Składanie oświadczeń woli za pomocą elektronicznych nośników informacji

Praca magisterska napisana przez Mateusza Janowskiego w Katedrze Prawa Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji), pod kierunkiem naukowym Prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego, Warszawa 2001: "Składanie oświadczeń woli za pomocą elektronicznych nośników informacji"

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_m_janowski.zip (ok. 1,2 Mb). Uwagi dotyczące cytowania: Mateusz Janowski, "Składanie oświadczeń woli za pomocą elektronicznych nośników informacji" Warszawa 2001 http://www.vagla.pl

SPIS TREŚCI:

WYKAZ SKRÓTÓW

WPROWADZENIE

ROZDZIAŁ I ELEKTRONICZNE NOŚNIKI INFORMACJI
§ 1. ZAGADNIENIA OGÓLNE
§ 2. ELEKTRONICZNE NOŚNIKI INFORMACJI
§ 2.1. RADIO I TELEWIZJA
§ 2.2. TELEFAKS
§ 2.3. TELEFON
§ 2.4. EDI
§ 2.5. INTERNET
§ 2.6. WAP
§ 3. DOKUMENT ELEKTRONICZNY

ROZDZIAŁ II SKŁADANIE OŚWIADCZENIA WOLI
§ 1. OŚWIADCZENIE WOLI
§ 2. MOMENT ZŁOŻENIA OŚWIADCZENIA WOLI
§ 2.1. USTALENIE MOMENTU ZŁOŻENIA OŚWIADCZENIA WOLI
§ 2.2. ODWOŁANIE OŚWIADCZENIA WOLI
§ 3.WYKŁADNIA OŚWIADCZENIA WOLI
§ 3.1. UWAGI OGÓLNE
§ 3.2. PODSTAWOWE DYREKTYWY WYKŁADNI
§ 4. WADY OŚWIADCZENIA WOLI
§ 4.1. BRAK ŚWIADOMOŚCI LUB SWOBODY
§ 4.2. POZORNOŚĆ
§ 4.3. BŁĄD
§ 4.4. PODSTĘP
§ 4.5. GROŹBA
§ 5. FORMA OŚWIADCZENIA WOLI
§ 5.1. ZWYKŁA FORMA PISEMNA
§ 5.2. DATA PEWNA
§ 5.3. POŚWIADCZENIE PODPISU
§ 5.4. AKT NOTARIALNY

ROZDZIAŁ III ZŁOŻENIE OŚWIADCZENIA WOLI PRZY ZASTOSOWANIU ELEKTRONICZNYCH NOŚNIKÓW INFORMACJI
§ 1. ELEKTRONICZNA FORMA
§ 1.1. UWAGI OGÓLNE
§ 1.2. ZASTRZEŻENIE FORMY
§ 2. PRZYJĘCIE OŚWIADCZENIA WOLI ZŁOŻONEGO ZA POMOCĄ ELEKTRONICZNEGO NOŚNIKA INFORMACJI
§ 2.1. DORĘCZENIE
§ 2.2. ODWOŁANIE
§ 3. ZNIEKSZTAŁCENIE OŚWIADCZENIA WOLI

ROZDZIAŁ IV PODPIS ELEKTRONICZNY
§ 1. PODPIS ELEKTRONICZNY, ZAGADNIENIA WSTĘPNE
§ 2. PODPIS ELEKTRONICZNY A PODPIS CYFROWY
§ 3. PODPIS CYFROWY W PRAKTYCE
§ 3.1. PODPIS CYFROWY
§ 3.2. CERTYFIKAT
§ 4. REGULACJE PRAWNE
§ 4.1. ZAGADNIENIA OGÓLNE
§ 4.2. REGULACJE MIĘDZYNARODOWE
§ 4.3. RZĄDOWY PROJEKT USTAWY O PODPISIE ELEKTRONICZNYM - ZAŁOŻENIA
§ 4.4. POSELSKI PROJEKT USTAWY O PODPISIE ELEKTRONICZNYM
§ 5. USTAWODAWSTWA INNYCH PAŃSTW
§ 6. EWOLUCJA PRAWA CYWILNEGO W POLSCE

