Wykorzystanie Internetu w celu reklamy. Wybrane zagadnienia prawne

Praca magisterska napisana przez Agnieszkę Gajowniczek, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski. "...Czy reklama w Internecie dostępna z każdego (teoretycznie) miejsca na ziemi musi być zgodna z porządkiem prawnym każdego państwa na świecie? Czy możliwe konflikty odnośnie reklamy on-line podlegają jurysdykcji każdego państwa?..."

Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji, Agnieszka Gajowniczek, "Wykorzystanie Internetu w celu reklamy. Wybrane zagadnienia prawne", Warszawa 1999

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_a_gajowniczek.pdf (ok. 3 Mb). Uwagi dotyczące cytowania: Agnieszka Gajowniczek, "Wykorzystanie Internetu w celu reklamy - Wybrane zagadnienia prawne", Warszawa 1999. http://www.vagla.pl

Agnieszka Gajowniczek jest pracownikiem Biura Marketingu PZU Życie SA. Zajmuje się przygotowywaniem umów, szkoleniami, materiałami promocyjnymi, wcześniej (lipiec 1996-styczeń 2000) pracowała w McKinsey&Company Poland w Research and Information Services, tam zajmowała się badaniami marketingowymi min. organizowaniem focus groups a także wyszukiwaniem informacji w bazach danych.

Spis treści pracy:

ROZDZIAŁ I.
ZAGADNIENIA WSTĘPNE - POJĘCIE INTERNETU

ROZDZIAŁ II.
REKLAMA W INTERNECIE
2.1 SPECYFIKA REKLAMY W INTERNECIE.
2.2 TYPY REKLAMY W INTERNECIE
2.3 PROJEKT DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO ORAZ RADY UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCEJ NIEKTÓRYCH ASPEKTÓW PRAWNYCH ZWIĄZANYCH Z HANDLEM ELEKTRONICZNYM

ROZDZIAŁ III.
REKLAMA JAKO CZYN NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI WEDŁUG
ART. 16 U.Z.N.K.
3.1 REKLAMA UCIĄŻLIWA
3.2 REKLAMA WPROWADZAJĄCA W BŁĄD
3.3 REKLAMA UKRYTA

ROZDZIAŁ IV.
POJECIE ADRESÓW INTERNETOWYCH I ICH OCHRONA
4.1 ADRESY INTERNETOWE - POJĘCIE
4.2 OCHRONA NA PODSTAWIE USTAWY O ZNAKACH TOWAROWYCH
4.3 OCHRONA NA PODSTAWIE USTAWY O ZWALCZANIU NIEUCZCIWEJ
KONKURENCJI
4.4 OCHRONA NA PODSTAWIE KODEKSU CYWILNEGO

ROZDZIAŁ V.
ZWYCZAJ JAKO PODSTAWA PRAWNA INTERNETU

ROZDZIAŁ VI.
ORGANIZACJE KONTROLUJĄCE UCZCIWOŚĆ REKLAM
W INTERNECIE
6.1 MIĘDZYNARODOWA IZBA HANDLOWA
6.2 INTERNET ADVERTISING BUREAU

ROZDZIAŁ VII.
PRAWO WŁAŚCIWE W PRZYPADKU SPORU ZWIĄZANEGO
Z REKLAMĄ W INTERNECIE

ROZDZIAŁ VIII.
ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

ROZDZIAŁ II.
REKLAMA W INTERNECIE

2.1 Specyfika reklamy w Internecie.

Reklama internetowa różni się w zasadniczy sposób od reklamy tradycyjnej. Wynika to głównie z odmienności samego Internetu jako medium. Tradycyjne nośniki reklamy takie jak: prasa, radio, telewizja, direct mailing określa się mianem mediów typu push (ang. push - popychać). Natomiast Internet jest uznawany za medium typu pull (ang. pull - ciągnać).

Media typu push charakteryzują się tym, że "podsuwają" czy też "wpychają" odbiorcy określoną dawkę informacji. Kolory, dźwięki, wykorzystywany element zaskoczenia czy nietypowe skojarzenia przyciągają uwagę adresata reklamy. Cechą najbardziej typową dla tego rodzaju mediów jest fakt, że przekaz reklamowy jest dystrybuowany do biernego odbiorcy.

Zupełnie inaczej jest w przypadku Internetu. To internauta sam decyduje o tym co i kiedy ogląda, dlatego wysiłki reklamodawców są nakierowane na przyciągnięcie uwagi odbiorcy. Internet umożliwia komunikację masową, pomiędzy grupami, a także indywidualną. Dlatego sieci informatyczne stanowią odrębną płaszczyznę i formę komunikacji - tak jakby pomiędzy komunikacją masową a indywidualną. Czasami ten model komunikacji określa się mianem "poszerzonej komunikacji indywidualnej". Ta cecha Internetu decyduje również o niezwykłej atrakcyjności Internetu dla reklamodawców.

