Interpelacja w sprawie usunięcia pornografii z miejsc publicznych

W związku z powyższym zwracam się do pana ministra jako przedstawiciela rządu Prawa i Sprawiedliwości z następującymi pytaniami:

1. Jakie działania zamierza podjąć pan minister, aby skutecznie rozwiązać problem wszechobecnej pornografii w miejscach publicznych - kioski, markety, sklepy, ulice?

2. Jakie działania zamierza pan minister podjąć wobec nieprzestrzegania istniejącego prawa w tym względzie?

3. Co mogą zrobić rodzice czy osoby składające zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury z załącznikami dowodów przestępstwa, kiedy prokuratura umarza postępowanie?

Z uwagi na ciężar gatunkowy sprawy zwracam się z gorącą prośbą o poważne jej potraktowanie, odpowiedź i podjęcie przewidzianych prawem kroków.

Na koncepcji takiej opiera się treść art. 202 § 1 K.k. Artykuł ten penalizuje prezentowanie treści pornograficznych w taki sposób, że może to narzucać ich odbiór osobom, które sobie tego nie życzą. Istotą czynności sprawczej jest tutaj naruszenie wolności wyboru przez narzucenie kontaktu z treściami pornograficznymi. Warunkiem penalizacji jest publiczny charakter prezentacji (zob. A. Marek, Kodeks karny, komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2005, wyd.II).

Z kolei przepis art. 202 § 2 K.k. nakierowany jest na zapobieganie demoralizacji małoletnich. Zakres penalizacji jest szerszy; karalne jest nie tylko prezentowanie, ale także udostępnianie małoletniemu treści pornograficznych, chociażby niepublicznie.

Przepis art. 202 § 3 K.k. przewiduje zaostrzenie sankcji karnej za rozpowszechnianie tzw. twardej pornografii. Czynności sprawcze obejmują produkowanie w celu rozpowszechniania, przechowywanie, posiadanie, utrwalanie lub sprowadzanie w tym celu, jak również rozpowszechnianie lub publiczne prezentowanie treści pornograficznych z udziałem małoletniego albo związanych z użyciem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem. Należy też zwrócić uwagę, że w art. 202 § 3 K.k. ustawodawca celowo posłużył się terminem ˝małoletni˝, pomijając ograniczenie wieku osoby pokrzywdzonej, tym samym rozszerzył ochronę na osoby małoletnie w rozumieniu Kodeksu cywilnego, tj. osoby do 18 roku życia.

Mając na względzie szczególną ochronę osób małoletnich poniżej 15 roku życia, ustawodawca zaostrzył sankcje karne za utrwalanie, sprowadzanie, przechowywanie lub posiadanie treści pornograficznych z udziałem takich osób (art. 202 § 4 i § 4a K.k.).

Obecne brzmienie przepisu art. 202 K.k., kryminalizującego zjawisko pornografii, w tym pornografię dziecięcą, zostało nadane przez ustawę z dnia 18 marca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego oraz ustawy Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 69, poz. 626) oraz ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego i ustawy Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 163, poz. 1363).

Należy również podnieść, że przepis art. 202 § 3 K.k. w pełni realizuje zobowiązania międzynarodowe Polski w zakresie karalności pornografii dziecięcej zawarte w:

- Protokole fakultatywnym do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii, przyjętym przez ONZ dnia 25 maja 2000 r., ratyfikowanym przez Polskę 4 lutego 2005 r.;

- Decyzji ramowej nr 2004/68/JHA z dnia 22.12.2003 r. o zwalczaniu seksualnego wykorzystywania małoletnich i pornografii dziecięcej;

- Konwencji Rady Europy o zwalczaniu cyberprzestępczości, podpisanej przez Polskę 23 listopada 2001 r.

W świetle przedstawionych regulacji nie wydaje się, aby istniała konieczność wprowadzenia do Kodeksu karnego dodatkowych przepisów nakierowanych na zwalczanie zjawiska pornografii. W kwestii zaś skuteczności zwalczania zjawiska pornografii istotną rolę odgrywa aktywność Policji, której jednym z zadań określonych w przepisie art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji jest wykrywanie przestępstw oraz ściganie ich sprawców.

Wbrew powszechnemu mniemaniu szczególnie w przypadku rozpowszechniania pornografii w miejscach legalnej dystrybucji wydawnictw prasowych (kioski, markety, sklepy, ulice), poprzez takie ich prezentowanie, głównie przez sprzedawców, które może wyczerpywać znamiona czynu zabronionego określonego w art. 202 Kodeksu karnego, nie jest to zadanie łatwe.