ROZDZIAŁ V DOKUMENT ELEKTRONICZNY W PRAWIE PROCESOWYM
§ 1. DOKUMENT ELEKTRONICZNY JAKO PISMO PROCESOWE
§ 2. DOKUMENT ELEKTRONICZNY JAKO DOWÓD

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

Wprowadzenie

Już od wielu tysięcy lat ludzie chcieli i próbowali porozumiewać się na odległość. Początkowo do przekazywania sobie wiadomości stosowali różnorakie sygnały optyczne (światła pochodni, ognisk itp.) lub akustyczne (dźwięki bębnów, rogów, trąb). System tych sygnałów można uznać za swoisty pierwowzór telegrafii.

W encyklopedyczny sposób telegrafię możemy określić jako przekazywanie na odległość i powielanie wiadomości (zazwyczaj w formie pisma). Jest ona uznawana za najstarszą metodę przekazywania na odległość informacji za pośrednictwem systemu sygnałów. Tak rozumianą telegrafię należy traktować za najstarszą historycznie dziedzinę telekomunikacji. Warto przypomnieć, iż według Ajschylosa wiadomość o upadku Troi (1184 p.n.e.) została przekazana za pomocą telegrafu optycznego. Już w Cesarstwie Rzymskim istniały sieci telegrafii optycznej - różnego rodzaju semaforów i dźwigni.

W osiemnastym stuleciu nastąpił szybki rozwój telekomunikacji. Dzięki odkryciu zjawisk elektromagnetycznych w XVIII w. i na początku XIX w. rozwinęła się telegrafia elektryczna. W latach 1830-40 wielu wynalazców opracowało maszyny wykorzystujące zjawisko elektromagnetyzmu. Największą popularność zdobył aparat skonstruowany przez S. F. B. Morse'a. Sto lat później, na początku XX wieku, dzięki kolejnym wynalazkom, rozpoczął się intensywny rozwój radiotelegrafii. Natomiast około 1905 roku zaczęły powstawać pierwsze łącza telegraficzne, zaś w roku 1920 pojawiają się pierwsze dalekopisy.

Obok telegrafii zaistniała także telefonia, umożliwiająca przesyłanie głosu na odległość. W roku 1876 A. G. Bell wynalazł mikrofon elektromagnetyczny, który uznawany jest za pierwsze urządzenie telefoniczne. W latach 1878-80 w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych zaczęły powstawać pierwsze sieci telefoniczne.

Tak właśnie, w dużym skrócie, wygląda historia telekomunikacji, historia dziedziny działalności ludzkiej dotyczącej przekazywania na odległość wiadomości za pośrednictwem sygnałów (zwykle elektrycznych). Umożliwia ona porozumiewanie się ludzi bez względu na odległość oddzielającą ich od siebie.

Jak widać człowiek od najdawniejszych czasów starał się opracować szybki i skuteczny sposób przekazywania wiadomości na duże odległości. Dziś trudno jest nam sobie wyobrazić codzienne życie bez telefonu czy faksu. Wiele osób posiada miniaturowych rozmiarów telefon komórkowy, a w większości biur znajdują się coraz lepsze komputery.