Bardzo często wymienia się jako główną zaletę Internetu jako medium reklamowego (oczywiście nie tylko) jego interaktywność, która jest zaprzeczeniem bierności. Dużym plusem reklamy on-line jest dotarcie z przekazem reklamowym do klientów zainteresowanych reklamowanym towarem lub usługą. Stopniowe zawężanie kręgu potencjalnych klientów do tych najbardziej zainteresowanych tzw. grupy docelowej. Często dochodzi do nawiązania bezpośredniego kontaktu klient - przedsiębiorca, co w przypadku mediów tradycyjnych jest bardzo trudne, a czasami niemożliwe.

Ważna jest również dywersyfikacja reklamy on-line, czyli jej zróżnicowanie jeśli chodzi np. o grupy wiekowe. Dywersyfikacja jest ściśle połączona z elastycznością reklamy w Internecie. Dzięki zamieszczonym na stronie WWW liczniku odwiedzin można się dowiedzieć ile osób widziało daną reklamę, ile się nią zainteresowało, a kto nie zwrócił na nią uwagi. Obecnie Internet jest najtańszym medium reklamowym. Fakt ten bardzo dobrze ilustruje porównanie kosztów reklam. Koszt umieszczenia standardowej reklamy w zasobach Internetu na 1 rok to (z grubsza): 1 edycja ogłoszenia w ogólnopolskiej gazecie, 10 minut reklamy w radiu, 3 sekundy reklamy w telewizji przed prognozą pogody, 21 dni reklamy na billboardach w jednym mieście. Ważną cechą jest również trwałość reklamy w Internecie, dla porównania przekazy w radiu, telewizji są ulotne, dlatego często trzeba je powtarzać. Reklama w Internecie umieszczona na serwerze jest dostępna dla odbiorcy 24 godziny na dobę. Jedną z najważniejszych cech reklamy w Internecie jest jej ogólnoświatowy zasięg (globalność). Ważna to zaleta, ale dla prawników to głównie ta cecha decyduje o najpoważniejszych problemach prawnych związanych z reklamą on-line.

Czy reklama w Internecie dostępna z każdego (teoretycznie) miejsca na ziemi musi być zgodna z porządkiem prawnym każdego państwa na świecie? Czy możliwe konflikty odnośnie reklamy on-line podlegają jurysdykcji każdego państwa? Reklamodawca pragnący promować swoje produkty i usługi powinien brać pod uwagę prawo odnoszące się do reklamy wszystkich państw na świecie.

2.2 Typy reklamy w Internecie

Dokumenty publikowane w sieci World Wide Web nazywane są witrynami, stronami WWW. Witryny są nośnikami reklamy. Warto zauważyć, że często utożsamia się stronę WWW oraz informacje, które taka strona zawiera z reklamą.

Nie ulega wątpliwości, że trudno jest oddzielić informację od reklamy na stronie WWW.

Innym zagadnieniem jest rozgraniczenie pojęć promocji i reklamy on-line. Promocja on-line ma na celu wzbudzenie świadomości istnienia nowej witryny oraz stymulowanie liczby jej odwiedzin. Tymczasem do zadań reklamy on-line należy budowanie świadomości marki produktu lub usługi, nakłonienie oglądających do działania oraz generowanie odwiedzin stron. Jak widać to rozgraniczenie nie jest ostre, często zachodzi przenikanie oraz nakładanie na siebie tych pojęć. Zadanie rozgraniczenia promocji i reklamy on-line może ułatwić spostrzeżenie M. Gajlewicza, który definiuje promocję jako składającą się z czterech podstawowych części to jest: z reklamy, promocji sprzedaży, public relations, sprzedaży bezpośredniej. Tym samym promocja to "różnego rodzaju środki mające pośrednio (za pomocą opisów, wizerunków) lub bezpośrednio (w naturze) przybliżyć ludziom towary, usługi, koncepcje albo idee, które mają być upowszechniane w społeczeństwie. To przybliżenie realizuje się za pomocą informowania, przekonywania lub przypominania, a także demonstrowania. Dzięki tej definicji wyraźne jest to, że promocja jest pojęciem szerszym, ponadto zawierającym w sobie reklamę. Ciekawym określeniem reklamy na stronach WWW jest "Powiedz światu, że jesteś" sformułowane przez A. Juchnowicza.

Reklama on-line przybiera bardzo różne formy, warto im się bliżej przyjrzeć. BANER - jest to odnośnik (link) do wybranej strony WWW mający postać graficzną. Baner jak do tej pory jest najpopularniejszą formą reklamy na stronach WWW. Baner ma zazwyczaj postać prostokąta o wymiarach 468x60 pikseli (full banner), w Polsce za standard przyjęto rozmiar 400x50 pikseli. Kształty i rozmiary banera mogą być bardzo zróżnicowane, co jest ich dużą zaletą dla reklamodawców. Banery mogą mieć formę prostokąta poziomego (najczęściej spotykany) umieszczonego na początku lub końcu strony WWW, ale występują także prostokąty pionowe, kwadraty czy też niewielkie przyciski nawigacyjne. Ustalanie wymiarów banerów - jest przedmiotem działalności stowarzyszeń, organów samokontroli przedsiębiorców zajmujących się gospodarczą aktywnością w Interencie. Opinie dotyczące banerów są podzielone jedni twierdzą, że baner jest najefektywniejszą formą reklamy on-line, inni uważają, że to przeżytek. Według badań Jupiter Communication banery stanowią 80% reklam w Sieci. Twórcy reklam banerowych coraz częściej sięgają po implementacje audio, video, bywa też tak, że jest możliwe drukowanie lub złożenie zamówienia wprost z banera, bez potrzeby wchodzenia na określoną stronę WWW.

