Elektroniczna forma czynności prawnych

W Serwisie VaGla.pl Prawo i Internet dostępna już jest zapowiadana praca magisterska autorstwa Piotra Szyndzielorza pt.: Elektroniczna forma czynności prawnych. Praca napisana w Katedrze Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego pod kierunkiem Prof. dra hab. Adama Olejniczaka; Poznań 2001. W imieniu autora zapraszam do lektury.

Elektroniczna forma czynności prawnych
Piotr Szyndzielorz

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_p_szyndzielorz.zip (ok. 3 Mb).

Uwagi dotyczące cytowania:
Piotr Szyndzielorz, "Elektroniczna forma czynności prawnych" Poznań 2001 http://www.vagla.pl

SPIS TREŚCI:

WYKAZ SKRÓTÓW
SŁOWNIK
Rozdział I. WSTĘP
1. Uzasadnienie wyboru tematu.
2. Forma oświadczenia woli a współczesne środki komunikacji na odległość.
3. Społeczne, prawne i ekonomiczne konsekwencje stosowania formy elektronicznej.

Rozdział II. TRADYCYJNA CYWILISTYKA O FORMIE OŚWIADCZENIA WOLI
1. Oświadczenie woli.
1.1. Chwila złożenia oświadczenia woli.
1.2. Wady oświadczenia woli.
2. Forma oświadczenia woli.
2.1. Swoboda formy.
2.2. Formy szczególne.
2.3. Niedochowanie formy.
3. Dokument i podpis.
3.1. Prawne znaczenie podpisu.
3.2. Sposób złożenia podpisu.

Rozdział III. ELEKTRONICZNA FORMA OŚWIADCZENIA WOLI
1. Materialnoprawne znaczenie informacji elektronicznej - "elektroniczne oświadczenie woli".
1.1. Doręczenie.
1.2. Błąd.
1.3. Odwołanie elektronicznego oświadczenia woli.
2. Forma elektroniczna - cechy konstytutywne, wizje i problemy prawne.
3. Zarys problematyki zawarcia umowy.

Rozdział IV. ELEKTRONICZNY NOŚNIK OŚWIADCZENIA WOLI
1. Ustawa modelowa o wiadomości elektronicznej.
2. Dokument elektroniczny w Polsce de lege lata.
3. Semantyczna analiza "pisemności" dokumentu elektronicznego.
4. Nośnik oświadczenia woli.

ROZDZIAŁ V. PODPIS ELEKTRONICZNY
1. Kryptografia i podpis elektroniczny - aspekty techniczne.
2. Podpis elektroniczny - ewolucja i zakres pojęcia.
3. Funkcje podpisu elektronicznego.
4. System certyfikacji, odpowiedzialność wystawcy certyfikatów.

Rozdział VI. CZYNNOŚCI PROCESOWE DOKONYWANE W DRODZE ELEKTRONICZNEJ
2. Wnoszenie pism drogą elektroniczną.
2. Moc dowodowa dokumentu elektronicznego.

Rozdział VII. ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

1. UZASADNIENIE WYBORU TEMATU.

Czy można by obecnie zasadnie mówić o problemach narastających wokół tradycyjnych instytucji prawnych gdyby nie lawinowy rozwój Internetu? Pewnie tak, być może nie w tak szerokim kontekście, ale niewątpliwie tak. Internet jest faktem naszych czasów, który musimy zaakceptować z wszystkimi jego konsekwencjami. Dla jednych jawi się on jako źródło niespotykanych dotychczas możliwości, inni podchodzą do niego pełni obaw i niepokoju. Prawda, jak to zwykle bywa, leży po środku. Faktem niezaprzeczalnym jest, że Internet jest sprawcą chaosu terminologicznego i to nie tylko w obszarze instytucji prawnych. Nie należy jednak zbytnio demonizować zjawiska, aczkolwiek sieć globalna wykazuje ekspansję, jaką nie mogą pochwalić się żadne inne media . Poza tym ma charakter globalny. Wytworzone przez różne czynniki sprawcze podziały na państwa, rasy, grupy zawodowe, etniczne, płeć, etc., nie wytrzymują konfrontacji z cyberprzestrzenią. Jedynym ograniczeniem jest technologia, która wymaga zaangażowania niezbędnego kapitału. W rezultacie w miejsce dawnego, politycznego podziału na Wschód i Zachód, coraz bardziej kontrastowy staje się podział równoleżnikowy na bogatą Północ i biedne Południe. Budowanie "globalnej wioski" tylko sprzyja pogłębianiu tej asymilacji.