One właśnie zaczęły stosunkowo niedawno stawać się również urządzeniami umożliwiającymi porozumiewanie się na odległość. Obecnie nasze życie bez nich stałoby się uciążliwe, gdyż odzwyczailiśmy się od wielu czynności, które ta maszyna wykonuje za nas. Co będzie za kilka, kilkanaście lat - trudno przewidzieć. Być może komputer stanie się czymś nieodzownym, wręcz koniecznym do właściwego funkcjonowania człowieka. Jedno jest pewne, przyszło nam żyć w epoce konwergencji technik telekomunikacyjnych, informatycznych i środków społecznego przekazu. Nie bez przyczyny mówi się o tej epoce, jako o epoce cywilizacji informacyjnej, kształtującej globalne społeczeństwo informacyjne. W tym społeczeństwie informacja i jej obieg stają się podstawowymi zasobami produkcyjnymi. Procesy związane z rozwojem i formowaniem się cywilizacji informacyjnej są nieuchronne. Zastępują one w skali globalnej i toczą się z ogromnym tempem. Nie sposób nie doceniać i nie brać pod uwagę zachodzących przemian, są one po prostu faktami.

W obecnym czasie warunkiem koniecznym do rozwoju gospodarczego jest powszechny dostęp do informacji. Zapewnienie tego dostępu jest obowiązkiem państwa, które może - albo jako bierny obserwator - pozostawić przemiany społeczne zwykłemu biegowi spraw, wychodząc z założenia, że kiedyś muszą one nastąpić, albo - przyjąć postawę aktywną - by przyspieszyć i ułatwić wspomniane przemiany.

Kraje, które szybko dostosują się do społeczeństwa informacyjnego uzyskają największe korzyści, ustalą porządek rzeczy dla wszystkich, którzy pójdą za nimi. Kraje, które "spóźnią się" mogą doświadczyć spadku inwestycji i liczby miejsc pracy . Nowoczesna gospodarka oparta jest na szybkim przepływie informacji, bezzwłocznym podejmowaniu decyzji i zawieraniu kontraktów. Wyścig o klienta to wyścig z czasem, który można wygrać korzystając z elektronicznych nośników informacji. W takiej sytuacji konieczne jest stworzenie odpowiednich mechanizmów ekonomicznych, prawnych i administracyjnych dla zagwarantowania powszechnego dostępu do informacji, zapewnienia uczciwej konkurencji oraz umożliwienia szerokiego korzystania z zastosowań teleinformatyki. Jednym z pierwszych kroków w tym kierunku jest przyjęcie odpowiednich, zgodnych ze światowymi standardami procedur prawnych.

Z punktu widzenia obrotu prawnego, korzystanie z udogodnień nowoczesnej technologii rodzi pewne ryzyko związane z identyfikacją kontrahenta. Dlatego też istotnym elementem jest przyjęcie procedur prawnych ustalania ważności oraz autentyczności dokumentów i form podpisów a także określenie zasad niezmienności dokumentu, nienaruszalności oryginału, warunków tworzenie kopii itd. Jawi się zatem konieczność ingerencji ustawodawcy w zakresie dostosowania prawa cywilnego, karnego administracyjnego oraz handlowego do wymagań społeczeństwa informacyjnego.

Znaczna część tej pracy poświęcona jest problematyce podpisu elektronicznego oraz elektronicznego podpisu cyfrowego. Analiza tego tematu obejmuje w zasadzie tylko problematykę związaną ze składaniem oświadczeń woli. Rozważania dotyczące administracyjnych skutków wprowadzenia do życia codziennego podpisów elektronicznych pozostają poza zakresem tej pracy, dlatego też nie poświęcono im zbyt wiele uwagi.

