O ciszy referendalnej

"[W] opinii Państwowej Komisji Wyborczej, emitowanie w mediach elektronicznych w trakcie ciszy referendalnej rozmów z ekspertami i publicystami o idei referendum, nawet jeśli nie będzie tam odniesień do konkretnego referendum może być uznane za naruszenie ciszy".

Wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 9 października 2013 r. dotyczące tzw. "ciszy referendalnej".

Owe wyjaśnienia to interpretacja ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym dokonana przez PKW.

Zgodnie z art. 29 ust. 3 przywołanej ustawy:

3. Od zakończenia kampanii referendalnej, aż do zakończenia głosowania zabronione jest zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek, jak też prowadzenie w inny sposób agitacji w związku z referendum.

W ustawie znajduje się zakaz podawania sondaży i przewidywanych zachowań mieszkańców:

Art. 32. Na 24 godziny przed dniem referendum aż do zakończenia głosowania zabrania się podawania do publicznej wiadomości wyników badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań mieszkańców w referendum i wyników referendum oraz sondaży przeprowadzonych w dniu głosowania.

Ustawa zawiera również przepisy karne dotyczące "ciszy", w szczególności:

Art. 69. Kto prowadzi kampanię referendalną z naruszeniem zakazów określonych w art. 29 ust. 2 i 3 albo art. 31, podlega karze grzywny.

Art. 70. Kto podaje do publicznej wiadomości wyniki badań opinii publicznej dotyczące przewidywanych zachowań mieszkańców w referendum i wyniku referendum oraz sondaży przeprowadzanych w dniu głosowania, z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 32, podlega grzywnie.

W 2010 roku, przy okazji wyborów prezydenckich, pisałem, Wydaje się, że w "dobie internetu" cisza przedwyborcza jest fikcją. Obecnie uważam, że "cisza" wyborcza/referendalna ma jeszcze mniej sensu. Głównie dlatego, że wykroczenie (w tym przypadku przywołany wyżej art. 69) pojawia się tylko wówczas, gdy dokonane na terenie Rzeczpospolitej (z wykroczeniami jest tak, że można je ścigać jedynie "w granicach" kraju), co znaczy, że prowadzenie kampanii referendalnej poza granicami RP (nawet jeśli skutek będzie w Polsce) w istocie nie ma skutecznego ograniczenia prawnego.

Naruszenia ciszy wyborczej, a przecież zdarzały się (por. Cisza przedwyborcza: atak hackerów, gra nerwów czy dziennikarstwo?), zwykle były uznawane za niemające wpływu na wynik. Nie wiem, jakiego rodzaju naruszenie ciszy wyborczej musiałoby nastąpić, by było uznane za mające wpływ na wynik. Zresztą "wpływ" może i mieć, ale ustawa posługuje się określeniem "istotny wpływ" - tak w art. 66 ustawy:

Art. 66. 1. W terminie 7 dni od dnia podania wyników referendum do wiadomości publicznej w sposób, o którym mowa w art. 63 ust. 2, każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorządu terytorialnego może wnieść protest, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy, a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum.

Nieistotne naruszenie ciszy zatem nie będzie powodowało uznania zasadności protestu.

Pozostaje to przestępstwo z art. 70 ustawy - sondaże dot. "zachowań" i "wyników". Zakaz dotyczy podawania "do publicznej wiadomości". Niepublicznie zatem można się dzielić takimi informacjami. Cóż to znaczy w dobie potencjalnej możliwości masowej komunikacji "jeden do jednego", "jeden do wszystkich", "wszyscy do jednego"? Trudno mi odpowiedzieć na to pytanie. No bo czy podaję do publicznej wiadomości informację, gdy adresuję ją do znajomych? Czy ma znaczenie, że tych znajomych jest 5 tysięcy?