Istnieje szereg rodzajów banerów:
1. Baner statyczny - tradycyjny, graficzny odnośnik do określonej strony WWW.
2. Baner animowany - najpopularniejszy obecnie, animacja składa się z szeregu plików stanowiących poszczególne klatki.
3. Keyword baner - najważniejszym kryterium wyświetlania danego banera jest słowo kluczowe lub fraza zadana danemu systemowi do wyszukiwania.
4. Banery interaktywne - stymulujące i reagujące na działania oglądającego.

Inna forma reklamy to tzw. pop-up windows - po kliknięciu na baner lub odnośnik, na tle bieżącej strony ukazuje się w rogu ekranu nowa mimi-strona. Pop-up window to oddzielne, niewielkich rozmiarów okna lub screeny wyświetlane niezależnie od strony WWW, z którą są związane, niekiedy mogą stanowić autonomiczne strony. Istnieją dwa rodzaje pop-up windows: tradycyjne pop-up window oraz pop-up window związane z tzw. interstitials. Tradycyjne pop-up window - pojawiają się po załadowaniu wybranej strony na skutek określonej interakcji użytkownika np. po kliknięciu na baner lub odnośnik (link) na tle bieżącej strony pojawia się w rogu ekranu nowa mini-strona. Cechą charakterystyczną tego typu pop-up window jest to, że wymaga aktywności użytkownika. Drugi rodzaj pop-up window (powiązany z interstitials) ukazuje się na ekranie monitora automatycznie, kiedy użytkownik czeka na załadowanie się wybranej strony WWW. Ta forma reklamy jest bardzo popularna wśród reklamodawców, ponieważ gwarantuje, że przekaz reklamowy dotrze do użytkownika Internetu.

"Dodatkowe okna" mogą samoistnie znikać z ekranu monitora po określonym czasie lub też sam internauta może je sam zamknąć. Interstitials (inna nazwa informercials) są to statyczne lub animowane okna o niedużych rozmiarach ukazujące się na ekranie komputera w trakcie przejścia z jednej strony do drugiej w momencie jej ładowania (co zazwyczaj trwa od 5 do 30 sekund). Główną zaletą tej formy reklamy jest jej wysoka postrzegalność. Inną zaletą interstitials jest możliwość zawarcia w nich znacznie większej niż na tradycyjnym banerze ilości informacji. Interstitials właściwie zaprojektowane tworzą jedną całość wraz ze stroną, nawiązując do jej zawartości, tematyki poza tym interstitials nie rozpraszają uwagi użytkownika, który na początku ma możliwość zapoznania się z treścią wybranej przez siebie strony, a dopiero później z reklamą związaną z tą stroną. Ten typ reklamy on-line jest dużo bardziej przyjazny dla internauty, ponieważ skraca czas ładowania się strony nieobciążonej dużą ilością grafiki np. banerowej. Pod koniec 1997 opracowano system Hyperstitial. Za sprawą tego systemu reklama interstitials wyświetlana jest wprost z twardego dysku komputera użytkownika - dlatego jest widoczna prawie natychmiast, nie opóźnia ładowania się strony. Jest wyświetlana automatycznie za każdym razem, kiedy oglądający daną stronę internauta zechce ją opuścić.
Webformercials określane także jako webadvertorials stanowią odpowiednik reklam telewizyjnych i informercials. Webformercials stanowią bardzo dobre uzupełnienie tradycyjnych kampanii reklamowych w radiu bądź telewizji.

Ich największą zaletą jest interaktywność - zachęcenie odbiorców do czynnego udziału w reklamie. Weformercials przyrównywane są do banerów interaktywnych, ale posiadają znacznie większe możliwości jeśli chodzi o ilość informacji i większy format. Są postrzegane jako skuteczniejsze ponieważ mają dużą siłę oddziaływania oraz bardzo atrakcyjną formę przekazu (animacje, elementy multimedialne).

Pop-up windows, interstitials, weformercials za sprawą technologii oraz reklamodawców upodabniają się do reklamy telewizyjnej. Istotną barierę dla ich większego rozpowszechnienia w Sieci stanowi niska przepustowość łączy. Przeładowanie grafiką, animacjami i dźwiękiem reklamy multimedialne mogą powodować spowolnienie ładowania się wybranej strony WWW a tym samym zniecierpliwienie, złość i rezygnację zdenerwowanego internauty (wystarczy kliknąć na przycisk Stop i wybrać inna stronę). Chociaż jak twierdzą specjaliści bariery w postaci przeładowania Sieci oraz brak specjalnych programów uniemożliwiających odbiór reklam multimedialnych już niedługo zostaną pokonane.

Sponsoring - sponsorowanie wybranych serwisów internetowych lub ich części w celu zwrócenia uwagi na przekaz reklamowy w danym kontekście merytorycznym. Ogłoszenia drobne (ang. classifieds, classifieds ads) są to krótkie informacje zamieszczane w ramach danej kategorii tematycznej w wydzielonych zasobach danego serwisu. Ta forma reklamy została przeniesiona do Internetu z mediów tradycyjnych.

