Europejska biblioteka internetowa - plany Komisji, walka gigantów o rynek

Projekt Google Print nieźle namieszał. Z jednej strony wydawnictwa podnoszą larum, bo digitalizacja książek na pewno złamie - według nich - prawa autorskie. Francja przerażona zalewem anglosaskiej kultury nawołuje do tworzenia własnych archiwów, a Yahoo! podniosło rękawice i stara się zrealizować analogiczny do Googlowego projekt. Do dyskusji włączyła się Komisja Europejska. Co z tego wszystkiego wyniknie? Być może zmiany prawa autorskiego na szczeblu europejskim? Na razie ogłoszono społeczne konsultacje.

Komisja Europejska ogłosiła dokument Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: i2010: Digital Libraries (PDF, 11 stron).

Dostrzeżono już, że bez digitalizacji (czy jak wolą niektórzy cyfryzacji) zasobów, oraz bez udostępnienia ich szeroko rozumianej społeczności europejskiej, możemy zatracić własną tożsamość kulturową. Ale projekt Google uruchomił całkiem ciekawą dyskusję. Co zrobić w UE, by nie wpaść na miny zastawione przez ekspansywną własność intelektualną? Powstanie Europejska Biblioteka Internetowa, w której zgromadzone zostaną te prace, które weszły do domeny publicznej (skończył się dla nich okres ochronny), albo te, których autorzy (albo inni dysponenci praw autorskim majątkowych) wyrażą na to zgodę.

Mam tylko nadzieję, że Europejska biblioteka zupełnie nie będzie podobna do Polskiej Biblioteki Internetowej... Również w innych krajach powstały (powstają) tego typu projekty. Są one zdaniem Komisji, cząstkowe, dlatego wezwała ona kraje członkowskie (oraz instytucje tam działające) do włączenia się do wspólnego wysiłku przy budowaniu europejskiej, internetowej książnicy (o ile tak można to nazwać, bo poza 2.5 miliardami książek i periodyków chcą też zdygitalizować i udostępnić miliony godzin nagrań wideo i taśm filmowych z archiwów publicznych).

Obecnie obowiązujące prawo ogranicza skalę projektu do tych utworów, które powstały we wczesnych latach XX w. (1900 z "lekkim" plusem; wszystko zależy od tego kiedy zmarł autor). A problemów jest więcej. Ktokolwiek próbowałby rozwikłać sytuacje prawną archiwów telewizyjnych (przeróżni twórcy, przeróżne uprawnienia wynikające z przeróżnych umów i stanów prawa, które wszak zmieniało się kilka razy), tego zapewne rozboli głowa.

A Yahoo! postanowiło uruchomić własny projekt. Pojawiło się pewne konsorcjum nazwane Open Content Alliance (Yahoo! wiedzie tam prym, chciaż są tam zarówno Adobe, jak i Narodowe Archiwa z Wielkiej Brytanii oraz Kalifornijski Uniwersytet I Uniwersytet z Toronto). Jeszcze w tym roku mają się pojawić online międzynarodowe zasoby, do których prawa autorskie wygasły (Yahoo! również boi się gniewu dysponentów praw autorskich do utworów współczesnych, a nie ma jeszcze takiej mocy sprawczej, by zmienić obowiązujące prawo, chociaż kto ich tam wie?).

Jako aneks do przywołanego wyżej dokumentu Komisji Europejskiej ogłoszono konsultacje społeczne: Questions for online consultation (PDF, 3 strony). Komisja oczekuje, że do 20 stycznia 2006 roku będą spływać odpowiedzi na poniżej zacytowane pytania:

Digitisation and online accessibility

8) How could research contribute to progress on the preservation front? Which axes of work should be addressed in priority by the forthcoming Specific Research Programmes as part of the 7th Framework Programme?