Znamię ˝treści pornograficzne˝ jest znamieniem ocennym, a nie istnieje zobiektywizowana, ogólnie akceptowana i mająca naukowe podstawy jego uniwersalna definicja. Oceny musi dokonać za każdym razem stosujący prawo organ procesowy. Przedmiotem ochrony w tym przepisie jest wolność indywidualnej osoby od wszelkich form przymusu w zakresie udziału w określonych wydarzeniach o charakterze seksualnym. Treści pornograficzne mogą być publicznie prezentowane, ale w taki sposób, aby nie narzucać ich odbioru osobie, która sobie tego nie życzy. Oznacza to, że mogą być prezentowane w specjalnie przewidzianych miejscach (np. w sex-shopach, kinach organizujących seanse filmów erotycznych, itp.), ale mogą również występować w miejscach ogólnie dostępnych pod warunkiem, że są prezentowane w taki sposób, aby osoba nieżycząca sobie tego, nie mogła się z nimi zetknąć, nawet przypadkowo. Podstawowym źródłem informacji o tego rodzaju przestępstwach są zawiadomienia osób fizycznych oraz podmiotów prawnych, w szczególności organizacji społecznych lub stowarzyszeń. W każdym przypadku takiego zawiadomienia Policja podejmuje prawem nakazane działania.

Policjanci prowadzą także bieżące przedsięwzięcia rozpoznawcze i wykrywcze, z wykorzystaniem wszystkich prawnie dopuszczonych metod i środków, zjawiska produkcji i rozpowszechniania pornografii, w szczególności monitorują Internet, m.in. pod kątem ujawniania i eliminowania stron zawierających materiały pornograficzne, głównie z udziałem małoletnich. Należy zauważyć, że rozpowszechnianie w ogólnoświatowej sieci Internet treści pornograficznych charakteryzuje komplementarność działań przestępczych obejmujących naruszenie i łamanie norm moralnych, obyczajowych i prawnych, stosowanie przemocy wobec pokrzywdzonych w celu zaspokajania dewiacyjnych potrzeb seksualnych, aż do udziału sprawców w zorganizowanej grupie przestępczej, nierzadko o zasięgu międzynarodowym.

Skuteczne zapobieganie i zwalczanie tego rodzaju przestępczości wymaga od Policji prowadzenia systemowych i zintegrowanych działań wykrywczych, a także przedsięwzięć profilaktycznych z udziałem podmiotów pozapolicyjnych (instytucji rządowych i organizacji pozarządowych, zwłaszcza stowarzyszeń i fundacji).

Policja w ramach działań rozpoznawczych i wykrywczych ujawnia przestępstwa związane z produkcją i rozpowszechnianiem treści pornograficznych w sieci Internet, w tym z udziałem małoletnich, m.in. poprzez:

- uzyskiwanie informacji o wykorzystywaniu seksualnym małoletnich i rozpowszechnianiu treści pornograficznych z ich udziałem w sieci Internet za pośrednictwem punktów kontaktowych ˝hot-line˝,

- monitorowanie sieci Internetu pod kątem wyszukiwania stron www, na których zawarte są treści pornograficzne, i uzyskiwanie informacji o takich stronach.

Policja w ramach tych przedsięwzięć współdziała z administratorami sieci, między innymi w celu ustalania danych właściciela strony, spowodowania zaprzestania przez nadawców umieszczania plików zawierających treści pornograficzne lub likwidacji takich stron.

Istotnym środkiem prowadzącym do podnoszenia skuteczności działania Policji w zwalczaniu tej kategorii przestępczości jest szkolenie funkcjonariuszy Policji w ramach doskonalenia zawodowego, np. w zakresie przyjmowania informacji za pośrednictwem punktów kontaktowych ˝hot-line˝, sposobu i metod monitorowania sieci Internet pod kątem wyszukiwania stron zawierających treści pornograficzne, ustalania administratorów sieci i danych nadawców, utrwalania dowodów elektronicznych.

Wskazane wyżej policyjne przedsięwzięcia operacyjno-wykrywcze, a także szkoleniowe niewątpliwie już przynoszą efekty. Do takiego wniosku uprawniają dane odnotowane w ostatnich latach w Policyjnym Systemie Statystyki Przestępczości ˝Temida˝, w szczególności dotyczące liczby wszczętych i zakończonych postępowań przygotowawczych. Szczegółowe dane przedstawiam w tabeli.

W kwestii zaś pytania trzeciego interpelacji zauważam, że z chwilą otrzymania od osoby fizycznej zawiadomienia wraz z załącznikami, które zawierały treści o charakterze pornograficznym, osoba ta nie jest dysponentem tych dokumentów (przedmiotów) i materiały te są zabezpieczane i przechowywane stosownie do wymogów zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 października 2005 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów oraz innych działów administracji powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. MS z dnia 25 listopada 2005 r.) - rozdział V ˝Dowody rzeczowe˝.

W przypadku umorzenia postępowania przygotowawczego wobec niewykrycia sprawców przestępstwa dowody te przechowuje się w prokuraturze do czasu przedawnienia karalności. Dowód taki przekazuje się do dyspozycji sądu, także w sprawie umorzonej w prokuraturze, w której skierowano wniosek o przepadek dowodu rzeczowego.