Frameless frames (ramki bez ramek) mają na celu zatrzymanie internauty na stronie i odwiedzenie go od zamiaru jej opuszczenia.

Oprócz atrakcyjnej forma reklamy, bardzo ważne jest umieszczenie reklamy w odpowiedniej części Sieci. Wyjątkowo popularnym miejscem umieszczania np. banerów reklamowych są portale, czyli swego rodzaju drzwi do usług dostępnych w Internecie powstałe w wyniku ewolucji tzw. katalogów WWW. Portale na jednej stronie gromadzą dużą ilość interaktywnych serwisów, np. aktualne wiadomości z agencji informacyjnych pogrupowane tematycznie, prognozy pogody, wiadomości o nowościach muzycznych, filmowych. Główną zaletą portali jest to, że z jednej strony WWW (portalowej) można dostać się na prawie każdą inną stronę związaną z interesującym nas tematem bez potrzeby czasochłonnego poszukiwania odpowiedniego adresu.

Zagadnienia reklamy on-line stały się na tyle popularne, że dla określenia takiej reklamy powstał termin webvertising (z połączenia słów web - sieć i advertising - reklama).

Po wyliczeniu plusów reklamy on-line obowiązek nakazuje poświęcić nieco uwagi jej wadom. Internet rozwija się w Polsce bardzo dynamicznie jednak z uwagi na wciąż ograniczony dostęp do tego medium oraz takąż znajomość w społeczeństwie Internet nie jest i jeszcze długo nie będzie traktowany jako jedno z podstawowych mediów reklamowych. To decyduje o uzupełniającym (np. w całej kampanii reklamowej) charakterze reklamy on-line. Ona sama jest postrzegana jest jako mniej agresywna, a przez co mniej skuteczna. Nie istnieje w Polsce tzw. telemetria internetowa, która pozwalałaby śledzić zachowanie internauty, sprawdzić czy rzeczywiście obejrzał daną reklamę, sporządzić jego profil osobowościowy. Nie ma także ani jednego przedsiębiorcy specjalizującego się w badaniach i sondażach rynku internetowego.

2.3 Projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej dotyczącej niektórych aspektów prawnych związanych z handlem elektronicznym

Intensywne prace trwające w Unii Europejskiej nad zagadnieniami prawnymi związanymi z handlem elektronicznym znalazły swój wyraz w Projekcie dyrektywy dotyczącej niektórych prawnych aspektów związanych z handlem elektronicznym. Rozdział drugi projektu dyrektywy poświęcony został przekazom komercyjnym (commercial communication). Zgodnie z art. 2 pkt e tego projektu (zawierającym definicję ustawową) przekazem komercyjnym (commercial communication) jest jakakolwiek forma komunikacji stworzona aby promować w sposób bezpośredni lub pośredni towary, usługi, wizerunek przedsiębiorcy, organizacji lub osoby prowadzącej działalność komercyjną, przemysłową lub rzemieślniczą, lub wykonującą wolny zawód. Wymienione zostały również przypadki, które przekazem komercyjnym nie są tzn. : informacje pozwalające na bezpośredni dostęp do przedsiębiorcy, organizacji lub osoby, w szczególności adres domenowy lub adres e-mailowy; przekazy związane z towarami, usługami lub wizerunkiem przedsiębiorcy, organizacji lub osoby sporządzone w sposób niezależny, a zwłaszcza bez finansowego wynagrodzenia.

Art. 6 tego projektu reguluje warunki jakie spełnić powinien przekaz komercyjny. Na pierwszym miejscu wymieniono warunek wyraźnego oznaczenia przekazu komercyjnego jako takiego. Osoba fizyczna lub prawna w imieniu, której dokonywany jest taki przekaz również powinna być wyraźnie oznaczona. Oferty promocyjne takie jak zniżki, premie i podarunki tam gdzie będą miały prawo występować (authorized) powinny być łatwe do zidentyfikowania, a warunki pod którymi przysługują będą łatwe do spełnienia oraz przedstawione rzetelnie w sposób nie pozostawiający wątpliwości. Podobnie promocyjne konkursy lub gry tam gdzie mają prawo być prowadzone (authorised) powinny być wyraźnie oznaczone jako takie a warunki uczestnictwa w nich powinny być łatwo dostępne oraz prezentowane rzetelnie w sposób nie pozostawiający wątpliwości. Niechcianym komercyjnym przekazom (unsolicited commercial communication) poświęcono art. 7 projektu dyrektywy. Zgodnie z jego postanowieniami państwa członkowskie powinny ustanowić w swoich regulacjach prawnych, że niechciane przekazy komercyjne poprzez pocztę elektroniczną muszą być wyraźnie oraz w sposób nie pozostawiający wątpliwości oznaczone i rozpoznawalne jako takie z momentem ich otrzymania przez odbiorcę.