Bibliografia

1. Red. Krzysztof Pietrzykowski, Kodeks cywilny - komentarz, C.H. Beck, 1998 Warszawa,
2. Stanisław Dmowski, Stanisław Rudnicki - Komentarz do kodeksu cywilnego, księga pierwsza, część ogólna; Wydawnictwo Prawnicze, 1998 Warszawa,
3. Aleksander Wolter, Jerzy Ignatowicz, Krzysztof Stefaniuk, Prawo cywilne - zarys części ogólnej, Wydawnictwa Prawnicze PWN, 1996 Warszawa,
4. Zbigniew Radwański, Prawo cywilne, część ogólna, wyd. 3, C.H. Beck, 1997 Warszawa,
5. Seweryn Szer, Prawo cywilne, część ogólna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967 Warszawa,
6. Anna Jędrzejewska, Koncepcja oświadczenia woli w prawie cywilnym, Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Prawnych, Agencja Scholar 1992 Warszawa,
7. Andrzej Stelmachowski, Wstęp do teorii Prawa cywilnego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969 Warszawa,
8. Wojciech Kocot, Elektroniczna forma oświadczeń woli, Przegląd Prawa Handlowego, marzec 2001 r.
9. Wojciech Kocot, Zawarcie umowy w drodze elektronicznej wymiany informacji, Przegląd Prawa Handlowego, kwiecień 1998 r.
10. Remigiusz W. Kaszubski, Agnieszka Koniewicz, Podpis elektroniczny, Glosa, maj 2001 r.
11. Remigiusz W. Kaszubski, Rafał Juchno, Ryzyko prawne i operacyjne związane z działalnością banków w Internecie, Glosa, styczeń 2001 r.
12. Jerzy Jacyszyn, Elektroniczne czynności prawne, Przegląd Prawa Handlowego, lipiec 1999 r.
13. Jerzy Gaweł, Marek Świerczyński, Podpis elektroniczny, Prawo i życie, marzec 2001 r.
14. Anna Jędrzejewska, Pisemna forma oświadczenia woli a "automatyzacja" obrotu prawnego, Państwo i Prawo, nr 1 z 1993 r.,
15. Anna Jędrzejewska, Oświadczenia woli składane za pomocą komputera, Państwo i Prawo, nr 3 z 1992 r.,
16. Filip Rosengarten, Podpis i jego znaczenie w prawie cywilnym, Palestra, nr 1 z 1973 r.
17. Elżbieta Andrukiewicz, Krzysztof M. Święcicki, Stemplowanie znacznikiem czasu, Rzeczpospolita, Prawo co dnia, z 23 maja 2001 r.
18. Krzysztof Knoppek, Wydruk komputerowy jako dowód w prawie cywilnym, Państwo i Prawo, nr 2 z 1993 r.
19. Stanisław Rudnicki, Współczesne problemy formy czynności prawnych w świetle judykatury niemieckiej, Monitor Prawniczy, nr 7 z 1997 r.
20. Monika Krupska, Dokumenty bankowe w formie elektronicznej, Prawo Bankowe, maj 2000 r.
21. Katarzyna Przewska, Zawieranie umów ubezpieczenia metodą elektroniczną - wybrane aspekty prawne, Prawo Asekuracyjne, nr 2 z 2000 r.
22. Jerzy Jodłowski, Zbigniew Resich, Jerzy Lapierre, Teresa Misiuk - Jodłowska, Postępowanie cywilne, Wydawnictwa Prawnicze PWN, 1997 Warszawa,
23. Red. R. Skubisz; Internet - Problemy prawne; 1999 Lublin,
24. Red. Bogdan Fiszcher, Michał Skruch, Prawo komputerowe w praktyce, Verlag Dashöfer, 2000 Warszawa,
25. Red. Wojciech Góralczyk jr., Prawo bankowe, komentarz; Twigget, 1999 Warszawa,
26. Barbara Adamiak, Janusz Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego - Komentarz, C.H.Beck, 1996 Warszawa,
27. Hubert Izdebski, Monika Małek, Kodeks cywilny a działalność gospodarcza, komentarz, Oficyna Wydawnicza Anna Wilamowska Sp. z o.o., 2000 Warszawa,
28. e-Europa - Społeczeństwo informatyczne, zeszyt nr 35, cz. I i cz. II, UKIE, 2000 Warszawa,
29. Społeczeństwo informacyjne a rozwój gospodarczy Polski, Senat RP, Komisja Gospodarki Narodowej, 2000 Warszawa,
30. Encyklopedia prawa, C.H.Beck, 1999 Warszawa,