji celu, dla którego zostały zebrane,
(...)

Uprawnienie to powoduje, że istnieje pewien konflikt między prawem do prywatności a ochroną bezpieczeństwa obrotu (pytanie, czy dałoby się jakoś inaczej bezpieczeństwo obrotu zagwarantować?). Inny konflikt to wolność słowa vs. ochrona dóbr osobistych, bo przecież łatwo sobie wyobrazić, że komentarz pozostawiony przy danych jakiegoś uczestnika aukcji może być niesłuszny, krzywdzący, bezprawnie godzący w dobre imię (chociażby tylko zagrażający temu dobremu imieniu). Zatem może dojść do konfliktu. Pytanie zatem w jaki sposób doprowadzić do usunięcia komentarzy? Tematowi temu przyglądał się kiedyś Krzysztof Gienas (por. Krzywdzące komentarze aukcyjne). Nie trzeba jednak koncentrować się jedynie na serwisach aukcyjnych (ja się zasugerowałem marką eBay, ale przecież chodzić tu może o każde konto w każdym serwisie internetowym)...

Pytanie o usunięcie danych osobowych warto też zadać w kontekście retencji danych telekomunikacyjnych, jednak tam przechowywanie danych odbywać się będzie na podstawie odrębnych przepisów. W kontekście retencji raczej postulowałbym położenie nacisku na to, by obywatel miał prawo wglądu w dane, które zbierają o nim operatorzy realizując zadania na rzecz obronności i bezpieczeństwa, bo tu raczej usuwać na żądanie danych się nie da (bo jak sprostać obowiązkowi ich zbierania?). W kontekście przedsiębiorstw (ale przecież nie tylko przedsiębiorstw, bo mogą to być osoby, które zupełnie niekomercyjnie oferują hosting, bo czemu nie?) oferujących możliwość założenia skrzynki poczty elektronicznej oraz ewentualnej zmiany przepisów prawa telekomunikacyjnego (które - być może - włączy pocztę elektroniczną w zakres pojęcia usługa telekomunikacyjna) rodzi się pytanie o możliwość kasowania takich kont pocztowych, kont w serwisach randkowych, forach dyskusyjnych, etc. (również kont pocztowych na serwerach prywatnych, niekomercyjnych, a np. hobbystycznych – tu też pytanie o retencję!).

Problem jest poważny, bo coraz częściej wydawcy serwisów internetowych przetwarzają de facto dane swoich użytkowników (chociaż nie zawsze będą to dane osobowe, bo wymaga czasem znacznych nakładów (kosztów) ustalenie tożsamości użytkownika, a adres poczty elektronicznej potrzebny do potwierdzenia założenia konta oraz przesłania hasła w przypadku jego zapomnienia wraz z numerem IP komputera, z którego ktoś łączył się z daną witryną, czasu w jakim to połączenie nastąpiło, a nawet przeglądanych stron w czasie, w którym użytkownik był zalogowany do systemu, nie zawsze wystarczy do określenia tożsamości użytkownika)

Privacy International ostrzega, że brak możliwości skasowania swojego konta może stanowić zagrożenie dla danych osobowych. Organizacja Privacy International jest również zaangażowana w bój przeciwko retencji danych, i w ten sposób te dwa elementy znów się ze sobą wiążą (por. Retencja danych - list otwarty).

Tym razem PI opublikowała raport: PI report on online privacy -- Dumb Design or Dirty Tricks? (dostępny również w formacie PDF), tam właśnie mowa jest o niemożności kasowania kont, a omówiono dwa Case study: dotyczące serwisów Amazon.co.uk oraz eBay.co.uk.

I pod wpływem tego doniesienia skonstatowałem, że Drupal, którego używam do prezentowania informacji w tym serwisie, nie udostępnia drogi do skasowania konta za pomocą jednego kliknięcia w rodzaju "skasuj konto". Zalogowany użytkownik jedynie możliwość edytować wszelkie pola, które wcześniej wypełnił. Hmmm... Prowadzenie serwisu internetowego (a chociażby i bloga) to w dzisiejszym stanie prawa bardzo ryzykowna sprawa.

Art. 6. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych:

1. W rozumieniu ustawy za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

2. Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne.

3. Informacji nie uważa się za umożliwiającą określenie tożsamości osoby, jeżeli wymagałoby to nadmiernych kosztów, czasu lub działań.