BIBLIOGRAFIA

1. P. Andrzejewski, M. Cielemięcki, K. Król, Chip osobisty, Wprost 29.11.98
2. E. Athanasekou, An Introduction to Caching, Linking and Framing, http://elj.warwick.ac.uk/jilt/wip/98_2atha/athanase.htm
3. C. Baig, M. Stepanek, N. Gross, Special Report Privacy the Internet Wants to Know All About You, What should You Reveal? Business Week, 5.4.99
4. J. Barta, R. Markiewicz, M. Czajkowska-Dąbrwska, Z. Ćwiąkalski, E. Traple, Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Warszawa 1996
5. J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, Kraków 1998
6. J. Barta, R. Markiewicz, Reklama jako utwór, Rzeczpospolita 224 (4781) 25.9.97
7. J. Barta, R. Markiewicz, Dwa etapy zmian: przed i po wejściu do Unii Europejskiej, Rzeczpospolita 35 (52000) 11.2.1999
8. T. Bienias, Reklama Drzwi do Internetu, Gazeta Wyborcza, 8.3.99
9. J. Bierzyński, Świat bez reklam, Wprost 18.4.9
10. J. Bierzyński, Czy czeka nas unijna apokalipsa?, Media Polska 27.10.98
11. M. Bratkowska, Dane osobowe Jak ochronić, Gazeta Wyborcza, 8.6.98
12. W. M. Brochard, Trademark Basics: A Guide For Business, http://ww.inta.org/tmbasics.htm
13. S. Brzeg- Wieluński, Komputerowe włamania, Businessman Magazine 11/98
14. J. Byrne, Squeezing Spam Off the Net: Federal Regulation of Unsolicited Commercial E-mail, http://www.wvjolt.edu/v2i1/byrne.htm
15. M. Byrska, Bazy danych w Dyrektywie Unii Europejskiej, PPH 8/97
16. K. Caban, Banner dla każdego, Internet 9/97
17. R. Cannon, Is It Safe to Link? Two Law Review Articles Address Question, http://adlaw.ljx.com/publicitations/is_it_safe_to_link_.html
18. Th. Chiarello, Paris Court Clears U.S. School on English Website, Reuter's
19. T. Clark, Targeting Urged for Net Ads, http://www.news.com/News/Item/0.4,25218,00.html
20. F. Coleman, A Great Lost Cause - France VS. the Intenet - the Language of Kings Doesn't Have a Prayer on the Net..., Reuter's Business Briefing
21. Co nowego: Archiwum, http://www.nask.com.pl/arch/dzialal.html
22. Cybercrime infowar i inne cyfrowe koszmary, WWW 3/99
23. P. Czarniecki rozmawia z profesorem J. Bartą współautorem książki Internet
a prawo, WWW 3/99
24. M. Datko, Sponsoring w mediach, Marketing w Praktyce, 1-2/99 Nr 1
25. T. Deptuła, Internetowe handlowanie, Prawo i Gospodarka Nr 31 (356) 8.2.99
26. P. Doliniak, Wilcze prawa w cyberprzestni, Prawo i Gospodarka 19-20.12.98
27. M. Domagalski, Ochrona prywatności Mniej paragrafów więcej taktu, Rzeczpospolita 35 (52000)11.2.99
28. J. Domagała, Marketing buszujący w sieci, Prawo i Gospodarka 7.4.98
29. J. Domagała, Zamieszanie na chorym rynku, Prawo i Gospodarka 10.2.98
30. J. Donajski, M. Kryński, Historia pewnego serwisu, Marketing Serwis 5/99
31. M. Drabik, Pułapki reklamy telewizyjnej, Marketing w Praktyce, Nr 4, 11-12/1997
32. Electronic Commerce - An International Overview, http://www.intcounselor.com/eleccomm.html
33. European Regulation in Advertising Information Society and New Media , http://edeee.gr/cc181a.htm
34. R. Fronc, Roszczenie o zaniechanie działań stanowiących nieuczciwą konkurencję, PPH 12/95
35. A. Georgia, Banners Having a Time on the Web, http://augustachronicle.com/stories/041298/tec_124_3607.shtml
36. J. Giziński, Rzeczpospolita Wirtualna, Wprost 3.1.99
37. W. Gogołek, Władza Internetu, Wprost 21.3.99
38. K. Grzenkowicz, Sieciowe usługi, Internet 5/98
39. K. Grzenkowicz, Internetowe ABC, Poradnik dla początkujących (cz.1),
Internet 3/98
40. K. Grzenkowicz, Internetowe ABC, Poradnik dla początkujących (cz. 2),
Internet 5/99
41. K. Grabowski, Makaron ośmiojajeczny, Wprost 6.12.98
42. H. Guryn, Sól w oku czyli piractwo komputerowe w Polsce i na świecie, Łączność 29.12.98
43. D. Goodin, Domain Ownership Isn't a Trademark Law, http://www.isoc.org/whatis/conferences/inet/97/proceedings/B5/B5_3.htm
44. R. Górecki, Firmy mało wydają na witryny internetowe, Puls Biznesu 17.5.99
45. R. Górecki, bazy zyskają na wartości, Puls Biznesu 30/11/98