Można spotkać stanowiska bardzo optymistyczne, pokładające głęboką wiarę w zdolności przystosowawcze systemu prawa. Opierają się one na przekonaniu, że skoro prawo przez wieki potrafiło ustosunkować się do społeczno-gospodarczych przeobrażeń, to również obecny stan rzeczy nie stanowi wyjątku. Całkiem prawdopodobne, trzeba jednak pamiętać, że nigdy przedtem informacja sama przez się nie była najbardziej pożądanym zasobem produkcyjnym. Można się zdziwić o jak błahe (pozornie) informacje czasami chodzi. Zupełnie niewykluczone, że niedługo np. problem zakupów zniknie w ogóle z naszego codziennego życia. Założyć można, że np. nasza lodówka podłączona do globalnej sieci "sama rozpozna" zapotrzebowanie, złoży zamówienie, być może wyszuka najkorzystniejszą (według zdefiniowanych przez nas kryteriów, a więc niekoniecznie najtańszą) ofertę. Pozostanie problem logistyki. Internet stwarza takie możliwości, a ich praktyczną realizację systemy EDI recypowane do obrotu komercyjnego. Trudno sobie w chwili obecnej wyobrazić, że tajemnice naszej lodówki mogą stanowić przedmiot pożądanej informacji, pokonującej łącza światowej sieci. Problem błahy, a jednak. Co więcej, prawo będzie musiało ustosunkować się do niego i do wielu innych, wydawałoby się bardziej trywialnych problemów.

Jest to oczywiście przykład bardzo skrajny i będący przedmiotem odległej przyszłości, pokazuje jednak, że przyszłość, w tym również przyszły kształt prawa bardziej niż dotychczas kreować będą finalni użytkownicy. Nigdy bowiem społeczeństwo, ekonomia i prawo nie były połączone tak ciasną więzią.

Nowe zjawiska rodzą nowe problemy, wymuszają potrzebę dokonania nowych, jednoznacznych ustaleń. Polska refleksja prawna i polskie prawo nie są szczególnie opóźnione w obszarze zagadnień szeroko rozumianego prawa komputerowego . Nie napawa jednak szczególnym optymizmem przyjęcie jako punktu odniesienia dorobku chociażby doktryny i judykatury niemieckiej. Na niemieckim rynku wydawniczym praktycznie od roku 1985 ukazują się specjalistyczne czasopisma, publikacje, etc. poświęcone wyłącznie prawnym aspektom obrotu elektronicznego , podczas gdy na polskim rynku wydawniczym istnieje w tym zakresie zupełna luka.

Obrót elektroniczny rodzi wiele pytań, które można jedynie zasygnalizować, lecz de lege lata nie sposób na nie jednoznacznie odpowiedzieć. Rodzi również szereg postulatów de lege ferenda, które obecnie oscylują głównie wokół problemów bezpieczeństwa i pewności obrotu.