46. R. D. Harroch, Esq., Legal Issues Associated with the Creation and Operation
of Web Sites, http://www.orrick.com/news/emergco/weblaw/00toc.htm
47. I. Hykawy, E. Wojtaszek, Regulacja porozumień ograniczających konkurencję
w prawie Unii Europejskiej, PPH 11/94
48. T. Hyland, Why Internet Advertising?, http://www.iab,net/advertise/content/adcontent.html
49. IAB/CASIE Proposal for Voluntary Model Baner Sizes, http://ww.iab.net/news/content/library/decbanner.html
50. ICC Revised Guidelines on Advertising and Marketing on the Internet, http://www.iccwbo.org/Commissions/Marketing/Internet_Guidelines.html
51. Internet Domain Survey, January 1999, http://www.nw.com/zone/WWW/report.html
52. D. R. Johnson, D.G. Post, And How Shall the Net Be Governed, http://www.cli.org/emdraft.html
53. D. R. Johnson, D.G. Post, Law And Borders - The Rise of Law in Cyberspace, http://www.cli.org/X0025_LBFIN.html
54. K. Jakubowicz, Eurokampania Bomby zegarowe, Media Polska 1/99
55. A. Jamiołkowski, Rok ekstranetów, Rzeczpospolita 26/2/98
56. A. Jamiołkowski, Wielcy mogą więcej, Rzeczpospolita 86 (5251) 13.4.99
57. M. Jarco, M. Klimkowski, Reklama bezpośrednia, Wprost 7.3.99
58. E. Klimaszewska, Informacja pod ochroną, Łączność 29.12.98
59. T. Knypl, K. Trzciński, Znaczenie zwyczajów i dobrych obyczajów w prawie cywilnym i handlowym, PPH 8/97
60. J. Konikowski, ABC reklamy on-line, Internet 2/99
61. J. Konikowski, Lista dystrybucyjna Narzędzie e-marketingu, Internet 5/99
62. J. Konikowski, ABC reklamy on-line Nie tylko banery, Internet 5/99
63. J. Konikowski, Słodkie słówko: gratis, Internet 4/99
64. J. Konikowski, Pecet za reklamę?, Internet 4/99
65. J. Konikowski, ABC reklamy on-line, Internet 4/99
66. J. Konikowski, Reklama przez e-mail, Internet 4/99
67. J. Konikowski, ABC reklamy on-line, Media planing, czyli po co i gdzie?,
Internet 3/99
68. J. Konikowski, ABC reklamy on-line (cz. 3), Internet 10/98
69. J. Konikowski, Możliwości reklamy w Internecie, Internet 6/97
70. J. Konikowski, Internet i przestępczość, Internet 10/98
71. J. Konikowski, E-mail marketing, Nowe Życie Gospodarcze, Nr 49, 6.12.98
72. J. Konikowski, ABC marketingu on-line (cz. 1), Internet 1/99
73. M. Kondrat, Prawne aspekty Internetu, Internet 5/98
74. T. Kopczyński, Internetowy handel, Poradnik Handlowca 5/99
75. M. Kopyt, , Od słów do czynów, Internet w działalności firm, Rzeczpospolita 62 (5227) 15.3.99
76. J. Kornblum, Banners get e-commerce boost,
http://www. news.com/News/Item/0,4,0-21755,00.html
77. P. Kościelniak, Bezpieczeństwo czy tajemnica, Rzeczpospolita 85 (5230) 18.3.99
78. P. Kościelniak, Z. Zwierzchowski, Internet w Polsce, Użytek z fenomenu, Reklama promocja, handel już i dopiero, Rzeczpospolita Nr 221 (4475) 21-22. 9. 96
79. P. Kościelniak, Spór Microsoft - Departament Sprawiedliwości Dwa czy jeden, Rzeczpospolita 273 (4830) 24.11.97
80. L. Kowalewski, Jak zarobić na Internecie, Internet 5/98
81. L. Król, Jak reklamować się w Internecie, http://www.businessman.com.pl/02.97/97.02.marketing03.htm
82. K. Król, Święty Mikołaj on-line, Wprost 6.12.98
83. K. Król, Królowie sieci jak zwabić internautów na swoje strony WWW,
Wprost 4.10.98
84. K. Król, Rzeczpospolita cyfrowa, Wprost 25.11.98
85. T. Krzyżanowski, Znaki towarowe będą lepiej chronione, Puls Biznesu 19.5.99
86. M. Kuciel, Znieważenie funkcjonariuszy Internetowa wersja wydarzeń, Rzeczpospolita 61 (5226) 13-14.3.99
87. J. M. Kurowski, Rozmowa z Tadeuszem Aziewiczem Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Poradnik Handlowca 5/99
88. M. Kuziak, Internet medium reklamowe, Marketing w Praktyce 11.12.98
89. M. Kuziak, Magiczna różdżka WWW, Marketing w praktyce, 1.2.99, Nr 1
90. M. Kuziak, Internet kontra inne media, Marketing i Media Polska 5.5.99
91. M. Kuziak, Dobry serwis WWW, Marketing w Praktyce Nr 5/98
92. B. M. Leiner, V. G. Cerf, D. D. Clark, R. E. Kaim, L. Kleinrock, Daniel C. Lynch, J. Postel, L. G. Roberts, S. Wolf, A Brief History of the Internet, http://www.isoc.org/internet-history/brief.html
93. G. Van der Leun, T. Mandel, Netykieta czyli kodeks dla internautów,
Warszawa 1998
94. G. Leśniak, Przy zwrotach zaczynają się schody, Prawo i Gospodarka 18.12.98
95. Th. Leveque, French Groups Seek to Extend Law to Cyberspace, Reuter's
96. J. Lipton, What's in a (Domain) Name? Web Address as Loan Collateral, The Journal of Information, Law and Tachnology (JILT) 2/99, http://www.law.warwick.ac.uk/jilt/99-2/lipton.html
97. R. Lucash, Trademarks in Electronic Commerce, http://www.lgu.com/tm45.htm
98. E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa 1999
99. E. Łętowska, Czym jest prywatność konsumenta, Prawo i Gospodarka 10.3.98
100. E. Łętowska, Najlepiej nie otwierać, http://www.rzeczpospolita.pl/Pl-iso/gazeta/wydanie_970729/prawo/prawo_a_6.html
101. D. W. Maher, Trademark Law on the Internet: Will It Scale? The Challenge
to Develop International Trademark Law, http://www.isoc.org/whatis/conferences/inet/97/proceedings/B5/B5_3.htm
102. D. Majgier, Internet w telewizorze, Teleinfo 1.2.99
103. D. Majgier, Internet jako medium komercyjne, Raport Teleinfo 2/99
104. V. Makarenko, Intenet: Reklamowanie przez klikanie, Gazeta Wyborcza 12.04.99
105. Marketing w Internecie - Kopalnia złota, Manager 12/97
106. Ch. Martin, 50 Rules of Business Netiquette, http://buildre.cnet.com/Business/Rules/
107. W. Maszczyk, Fiskus w sieci, WWW 11/98
108. A. Mednis, Ustawa o ochronie danych osobowych komentarz, Warszawa 1999
109. Ch. Millard, P. Grffiths, V. Marsland, The Internet: Identifying And Managing Legal Risks Online, http://www.CliffordChance.com/Library/publications/internet/index.html
110. B. Modrzejeska, Pożeracze czasu i kwiat paproci, Rzeczpospolita 96 (5261) 24-25.4.99
111. F. Montoya, Elektroniczny biznes - handel w cyberprzestrzeni,
Home & Market 3/99
112. A. D. Murray, Internet Domain Names: The Trade Mark Challenge, http://www.oup.co.uk/inttec/hdb/Volumes_06/Issue_03/
113. NASK Usługi: INTERNET: DNS: ZASADY, http://www.nask.com.pl/dns_rules.html
114. Netykieta, http://frikomail.onet.pl/friko/netykietamain.htm
115. Newton's Telecom Dictionary, 1998
116. News in Brief - Last Word on Cyberspace, Guardian 10.6.97
117. T. Nidecki, Banerowa żyła złota, Internet 8/98
118. L. Nowak, Bannerologia czyli ogłoszenie reklamowe w sieci WWW,
Internet 4/97
119. L. Nowak, Firma w Internecie - Webvertising czyli reklama w WWW,
Internet 9/97
120. L. Nowak, Firma w Internecie, jak sieć Internet wpływa na biznes, Internet 5/97
121. L. Nowak, Możliwości reklamy w polskiej sieci, Internet 5/97
122. L. Nowak, Technologia "push" w Internecie, Internet 5/97
123. L. Nowak, Czy używać techniki zwanej SPAM, Internet 5/97
124. Nowe podejście do reklamy w Internecie, Internet 4/99, http: www.owg.pl
125. E. Nowińska, Zwalczanie nieuczciwej reklamy, Kraków 1998
126. J. Okrzesik, Internet w służbie biznesu, Boss-Gospodarka Nr 31 (2380) 8.8.98
127. Online Advertising - Beware of Dangers, http://www.lgu.com/cy45.htm
128. J. Palarczyk, Gorączka złota w Internecie, Rzeczpospolita 35 (5200) 11.2.99
129. Personal Jurisdiction, Trademark Law and the Internet, http://www.lgu.com/tm46.htm
130. J. Piątkowski, Obsesje zarządu Rady Reklamy, Media i Marketing Polska 23.4.99
131. J. Piechota, Wielkie projekty w Intenecie, Internet 7/98
132. U. Promińska, Ustawa o znakach towarowych Komentarz, Warszawa 1998
133. J. Rafa, Wojna o domeny, Internet 9/97
134. J. Rafa, Domenowych wojen ciąg dalszy, Internet 4/98
135. J. Rafa, Problemy polskiego Internetu, Internet 1/98
136. Raport: Propozycje zakupów możemy też znaleźć w Internecie Handlowe odwiedziny, Telewizor pełen zakupów, http://www.rzeczpospolita.pl/Pl-iso/dodatki/raporty_970401/index.html
137. G. Raszkowska, Liczysz się tylko ty. Docieranie do klienta przez akwizycję, telemarketing, direct-mail, Rzeczpospolita 270 (5130) 18.11.98
138. J. Reynolds, Sięganie po wirtualnego klienta, Puls Biznesu 29.3.99