BIBLIOGRAFIA

1) S. Abel: Urkundenbeweis durch digitale Dokumente, "Multimedia und Recht" nr 12/98
2) J. Barta, R. Markiewicz: Prawo sieci informatycznych, "Rzeczpospolita" 26.03.1997
3) J. Barta, R. Markiewicz: Transakcje, które biegają po łączach, "Rzeczpospolita" 10.04.1998
4) J. Barta, R. Markiewicz: Internet a prawo, Kraków 1999
5) A. Bieliński: Potwierdzenie na ekranie, "Rzeczpospolita" 06.06.2000
6) D. Cwiklek: Poemat w Pascalu, http://www.odeon.pl/
7) W. Czachórski (red.): System prawa cywilnego - część ogólna tom1, Wrocłw-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974
8) T. Deutsch: Die Beweiskraft elektronischer Dokumente, "JurPC" http://www.jurpc.de/ausatz/20000.188.htm - fn0
9) S. Dmowski, S. Rudnicki: Komentarz do kodeksu cywilnego, Warszawa 1999
10) B. Dunaj (red.): Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996
11) T. Ereciński: Z problematyki dowodu z dokumentu w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1985
12) S. E. Heun: Die elktronische Willenserklärung, "Computer und Recht" nr. 10/1994
13) B. Hołyst: Kryminalistyka, Warszawa 1996
14) J. Jacyszyn: Elektroniczne czynności prawne, "Przegląd Prawa Handlowego" nr 7/1999
15) Z. Janowicz: Kodeks postępowania administracyjnego - komentarz, Warszawa 1999
16) O. Jauering (red.): Bürgerliches Gesetzbuch, München 1979
17) A. Jędrzejewska: Oświadczenia woli składane za pomocą komputera, "Państwo i Prawo" nr 3/1992
18) A. Jędrzejewska: Pisemna forma oświadczenia woli a "automatyzacja" obrotu prawnego: "Państwo i prawo" nr 1/93
19) J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska: Postępowania cywilne, Warszawa 1997
20) D. Kraszewski: raport "eHandel w Polsce" http://www.arthurandersen.com.pl/
21) Khun: Rechtshandlungen mittels EDV und Telekommunikation, 1991
22) K. Knoppek: Wydruk komputerowy jako dowód w procesie cywilnym, "Państwo i Prawo" nr 2/1993
23) W. Kocot: Zawarcie umowy w drodze elektronicznej wymiany informacji, "Przegląd Prawa Handlowego" nr 4/98
24) A. Z. Makowiecki (red.): Literatura i nauka o języku, Warszawa 1995
25) D. Medicus: Allgemeine Teil des Bürgerliches Rechts, 1994
26) J. Mehrings: Vertragsabschluß im Internet, "Multimwedia und Recht" nr. 1/1998
27) P. Müller (red.): Leksykon informatyki, Warszawa 1977
28) K. Piasecki (red.): Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Warszawa 1989
29) Z. Radwański: Prawo cywilne-część ogólna, Warszawa 1997
30) Z. Radwański: Teoria umów, Poznań 1977
31) Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska: Zobowiązania - część szczegółowa, Warszawa 1996
32) S. Rassmann: Elektronische Unterschrift im Zahlungsverkehr, "Computer und Recht" nr 1/1998
33) F. Rosengarten: Podpis i jego znaczenie w prawie cywilnym, "Palestra" nr 1/1973
34) A. Roßnagel: Elektronische Signaturen in Europa, "Multimedia und Recht" nr 12/98
35) S. Rudnicki: Współczesne problemy formy czynności prawnych w świetle judykatury niemieckiej, "Monitor Prawniczy" nr 7/1997
36) W. Skubicki: Słownik terminologii prawniczej i ekonomicznej niemiecko - polski, Warszawa 1997
37) E. Sobol (red.): Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1995
38) K. Stefanowicz: Podpis elektroniczny, "Biznes Polska" 25.01.2001, http://www.biznespolska.pl/
39) A. Szpunar: Glosa do uchwały SN z dnia 31 maja 1994, III CZP 75/94, OSP 1995/2/33 - t.1
40) A. Szpunar: "Przegląd Notarialny" nr 6/98
41) G. Wiaderek: Internetowe czynności bankowe a forma pisemna czynności prawnych, "Internet 2000", Lublin 2000
42) A. M. Wilk: Państwo w dobie Społeczeństwa Informatycznego - perspektywa strategicznych przemian, "Internet 2000", Lublin 2000
43) S. Wronkowska, Z. Ziembiński: Zarys teorii prawa, Poznań 1997
44) Z. Zwierzchowski: Czek i bank w nowym wcieleniu, "Rzeczpospolita" 30.07.1998
45) Z. Żuławski: Podpis cyfrowy zalegalizowany, "Gazeta prawna" 14.03.2000 http://www.gp.infor.pl/grupa/gp_aktualności/aktualności/informatyka/podpis.html
46) Uzasadnienie wstępnego projektu rządowego ustawy o podpisie elektronicznym http://www.vagla.pl/
47) I i II Badanie Polskich Użytkowników Sieci Internet, Katedra Marketingu Akademii Ekonomicznej w Krakowie 1999/2000 http://badanie.ae.kraków.pl/
48) http://www.centrum.pl/pl/index.html
49) http://www.edi.pl/
50) http://www.fortisbank.com.pl/services/PlanetPL.html
51) http://wiem.onet.pl/wiem/
52) http://www.un.or.at/uncitral/mainindx.htm

Orzecznictwo:
1) Uchwała 7 sędziów SN z dnia 28.04.1973, III CZP 78/72, OSNC 1973/12/207
2) Uchwała SN z dnia 17.10 1979, III CZP 68/479, OSNCP 67/4/80
3) Uchwała 7 sędziów SN z dnia 05.06.1992, III CZP 41/92, OSNC 1992/9/147
4) Uchwała 7 sędziów SN z dnia 30.12.1993, III CZP 146/93, OSNC 1994/5/94
5) Uchwała SN z dnia 29.03.1994, IIICZP 37/94, OSNCP 1994/11/206
6) Uchwała SN z dnia 09.05.1995, III CZP 56/95, OSNC 1995/9/127
7) Wyrok SN z dnia 17.12.1966, I CR 447/66, OSNC 1967/9/153
8) Wyrok SN z dnia 24.01.1974, II CR 761/73, OSP 238/11/1975
9) Wyrok SN z dnia 09.12.1980, II URN 171/80, OSP 1981/7/126
10) Wyrok SN z dnia 10.09.1997, I PKN 251/97, OSNAPiUS 389/13/1998
11) Postanowienie SN z dnia 17.04.1967, II PZ 22/67, (niepublikowane)
12) Postanowienie SN z dnia 28.03.1995, SN I CRN 24/95, OSNC 1995/7-8/117
13) Wyrok NSA z dnia 28.06.1983, I SA 268/83, ONSA 47/1/1983
14) Wyrok SA w Poznaniu z dnia 18.06.1991, I ACr 151/91, OSA 21/4/1991
15) Wyrok SA w Katowicach z dnia 17.08.1994, I ACr 312/94, "Wokanda" 8/95
16) Wyrok SA w Katowicach z dnia 19.10.1995, I ACr 514/95
17) Wyrok SA w Poznaniu z dnia 23.11.1995, I ACr 483/95, "Wokanda" 45/8/1996
18) Wyrok SA w Lublinie z dnia 29.06.1999, I ACa 192/99
19) Wyrok SA w Warszawie z dnia 9.02.1999, I ACa 1105/98, "Prokuratura i Prawo" - dodatek 35/2/2000