139. Reklama na stronach NASK, http://www.nask.com.pl/reklamy.html
140. Rewolucja w domenach, WWW 3/98
141. L. Rose, J. P. Feldman, Internet Marketing, Practical Sugegestions
for International Advertising and Promotion, http://www.webcom/lewrose/article/intl.html
142. J. Sczap, Czas na E-business, Manager 2/99
143. V. Shea, Netiquette, http://www.albion.com/netiquette/book/TOC0963702513.html
144. A. Sielanko, Firmy wysyłkowe wykorzystują naiwnych, http://www.rzeczpospolita.pl/Pl-iso/dodatki/rynek_970923/rynek_a_2.html
145. A. Sielanko, Rzetelna informacja czy naciąganie naiwnych, http://www.rzeczpospolita/Pl-iso/dodatki/rynek_980210/rynek_a_.html
146. Z. Siwik, Internet: Święty Gral reklamy?, Prawo i Gospodarka 6.1.98
147. T. Smoleń, Fonografia w Internecie, Marketing w Praktyce Nr 2 3-4 98
148. R. Skubisz, Prawo reklamy Wprowadzenie Zbiór przepisów Orzecznictwo Literatura, Lublin 1998
149. R. Skubisz, Internet - problemy prawne, Lublin 1998
150. A. Sobótko, Nieuczciwa reklama, Prawo i Gospodarka 8.1.98
151. E. Stankunowicz, Prestiż nad zarobek, Businessman Magazine 12/98
152. R. Stefanicki, Reklama wprowadzająca w błąd, Dziennik Prawa i Gospodarki Nr 44 (243) 3-9.11.98
153. P. Stańczak, Racje reklamy, Marketing Serwis Nr 4/99
154. P. Stańczak, Uczciwa reklama, Marketing Serwis 5/99
155. M. Staszewicz, Zbieranie, przetwarzanie i udostępnianie, Rzeczpospolita
168 (3819) 22.7.98
156. A. Surdacka, Reklama wartościowa, PPH 12/96
157. A. Sznajder, Euromarketing Uwarunkowania na rynku Unii Europejskiej, Warszawa 1999
158. D. Tobias, Green Cards and Spam, http://www.softdisk.com/comp/dan/opinion2.html
159. H. Tobolska, Oszczędzać dzięki Internetowi, Prawo i Gospodarka 18.11.98
160. E. Traple, Zielone światło dla reklamy porównawczej?, Marketing Serwis
Nr 12/98
161. E. Traple, Idee reklamowe i koncepcje kampanii reklamowej a dobry obyczaj
w reklamie, Marketing Serwis Nr 9/98
162. E. Traple, J. Preussner-Zamorska, Interes konsumenta oraz instrumenty jego ochrony w dziedzinie reklamy, KPP 1/96
163. M. Trojański, Biznesowa etykieta, WWW 2/99
164. M. Trojański, Poczta elektroniczna jako narzędzie promocji, WWW 7/98
165. M. Trojański, Internet komercyjny: Business-to-Business, WWW 6/98
166. M. Trojański, Globalna giełda, Businessman Magazine 11/98
167. A. Walaszek-Pyzioł, W. Pyzioł, Czyn nieuczciwej konkurencji (analiza pojęcia), PPH 10/94
168. P. Walicki, Eurokampania Reklama bez granic a granice reklamy,
Media Polska 11/98
169. M. Wardaszko, Łatwy Internet, Łączność Nr 48 29.9.98
170. M. Wardaszko, Z koszykiem w Internecie, Łączność 29.12.98
171. K. Wieczorek, Kodeks ma chronić zapis elektroniczny, Puls Biznesu 14.12.98
172. K. Wieczorek, Wszystko zależy od pracownika, Puls Biznesu 14.12.98
173. K. Wieczorek, Wirtualna Polska chce być jak Yahoo, Puls Biznesu 17.5.99
174. K. Wieczorek, Sieciowe zakupy jeszcze długo będą raczkować, Puls Biznesu 2.11.98
175. K. Wieczorek, Europa ma lepsze witryny, Puls Biznesu 31.5.99
176. I. Wiszniewska, Polskie prawo reklamy, Warszawa 1998
177. I. Wiszniewska, Europeizacja polskiego prawa znaków towarowych, PPH 9/96
178. I. Wiszniewska, Unormowanie ochrony oznaczeń geograficznych i potrzeba jego modyfikacji, PPH 1/98
179. I. Wiszniewska, Z problematyki ochrony znaków towarowych, PPH 2/97
180. I. Wiszniewska, Ochrona przed reklamą wprowadzającą w błąd, PPH 2/96
181. A. K. Wróblewski, Schody do Europy, Polityka Nr 51 (2172) 19.12.98
182. T. Wygnański, Na hackerów, Media Polska 10/98
183. T. Wygnański, Przyszłość w e-commerce, Marketing Media 12/98
184. B. Wyszyński, Skrzynka za darmo, Marketing Serwis Nr 3/99
185. B. Wyszyński, Jak skutecznie zareklamować się w Internecie,
Marketing Serwis 5/99
186. B. Wyszyński, Banerem w cybernautę, Marketing Serwis 5/99
187. B. Wyszyński, Jest ryzyko jest zabawa, Marketing Serwis 4/99
188. D. Zmokły, Giełda w pajęczynie, WWW 6/98
189. Z. Zwierzchowski, Polski Internet 2, Rzeczpospolita 62 (5227) 15.3.99